Τὸ πλαίσιο ἑρμηνείας τῆς νεοδαρβινικῆς σύνθεσης εἶναι σαφῶς ἱστορικό, ὑλιστικό καὶ μηχανοκρατικό. Ἐξετάζεται δηλαδή, κατὰ αὐτό, πῶς δομεῖται ἡ ἔμβια ὕλη προϊόντος τοῦ χρόνου, βάσει πρότερων αἰτιακῶν γεγονότων. Πιὸ συγκεκριμένα, κατὰ τὴν διαδικασία τῆς ἀναπαραγωγῆς τῶν ἔμβιων ὄντων συμβαίνουν μεταλλάξεις στὸ γενετικὸ κώδικα, ὁ χαρακτῆρας τῶν ὁποίων εἶναι τυχαῖος, ὁδηγῶντας σὲ τροποποίηση τῆς σύστασης τῶν ὀργανισμῶν.
Οἱ μεταλλάξεις προκύπτουν κατὰ τὴν ἀντιγραφὴ τῆς διπλῆς ἕλικας τοῦ DNA. Μεταβάλλεται δηλαδὴ ἡ ἀλληλουχία τῶν νουκλεοτιδίων στὴν ἀλυσίδα ὡς πρὸς τὴ σύσταση. Ἂν οἱ μεταλλάξεις περνοῦν ἀπὸ τὸ κόσκινο τῆς ἐπιλογῆς, φυσικῆς ἢ φυλετικῆς (sexual selection), εὐνοῶντας ἔτσι τὴν περαιτέρω ἀναπαραγωγὴ, τότε οἱ ὀργανισμοὶ προσαρμόζονται στὸ περιβάλλον τους.
Ἂν πάλι οἱ μεταλλάξεις ἐπιδροῦν ἀρνητικὰ στὴ λειτουργικότητα τῶν ὀργανισμῶν, τότε αὐτοὶ ἀδυνατοῦν νὰ ἀναπαραχθοῦν καὶ δὲν διαιωνίζονται. Πληροφοριακά, ἡ πλειονότητα τῶν μεταλλάξεων ποὺ παρατηροῦνται στοὺς ὀργανισμοὺς ἀσκεῖ οὐδέτερη ἐπίδραση ὡς πρὸς τὴ βιωσιμότητά τους. Ἡ ἐπιλογὴ στὸ ἐπίπεδο τοῦ γονιδίου συντελεῖ στὴν περαιτέρω ἀνάπτυξη τῶν ἐπὶ μέρους κυττάρων, ἱστῶν, ὀργάνων καὶ μελῶν τῶν σωμάτων, συγκροτῶντας τὰ ὡς ὀργανικὰ σύνολα.
Κατὰ τὴν τελεολογικὴ σύλληψη τοῦ Κόσμου, συμπεριλαμβανομένων τῶν ἔμβιων ὄντων, μεριμνᾶ ἡ θεία πρόνοια ὥστε τὰ ὄντα νὰ διαμορφώνονται βάσει τέλους, δηλαδή σκοποῦ. Εἶναι ἐνδεικτικὰ τὰ σχετικὰ παραδείγματα ποὺ παραθέτει στὸ Περὶ Θεῶν καὶ Κόσμου πόνημά του ὁ Ρωμαῖος ἀξιωματοῦχος καὶ νεοπλατωνικὸς φιλόσοφος Σαλούστιος.
Ἀναφέρει χαρακτηριστικὰ ὅτι τὰ μάτια εἶναι φτιαγμένα διαφανὴ ὥστε νὰ βλέπουμε, ἡ μύτη βρίσκεται ἐπίτηδες ἐπάνω ἀπὸ τὸ στόμα, γιὰ νὰ ὀσμιζόμαστε πρὶν φᾶμε, ὅπως ἐπίσης τὰ μπροστινὰ δόντια εἶναι κοφτερὰ ὥστε νὰ τεμαχίζουν τὶς τροφὲς καὶ τα πλαϊνὰ εἶναι πλατιὰ γιὰ τὴ μάσησή τους.
Οἱ περισσότεροι εἰδήμονες προκρίνουν τὸ πλαίσιο τῆς νεοδαρβινικῆς σύνθεσης ὡς ἑρμηνευτικὸ τῆς ἐξέλιξης, τουλάχιστον, τῆς ζωῆς. Ἀποτελεῖ τὴν πιὸ συνεκτικὴ ἑρμηνεία σχετικὰ μὲ τὸ φαινόμενο, διότι πληροῖ τὶς προϋποθέσεις τῆς ὑποθετικῆς-ἀφαιρετικῆς διαδικασίας, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ καὶ τὴν πεμπτουσία τῆς κοινῶς ἀποδεκτῆς ἐπιστημονικῆς μεθόδου.
Συλλέγονται δεδομένα, διατυπώνονται ὑποθέσεις καὶ προβλέψεις βάσει τῶν ὑποθέσεων, οἱ προβλέψεις ἐλέγχονται μέσω πειραματισμοῦ ἢ παρατηρήσεων, οἱ ὑποθέσεις γίνονται ἀποδεκτές ἢ απορρίπτονται, βάσει συμφωνίας ἢ ἀσυμφωνίας μὲ τὰ ἀποτελέσματα. Ἔτσι λειτουργεῖ καὶ πορεύεται ἡ ἐπιστήμη καὶ κατὰ τὸ σχέδιο αὐτὸ ἡ θεωρία τῆς ἐξέλιξης προκρίνεται ὡς ἡ επικρατέστερη. Γιὰ αὐτό, τὸ βάρος πέφτει σὲ ὅσους πρέπει νὰ ἀντιπροτείνουν ἐναλλακτικές θεωρίες.
Οἱ τελεολογικὲς ἑρμηνεῖες συνιστοῦν αἵρεση γιὰ τὸ διεθνὲς ἐπιστημονικὸ κατεστημένο. Τὸ σχῆμα τῆς νεοδαρβινικῆς σύνθεσης εἶναι ἀρκούντως πειστικὸ ὡς πρὸς τὸν τρόπο δόμησης τῆς ἔμβιας ὕλης. Φαίνεται δηλαδὴ ὅτι οἱ ὀργανισμοὶ ὄντως αποτελοῦν προϊόντα τῆς συνδυασμένης, διαδοχικῆς δράσης τῆς ἀναπαραγωγῆς, τῶν μεταλλαγῶν καὶ τῆς ἐπιλογῆς.
Τὸ ζήτημα ποὺ τίθεται, κατὰ τὴ γνώμη μας, εἶναι κατὰ πόσον οἱ μεταλλαγὲς στὸ γενετικὸ κώδικα μπορεῖ νὰ θεωρηθοῦν προϊόντα τυφλῆς τύχης...
