Η Αγροτική Επανάσταση της Άνδρου (1822)

[Theseus]

Απο τη μεριά των ποπολαρων έχουμε την εξής οπτική:

Ανήκει όλη η γη (ή η συντριπτική πλειοψηφία της γης αν υπάρχουν και χωρικοί με ιδιοκτήτη γη) στις οικογένειες των αρχόντων, κι όλοι οι υπόλοιποι πρέπει να υπενοικιαζουν τη γη από τους άρχοντες και να δίνουν τη μισή παραγωγή τους σε αυτούς.
Αν το συνδυάσεις αυτό με το γεγονός ότι όλη αυτή την γη οι άρχοντες την απέκτησαν αυθαίρετα, τους δόθηκε από τους ξένους και εισβολείς Βενετούς μετά την κατάκτηση της Άνδρου, έχουμε μια κατάσταση όπου οι ποπολαροι, η συντριπτική πλειοψηφία του λαού, βρίσκεται σε πολύ άσχημη θέση, σχεδόν δουλοπαροικίας, κι όλα αυτά επιβλήθηκαν άδικα και δια της βίας από τον κατακτητή.
Οι ποπολαροι ζητάνε να αλλάξει αυτή η άδικη κατάσταση, και προσωπικά τους δίνω απόλυτο δίκιο.

Ένας αναδασμός της γης, με την παραχώρηση της υπενοικιασμενης γης στον καλλιεργητή της, θα ήταν σωστός και δίκαιος

[Theseus]

Και είναι και το πολιτικό θέμα.

Πολιτική εξουσία έχει μόνο ο άρχοντας, την δικαστική εξουσία την έχει ο άρχοντας, κι οι ποπολαροι μπορούν μόνο να προσεύχονται να τους δείξει ο άρχοντας λίγο έλεος.

Αν μέχρι τότε ο γεοκτημονας είχε αυθαίρετα την πολιτική και δικαστική εξουσία, αυτό πρέπει να αλλάξει, και να ψηφίζει το χωριό για τον κοτζαμπαση του.
Αν υπήρχε ήδη ψηφοφορία, ήταν άδικοι γιατί οι χωρικοί ήταν οικονομικά εξαρτημένοι από τον άρχοντα, οπότε δε μπορούσαν να επιλέξουν ελεύθερα. Αν αλλάξει αυτό (αναδασμός γης, δες προηγούμενη ανάρτηση) τότε όλα καλά.

[Theseus]

Έκανα μια μικρή μελέτη χθες πάνω στο θέμα.
Ας κάνουμε πρώτα μια σύντομη ιστορική αναδρομή.


Από τον πρώτο αιώνα πΧ μέχρι τον 12ο αιώνα μΧ η Ανδρος είναι ρωμαϊκή, σχετικά ειρηνική (εκτός από 825-961, Εμιράτο της Κρήτης), δεν έχουμε καταγραφές για μαζικό εποικισμό: σίγουρα θα ερχόταν ένας έμπορος από την Αττική, μια νύφη από την μικρά Ασία, ένας ναύτης από Θεσσαλονίκη κλπ, αλλά ο πληθυσμός μένει καθαρά ελληνικός.

