Το Ποντιακό Ζήτημα εντάσσεται στο πλαίσιο των εθνικών συγκρούσεων, που ξέσπασαν στο τέλος της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Σύμφωνα με τους ρωμιούς, πρόκειται για έναν ακόμα μεγάλο πόνο, τον οποίο υποχρεώθηκαν να υποστούν εξ αιτίας της τούρκικης βαρβαρότητας. Σύμφωνα με τους τούρκους, το πρόβλημα αυτό είναι μια πλάνη, που δημιούργησε ο θρησκευτικός φανατισμός κι η εθνικιστική μεγαλομανία των ρωμιών ποντίων.
Στα εγχώρια ΜΜΕ γίνεται συνεχής αναφορά στα εγκλήματα που διέπραξαν οι οθωμανοί εναντίον των ρωμιών στον Πόντο παραβλέποντας συστηματικά τις εγκληματικές πράξεις των ρωμιών. Ζητάνε με θορυβώδη τρόπο από την Τουρκία να καταδικάσει τα εγκλήματά της, χωρίς όμως να ζητάνε συγγνώμη για παρόμοια εγκλήματα που έκανε η «δική μας» πλευρά.
Στο άρθρο αυτό δεν θα ασχοληθούμε με τις ωμότητες που διέπραξαν οι οθωμανοί εναντίον των ρωμιών, γιατί αυτές ─τουλάχιστον στην Ελλάδα─ έχουν κατά κόρον προβληθεί. Αντίθετα, θα επικεντρωθούμε στις εγκληματικές ενέργειες των ρωμιών σε βάρος των οθωμανών, οι οποίες στη χώρα μας συστηματικά αποσιωπούνται. Αντλούμε στοιχεία από καταγεγραμμένες μαρτυρίες κι από επίσημες τούρκικες πηγές (Υπουργείο Εσωτερικών, Αρχηγείο Στρατού κ.λπ.).
Οι περιγραφές αυτές, όσο κι αν ενδεχομένως υπερβάλουν σε κάποια σημεία ─όπως θα ισχυρίζονται εξ άλλου κι οι τούρκοι, ότι κάνουν οι περιγραφές των ρωμιών για τις δικές τους θηριωδίες─ μπορούν να μας δώσουν μια εικόνα έστω, για τα εγκλήματα που διέπραξαν οι ρωμιοί στον Πόντο, τα οποία οδήγησαν και στην απόφαση για τον εκτοπισμό τους.
Εθνικιστικός παροξυσμός
Από τον 16ο αιώνα, η περιοχή του Πόντου ήταν η πολυπληθέστερη των χριστιανών. Δεν ήταν όμως μόνο ρωμιοί, δηλαδή εκχριστιανισμένοι επί Βυζαντίου πληθυσμοί. Υπήρχαν πολλοί αρμένιοι, αλλά και γεωργιανοί που προέρχονταν από τους τζάνους (στην περιοχή της τζανικής) και τους λαζούς (στην περιοχή της λαζικής). Σε αυτούς πρέπει να προσθέσουμε και τους ρωμιούς αποίκους των παραλίων κι ιδιαίτερα τις οικογένειες, που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή την εποχή της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας (1207-1461).
Αυτός ο ορθόδοξος πληθυσμός άρχισε να υιοθετεί τον μεγαλοϊδεατισμό και τις φαντασιώσεις του ρωμέικου εθνικισμού στις αρχές του 19ου αιώνα κάτω από την επίδραση της Εκκλησίας και της αστικής τάξης. Από την προπαγάνδα αυτή επηρεάστηκαν ─ασχέτως καταγωγής─ όσοι ζούσαν στην Ανατολή, μιλούσαν ρωμέικα κι ήταν χριστιανοί.
