hellegennes έγραψε: 22 Απρ 2021, 16:22
ST48410 έγραψε: 22 Απρ 2021, 12:33
Ασέβαστος έγραψε: 22 Απρ 2021, 12:31
η γραμματεια ειναι πλουτος, ο πολιτισμος πεισης, η γλωσσα που γραφτηκαν οχι.
ειναι μια γλωσσα, ενα εργαλειο, ξεπερασμενο πια.
τα αγαλματα εχουν αξια, τα εργαλεια που χρησιμοποιηθηκαν για να φτιαχτουν, οχι.
Τα αγάλματα μπορείς να τα απολαμβάνεις χωρίς τα εργαλεία τους. Τα κείμενα της Αρχαιοελληνικής γραμματείας σε πολύ μικρότερο βαθμό χωρίς τη γλώσσα. Είναι εργαλείο που ακόμα το χρησιμοποιείς για να προσεγγίσεις εκείνο τον πλούτο.
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Η αρχαιοελληνική, όπως όλες οι αρχαίες γλώσσες, είναι πολύ μα πολύ μα πολύ μα πολύ φτωχότερη από την νεοελληνική. Το λεξιλόγιό της, πρώτα απ' όλα, είναι 4 φορές μικρότερο. Τα σχήματα λόγου είναι πολύ πιο σπάνια, γιατί αυτά θέλουν χρόνο να σχηματιστούν. Τα εκφραστικά της μέσα είναι επίσης πολύ λιγότερα, το ίδιο και η δυνατότητά της να σχηματίζει παραγωγικές καταλήξεις.
Σίγουρα, όταν μιλάς για καλλιτεχνικά κείμενα, λογοτεχνία δηλαδή, όταν μεταφέρεις από την μια γλώσσα στην άλλην χάνεις στην απόδοση ή στην καλύτερη περίπτωση δημιουργείς μια διασκευή του αρχικού λογοτεχνήματος. Όμως αυτό έχει να κάνει με τις εκφραστικές διαφορές μεταξύ των γλωσσών, όχι απαραίτητα με διαφορές σε πλούτο. Κάποια σχήματα, ας πούμε τα συντακτικά, λειτουργούν καλύτερα σε μια γλώσσα και μπορεί να μην έχουν αντίστοιχα στην άλλην και να τα χάνεις στην απόδοση, όπως συνήθως χάνεις τα λογοπαίγνια.
Αλλά αυτό είναι πολύ τραβηγμένος λόγος για να μάθεις μια γλώσσα που δεν έχει φυσικούς ομιλητές και άρα δεν έχει κάποια παραπάνω χρησιμότητα από το να «απολαύσεις» κάποια κείμενα στο πλήρες φάσμα τους. Που κι αυτό αμφίβολο είναι, γιατί με το πέρας του χρόνου κι επειδή δεν είναι γλώσσα με φυσικούς ομιλητές, δεν είναι απολύτως βέβαιο ότι μπορείς να καταλάβεις επακριβώς την αρχική σημασία του κειμένου (όχι την χοντρική, αλλά τις λεπτομέρειες), γιατί η γλώσσα δομείται γύρω από την κουλτούρα που την χρησιμοποιεί και σου λείπουν κοινωνικοπολιτικά, γλωσσικά και λοιπά πολιτιστικά στοιχεία που ενσωματώνονται στον λόγο.
Π.χ. το χιούμορ τους είναι εξαιρετικά δύσκολο να το πιάσεις, γιατί αφενός είναι άλλου είδους χιούμορ απ' αυτό που συνηθίζεται στην δική σου κουλτούρα, αλλά και γιατί πολλές φορές αναφέρονται σε πράγματα που δεν ξέρουμε καν. Φαντάσου τον μελλοντικό μελετητή να προσπαθεί να καταλάβει το πολιτικό χιούμορ του φόρουμ, ας πούμε για τις ενδυματολογικές επιλογές της Προέδριας της Δημοκρατίας, χωρίς να αντιλαμβάνεται πλήρως την ενδυματολογική κουλτούρα της εποχής μας· ή κάτι άλλα που είχαν ειπωθεί για το γραφείο της που είχε πολύχρωμα μολύβια και μαρκαδόρους.
Σε μια ζωντανή, ξένη γλώσσα, όλες αυτές οι λεπτομέρειες επίσης μπορεί να σου διαφεύγουν, έχεις όμως την δυνατότητα να τις κατακτήσεις αν γνωρίσεις την κουλτούρα που περιβάλλει την συγκεκριμένη γλώσσα ή να ψάξεις να τις βρεις. Με τον αρχαίο κόσμο έχεις χάσει αυτήν την δυνατότητα.
Μέρος αυτής της συζήτησης έχει ξαναγίνει.
