Τεχνολογικά υβρίδια ανθρώπου-μηχανής
Το μακρινό 1948 ο ιδιοφυής μαθηματικός Νόρμπερτ Βίνερ (Ν. Wiener) θα εκδώσει το περίφημο βιβλίο του «Κυβερνητική» (Cybernetics). Στις σελίδες αυτού του κλασικού επιστημονικού συγγράμματος -κυκλοφορεί από τις εκδ. Καστανιώτη- εκθέτει και κυρίως θεμελιώνει μαθηματικά τις θεωρητικές προϋποθέσεις για τη διαμόρφωση μιας ολότελα νέας επιστήμης και τεχνολογίας, της Κυβερνητικής, η οποία προγραμματικά εστιάζει το ενδιαφέρον της στον «έλεγχο και την επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές», όπως δηλώνεται απερίφραστα στον υπότιτλο του βιβλίου.
Αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η ανάπτυξη των πρωτοποριακών ιδεών του Βίνερ και η «μετάφρασή» τους σε συγκεκριμένα τεχνολογικά προγράμματα οδήγησε στη γένεση της σύγχρονης Ρομποτικής. Ενώ όταν οι επαναστατικές ιδέες του Νόρμπερτ Βίνερ συνδυάστηκαν με τη νεόκοπη, τότε, υπολογιστική προσέγγιση του Αλαν Τιούρινγκ οδήγησαν στην Τεχνητή Νοημοσύνη.
Τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, μάλιστα, οι εντυπωσιακές εξελίξεις στη Βιοπληροφορική, τη Βιοκυβερνητική και τη μικροηλεκτρονική Νανοτεχνολογία φαίνεται πως καθιστούν ρεαλιστικά ακόμη και τα πιο ακραία σενάρια επιστημονικής φαντασίας σχετικά με τη δυνατότητα κατασκευής υβριδίων ανθρώπου-μηχανής.
Ετσι, σήμερα, πολλές ερευνητικές ομάδες σε όλο τον κόσμο εργάζονται πυρετωδώς για την υλοποίηση του «τεχνολογικού οράματος» της αναβάθμισης του ανθρώπου μέσω της δημιουργίας, αφενός, διεπαφών του ανθρώπινου εγκεφάλου με υπολογιστές και, αφετέρου, με την ενσωμάτωση στο ανθρώπινο σώμα διάφορων μικρο- και νανο- μηχανών.
Χάρη στην ανάπτυξη τέτοιων διεπαφών ανθρώπου-μηχανής, οι ερευνητές μπορούν πλέον να μεταφράζουν τα νευρικά σήματα που παράγονται από τους νευρώνες του εγκεφάλου μας σε ηλεκτρικά σήματα, τα οποία μπορούν μέσω ενός υπολογιστή να μετακινούν π.χ. τους μηχανικούς βραχίονες ενός ρομπότ.
Μολονότι αυτές οι νευροτεχνολογικές καινοτομίες βρίσκονται ακόμη σε εμβρυϊκό στάδιο, η ταχύτατη εξέλιξή τους στα αμέσως επόμενα χρόνια φαίνεται να οδηγεί αναπόφευκτα στην ευρύτερη μηχανοποίηση της ανθρώπινης ζωής και, γιατί όχι, στον εξανθρωπισμό των μηχανών.
Η υπολογιστική και η ρομποτική τεχνολογία έχουν διεισδύσει σχεδόν σε όλες τις πτυχές της ιδιωτικής, εργασιακής και κοινωνικής ζωής μας, μεταλλάσσοντας τον σύγχρονο άνθρωπο σε «ψηφιακό πολίτη».
Ομως η νέα εικονική πραγματικότητα που αναδύεται από τις ψηφιακές τεχνολογίες και την επιτηρούμενη διαδικτυακή μας ζωή γεννά ουκ ολίγα κοινωνικά, οικονομικά, ψυχοσωματικά και άρα ηθικοπολιτικά προβλήματα, όπως π.χ. η επιτακτική ανάγκη για προστασία της ιδιωτικότητας και της ατομικής ταυτότητάς μας.
Επομένως, σήμερα, είναι ζωτικής σημασίας να οριοθετήσουμε (νομοθετικά) αλλά και να αντιπαραθέσουμε (πολιτικά) την ανθρώπινη ιδιαιτερότητα και αυτονομία στα -ήδη ορατά- βιοπολιτικά σενάρια για την απανθρωποποίησή μας.
Πάντως, όσο βαθαίνουν οι επιστημονικές μας γνώσεις και άρα οι τεχνολογικές μας δυνατότητες στο να επεμβαίνουμε στη βιολογική μας ταυτότητα και να τροποποιούμε κατά βούληση τις εξελικτικά διαμορφωμένες επί εκατομμύρια χρόνια βιολογικές λειτουργίες μας, τόσο περισσότερο διατρέχουμε τον κίνδυνο να παραβιάσουμε τη λεπτή -αλλά ακόμη υπαρκτή!- διαχωριστική γραμμή που διακρίνει το φυσικό από το τεχνητό και την επιστημονική κατανόηση από την αυθαίρετη-ιδιοτελή χειραγώγηση της ανθρώπινης φύσης με τεχνολογικά μέσα.