Από το 1904-1924 υπήρξε ένας οργασμός, προκειμένου να εμπεδωθεί η «ελληνική» (νεορωμέικη) συνείδηση στους ρωμιούς του Πόντου. Σκοπός αυτής της κινητικότητας ήταν να ακολουθήσει μια επαναστατική ταραχή, που σκοπό θα είχε είτε τη συνένωση της περιοχής με την Ελλάδα είτε την επιτόπια δημιουργία μιας Ποντιακής Δημοκρατίας.
Η «Εθνική Εταιρεία», μια εθνικιστική-παραστρατιωτική-παραπολιτική οργάνωση, που ιδρύθηκε το 1894, είχε σκοπό να περάσει τη δράση σε όλη τη Ρωμιοσύνη. Οι μητροπόλεις πολύ ανοικτά κάτω από το μανδύα της θρησκείας κάλυπταν τις πολιτικές ίντριγκες αγκαλιάζοντας τους ρωμιούς πόντιους. Στα σχολεία που ίδρυσαν, μεγάλωναν τα παιδιά ─αν και ήταν υπήκοοι της οθωμανικής αυτοκρατορίας─ με δική τους αγωγή σε βάρος των οθωμανών.
Εθνικιστική αγωγή
Η εθνικιστική αγωγή του ρωμέικου πληθυσμού του Πόντου, η οποία τελικά απέβη και η αιτία της καταστροφής του, πραγματοποιήθηκε σταδιακά μέσω του μειονοτικού εκπαιδευτικού συστήματος της Τραπεζούντας.
Οι ποντιακές οργανώσεις ιδρύθηκαν και απλώθηκαν κάτω από τη σκέπη των μητροπόλεων και των εκκλησιών, οι οποίες εκμεταλλεύτηκαν σε βάρος της πατρίδας τους (της Τουρκίας) τις θρησκευτικές ελευθερίες, που τους παρείχε το οθωμανικό κράτος.
Οι σύλλογοι κι οι επιτροπές, που ίδρυαν οι ρωμιοί στον Πόντο, είχαν σκοπό να μαζεύουν χρήματα, αλλά και να τρομοκρατούν όσους δεν έμπαιναν στους συλλόγους ή δεν βοηθούσαν.
Οι ποντιακές οργανώσεις αποτελούσαν σχολεία εκπαίδευσης των ποντίων στην «ελληνική ιδέα», τα οποία με το χρόνο άρχισαν να αποδίδουν τους καρπούς τους.
Όπλα, στρατός
και χρήματα από την Ελλάδα
Μετά τη Συνθήκη του Μούδρου και μέχρι την απόβαση των ρωμιών στη Σμύρνη, τα ρωμέικα πλοία, που πήγαιναν από Πειραιά, Θεσσαλονίκη και Σμύρνη, εκτελούσαν συγκεκριμένες αποστολές μεταφέροντας στην Κωνσταντινούπολη όπλα και πυρομαχικά, τα οποία είχαν κρυμμένα μέσα στα εμπορεύματα. Τα παράλια ήταν εντελώς αφύλακτα. Τα πλοία έμπαιναν στην Κωνσταντινούπολη αργά τη νύκτα. Αγκυροβολούσαν στην Χαλκηδόνα, στη νησίδα Κιζκουλεσί και στο Σκούταρι κι έκαναν τη δουλειά τους.
Ο στρατιωτικός αντιπρόσωπος Κατεχάκης, ένας κρητικός συνταγματάρχης, έμπιστος του Βενιζέλου, ο οποίος μεγάλωσε με τα νάματα της κρητικής επανάστασης και προσδοκούσε να εφαρμόσει τις κρητικές μεθόδους και στην Ανατολία, εξασφάλιζε από το Βενιζέλο μεγάλα κονδύλια.