Ένα μεταφρασμένο ποίημα είναι όπως και να το κάνουμε ένα άλλο ποίημα. Ο ποιητής χρησιμοποιεί διάφορες τεχνικές (από ανορθόγραφους διπλασιασμούς γραμμάτων, περίεργες τριβές πολλών συμφώνων στη σειρά μέχρι ότι άλλο μπορείς να φανταστείς) προκειμένου να δημιουργήσει τόσο μία συγκεκριμένη ατμόσφαιρα, να υποβάλει δηλαδή, αλλά και μια χρονική οργάνωση, τον έμμετρο λόγο.
Το μετέφρασες αυτό; Τα έχασες όλα. Μπορεί ο μεταφραστής να κάνει εξαιρετική δουλειά, να εκμοντερνίσει τα αστεία για να καταλαβαίνουμε το χιούμορ με αναφορές στη σημερινή εποχή, αλλά έχει κάνει ένα άλλο έργο. Καλύτερο ή χειρότερο δεν ξέρω. Πάντως σίγουρα άλλο. Είναι κάτι κι αυτό για να πάρουμε μια γεύση από το να μην έχουμε καμία πρόσβαση στο αρχικό έργο; Είναι αλλά απέχει πολύ της πληροφορίας που θα πάρεις αν καταφέρεις να έρθεις σε επαφή με το πρωτότυπο (αν υπάρχει αυτό τέλος πάντων).
Σε κάποια ήδη λοιπόν έχασες. Πιθανόν η απώλεια από την μετάφραση του Πλάτωνα να είναι πολύ μικρότερη σε σχέση με τα Ομηρικά έπη. Αλλά και πάλι δεν είμαι σίγουρος για αυτό.
Αυτός ο πολιτισμός, που είχαμε την τύχη να γεννηθούμε στα χώματά του, ήταν πολύ ιδιαίτερος. Σήμερα κυριαρχεί μια κάπως διαφορετική αντίληψη των πραγμάτων που τείνει να τα εξισώνει όλα λέγοντας πως είναι διαφορετικά και όχι καλύτερα ή χειρότερα. Ότι δεν υπάρχουν σπουδαιότεροι και λιγότερο σημαντικοί πολιτισμοί, αλλά απλά διαφορετικοί. Δεν συμφωνώ. Οι αλλαγές που έλαβαν χώρα στην Αρχαία Ελλάδα μέσα σε μερικούς μόνο αιώνες δεν μπόρεσαν να πραγματοποιηθούν σε πολύ μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα σε εξίσου ιστορικούς πολιτισμούς με μεγάλη δύναμη και πολύ πλούτο. Υπάρχει ένας τεράστιος θησαυρός σκέψης, καλλιτεχνικής δημιουργίας, διανόησης, φιλοσοφίας εδώ που δεν υπήρξε αλλού στην ίδια έκταση και που έτσι όπως τα έφερε η ιστορία έγινε το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομήθηκε ο σύγχρονος δυτικός πολιτισμός. Ό,τι δηλαδή επηρεάζει τον τρόπο που ζούμε και που σκεφτόμαστε περισσότερο από ό,τι άλλο.
Τέλος πάντων αξίζει να τον μελετήσει κανείς οπουδήποτε κι αν έχει γεννηθεί στη γη, αν θεωρεί ότι ο άνθρωπος οφείλει την ιδιαιτερότητά του στο ότι μπορεί να σκέφτεται, ότι σαν ον διαφέρει από τα υπόλοιπα ακριβώς επειδή είναι σκεπτόμενος.
Και έχουμε εμείς το μοναδικό προνόμιο με πολύ μικρότερο μόχθο να καταλάβουμε αυτή τη γλώσσα από οποιονδήποτε άλλο κάτοικο αυτού του πλανήτη. Όχι πάντα, όχι σε όλα τα κείμενα αλλά σε πάρα πολλά και πολύ σημαντικά:
ΟΣΟΝ ΖΗΣ ΦΑΙΝΟΥ,
ΜΗΔΕΝ ΟΛΩΣ ΣΥ ΛΥΠΟΥ.
ΠΡΟΣ ΟΛΙΓΟΝ ΕΣΤΙ ΤΟ ΖΗΝ,
ΤΟ ΤΕΛΟΣ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΑΠΑΙΤΕΙ.
Για δες
ΠΡΟΣ ΟΛΙΓΟΝ ΕΣΤΙ ΤΟ ΖΗΝ = για λίγο διαρκεί η ζωή
Σου φαίνονται αυτές οι 2 φράσεις ίδιες; Η μία έχει άρωμα και μουσική και η άλλη είναι ξερή και άδεια.
Και μου λες σοβαρά να μη μπω στον κόπο να μάθω την μία λέξη που μπορεί να μην ξέρω (ΦΑΙΝΟΥ) και να αναζητήσω μετάφραση; Κρίμα δεν είναι;