Μετά την πτώση της Πόλης το 1204 η Ανδρός πέφτει στα χέρια των Βενετών, οι οποίοι αναθέτουν σε Βενετσιάνους ιδιώτες άρχοντες την κατάκτηση και διοίκηση του νησιού, με τη Βενετία να κρατά την υψηλή κυριαρχία (κάποιες φορές). Υπάρχουν πολλές εναλλαγές στα πρόσωπα, αλλά μέχρι το 1539 η Ανδρος είναι υπό Βενετσιάνικη κυριαρχία.
Οι Βενετσιάνοι (με τον πρώτο μάλιστα άρχοντα Μαρίνος Δανδολο, ανιψιό του Ερρικος, πίσσα στα κόκαλά του) επιβάλλουν φεουδαρχία στον αγροτικό πληθυσμό. Το νησί χωρίζεται σε 12 φέουδα (συν την Χώρα που χτίζεται τώρα), και όλη η γη σε αυτά τα φέουδα ανήκει στους δώδεκα Βενετσιάνους Μεγάλους Άρχοντες. Ο κάθε Μεγάλος Άρχοντας παραχωρεί μέσα στην περιοχή του μικρότερα υποφεουδα σε άλλους Βενετσιάνους άρχοντες, που οφείλουν στον πρώτο υποταγή, οικονομικές παροχές και στρατιωτική υποστήριξη. Την δε γη την καλλιεργούν οι Ρωμαίοι, οι ορθόδοξοι Έλληνες, που είναι πλέον δουλοπάροικοι (κολίγοι) και οφείλουν να παραδόσουν το 50% της συγκομιδής τους στον άρχοντα τους.
12 φέουδα με 10-15 υποφεουδα το καθένα, συν οι Βενετσιάνοι στρατιώτες στην Χώρα, συν οι Βενετσιάνοι έμποροι, θα χούμε 200-250 Λατίνους σε πληθυσμό 6000 Ελλήνων.
Οι Τούρκοι εμφανίζονται στην περιοχή τον 14ο αιώνα, με επιδρομές και αρπαγές Ανδριωτων, με χειρότερη την επιδρομή του 1468, όπου άφησαν μόνο 2000 κατοίκους στο νησί (οι περιγραφές αυτές είναι πάντα υπερβολικές, θα υποθέσω ότι στην πραγματικότητα μείναν περισσότεροι, έστω 3000).
Το 1420 κάποιος Βενετσιάνος άρχοντας φέρνει αρβανίτικες φαρες από την Εύβοια στην Αμολοχο (βόρεια Ανδρος), ενώ το 1470 έρχονται αρβανιτικες φαρες (πιθανόν από την Αργολίδα) στον Αρνα της β.Ανδρου. Η βόρεια Ανδρος δεν ήταν ερημωμένη πριν τον ερχομό των αρβανιτων, αλλά οι τελευταίοι κυριαρχούν και τους επόμενους αιώνες η βόρεια Ανδρος είναι αρβανίτικη.

Το 1539 η Ανδρος έγινε φόρου υποτελής του Σουλτάνου, και πολλοι άρχοντες (όλοι βενετσιάνικης καταγωγής) ασπάστηκαν την ορθοδοξία, γιατί ο καθολικισμός τους ένωνε με τη Βενετία και οι Τούρκοι δεν το εκτιμούσαν.

Απο το 1566 ο Σουλτάνος ορίζει τον διοικητή του νησιού, πρώτα έναν Εβραίο και μετά μουσουλμάνους άγαδες (και τον 16ο αιώνα έχουμε κι έναν Έλληνα βοεβοδα).
Άρχισε η Τουρκοκρατία.
Οι καθολικοί άρχοντες γίναν ορθόδοξοι, τους τελευταίους καθολικούς άρχοντες τους στραγγάλισε ο αγάς το 1634 (εκτός από τους Δελαγραμματικα, που ήταν σφόδρα γαλλόφιλοι, η Τουρκία ήταν σύμμαχος της Γαλλίας), ήρθαν 50 οικογένειες Τούρκων στο νησί, πήραν στην κατοχή τους πολλές περιουσίες - πρώην φέουδα - από τους άρχοντες (δεν είπα αγόρασαν, πήραν στην κατοχή τους. Αλλά ούτε οι Βενετσιάνοι τα αγόρασαν το 1204, όποτε καλά να πάθουν οι κερατάδες), ενώ οι Ρωμαίοι παρέμειναν δουλοπάροικοι στα χωράφια των αρχόντων, χριστιανών και μουσουλμάνων.
Οι Τούρκοι από ότι φαίνεται καταπίεζαν τους χριστιανούς (τους άρχοντες, γιατί τους χωρικούς τους καταπίεζαν τόσα χρόνια οι άρχοντες όποτε δεν άλλαξε και κάτι), όποτε η τελευταίοι συνεννοήθηκαν με τον Γάλλο πειρατή Ουγο ντε Κρεβαλιε, να έρθει να σφαξει τους Τούρκους. Και τον βάλανε με τρόπο μέσα στη Χώρα, που ήταν μαζεμένοι όλοι οι Τούρκοι. Αλλά όταν κανεις συμφωνία με πειρατή, δε μπορείς να είσαι σίγουρος ότι θα κρατήσει τον λόγο του. Ο Κρεβαλιε έσφαξε όλους τους Τούρκους, αλλά έσφαξε και τους υπόλοιπους, όσους δεν πήρε για σκλάβους, και κατέστρεψε όλη τη Χώρα.
Πάει λοιπόν προς το παρόν η Χώρα, αλλά παν κι οι Τούρκοι. Από δω και πέρα μόνο ο Αγάς κι ο Καδής θα ναι στο νησί.

Το 1770 κατέλαβαν την Άνδρο οι Ρώσοι, και μείναν μέχρι το 1774.

Από το 1774 μέχρι το 1821 πάλι Τούρκοι. Τώρα εμφανίζεται ο θεσμός του κοτζαμπαση, όχι όμως για κάθε χωριό όπως ήταν ο κανόνας, αλλά ένας Κοτζαμπάσης για όλη την Άνδρο. Στα χωριά από ότι φαίνεται είχαν την εξουσία οι άρχοντες, άντε κι ο παπας. Κοινωνικούς θεσμούς όπως στην ηπειρωτική Ελλάδα δεν είχαμε, δεν αφήνανε μάλλον οι άρχοντες.
Αυτή την περίοδο άρχισε να αναπτύσσεται η ναυτιλία στο νησί. Το 1803 είχαμε στόλο από 40 ιστιοφόρα συνολικής χωρητικότητας 2800 τόνων (70 τόνους το πλοίο μέσο όρο) με 400 ναύτες. Με αυτά τα δεδομένα οι πλοιοκτήτες είχαν μεγάλη οικονομική δύναμη, και αρκετό κόσμο άμεσα εξαρτημένο από αυτούς (κι άρα υποστηρικτές τους) αλλά λογικά βασίζονταν κυρίως στη Χώρα.

[Theseus]

Επι Βενετοκρατίας:

Υπάρχουν αναφορές και για μικροκαλλιεργητές, όποτε υπήρχαν και αγρότες ιδιοκτήτες της γης τους ανάμεσα στους Ρωμαίους, εκτός από τους δουλοπάροικους που ήταν πλειοψηφία. Οι ελεύθεροι αγρότες λογικά συνέχισαν να υπάρχουν κι επι τουρκοκρατίας.

Τους μύλους και την σηροτροφια τα έλεγχαν οι άρχοντες. Ρωμαιοι μυλωνάδες και σηροτροφοι υπήρχαν, αλλά ήταν εργατες του αρχοντα.
Κι αυτή η πρακτική λογικά συνεχίστηκε κι επι τουρκοκρατίας


Τεχνίτες, μικροέμποροι ήταν Ρωμαιοι.


Μεγαλέμποροι, με εξαγωγικό εμπόριο ήταν μόνο Βενετσιάνοι. Σιγά μην άφηνε κάναν άλλο η Βενετία.
Αυτό λογικά άλλαξε επι τουρκοκρατίας, οποίος μπορούσε γινόταν έμπορος. Αν και οι βενετσιάνικης καταγωγής Έλληνες ξεκίνησαν ένα βήμα μπροστά, με μεγαλύτερο κεφάλαιο

[Theseus]

Πολιτική:

επι βενετοκρατίας είχαμε φεουδαρχία:
Ο ηγεμόνας του νησιού
Οι μεγάλοι άρχοντες,
Οι άρχοντες,
Οι από κάτω

Οι μεγαλέμποροι στη Χώρα ήταν λογικά κάτω από τον ηγεμόνα, χωρίς οι ίδιοι να έχουν υφιστάμενους.



Επι τουρκοκρατίας:
Τους φόρους τους μάζευε σε κάθε χωριό ο παπας. Στη βόρεια Άνδρο (στην Αρβανιτια) τους μάζευε, τουλάχιστον την πρώτη περίοδο, το μοναστήρι της Αγιας.

Ηγεμόνας του νησιού ο Αγάς. Αυτός διόριζε επιτρόπους:
Έναν στον Αμολοχο κι έναν στον Αρνα (κεφαλοχώρια της β.Ανδρου)
Δυο στην επαρχία κάτω Κάστρου (κεντρική Ανδρος)
Δυο στην επαρχία άνω Κάστρου (νότια Ανδρος)

Δικαστική εξουσία ο Καδης

Πρακτικά στα χωριά κάναν κουμάντο οι άρχοντες


Μετά το 1774 τη θέση του Αγα την πήρε ο Μέγας Κουζαμπασης. Αυτός εκλέγονταν μια φορά το χρόνο από όσους κατοίκους μαζεύονταν στη συνέλευση (κυρίως οι άρχοντες κι οι υποστηρικτές τους) δια βοής.
Τους επιτρόπους τους διόριζε αυτός.