Από τις δύο μεραρχίες που έστειλε ο στρατός στην επιχείρηση της Οδησσού, οι ρωμιοί κράτησαν δύο τάγματα και τα εγκατέστησαν στο Χαϋντάρπασα. Αργότερα, τα τάγματα αυτά αντικαταστάθηκαν από ογδόντα χωροφύλακες από την Κρήτη. Αυτοί ανέλαβαν να φρουρούν το Πατριαρχείο. Ο Κατεχάκης με το πρόσχημα ότι θα έκτιζε αποθήκη τροφίμων εγκατέστησε στην Κωνσταντινούπολη δύο λόχους. Στην πραγματικότητα, όλοι αυτοί ήτανε χαμηλόβαθμοι αξιωματικοί.
Λίγο μετά, όλους αυτούς τους σκόρπισε να οργανώσουν τα χωριά. Αργότερα τους πήγε στην Κωνσταντινούπολη στη Διεύθυνση Χωροφυλακής των δυνάμεων κατοχής.
Το παραμύθι
απελευθέρωση του Πόντου
Εξ αιτίας της εισβολής του στρατού της Ελλάδας στη Σμύρνη κι εξ αιτίας του γεγονότος, ότι τα παράλια του Εύξεινου Πόντου ήταν κάτω από την απειλή του ελληνικού στόλου, ήταν πολύ πιθανή μια απόβαση αυτού στα παράλια.
Επειδή επίσης οι αντάρτες των ποντιακών οργανώσεων είχαν αυξήσει τις πράξεις βίας και τις επιθέσεις σε μουσουλμανικά χωριά φέρνοντας τους χωρικούς σε κατάσταση τρόμου (οι αντάρτες πλιατσικολογούσαν, έκλεβαν, έκαιγαν χωριά, έσφαζαν, σκότωναν και βίαζαν) το κράτος αντιλήφθηκε, ότι βρίσκεται κάτω από έναν πολύ σπουδαίο κίνδυνο.
Το μεγαλύτερο ψέμα είναι η θεωρία του λεγόμενου επαναστατικού αγώνα προς απελευθέρωση του Πόντου από τον τουρκικό ζυγό. Ο όρος «απελευθέρωση» έχει ρεαλιστικό περιεχόμενο μόνο όταν αφορά σε μια σχετικά μεγάλη εδαφική περιοχή όπου η φίλια εθνική ομάδα αποτελεί την πληθυσμιακή πλειοψηφία. Στην προκειμένη περίπτωση ο χριστιανικός πληθυσμός των τριών νομών ή Βιλαετίων του Πόντου αποτελούσε μια μικρή μειοψηφία. Το έτος 1890, σύμφωνα με τους αριθμούς, που μας δίνει ο ιστορικός Cuinet, αποτελούσαν συνολικά το 1/5 του πληθυσμού (800.000 μουσουλμάνοι, έναντι 50.000 αρμενίων και 200.000 ρωμιών).
Τα σχετικά στατιστικά στοιχεία, που αφορούν στο έτος 1912, προέρχονται από τον καθηγητή του πανεπιστημίου Αθηνών Σωτηριάδη. Τα στοιχεία αυτά υιοθέτησε και χρησιμοποίησε η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου στις διάφορες διεθνείς συνδιασκέψεις, προς υποστήριξη των εθνικών επιδιώξεων. (G. Sotiriadis: «An ethnological map illustrating Hellenism in the Balkan Peninsula and Asia Minor», London, Edward Stanford Ltd, Λονδίνο, 1918).
Λεπτομερώς:
Στο βιλαέτι της Τραπεζούντας οι ρωμιοί ανέρχονταν στο 25,9% του συνολικού πληθυσμού, συγκεκριμένα οι τούρκοι αριθμούσαν 957.866 άτομα, ενώ οι ρωμιοί ανέρχονταν μόνο σε 353.533.
Στο βιλαέτι της Κασταμονής ο ρωμέικος πληθυσμός ανερχόμενος στο 2,5% του πληθυσμού αποτελούσε στατιστικά μια αριθμητικά ασήμαντη εθνική ομάδα.
Στο βιλαέτι της Σεβάστειας (Σίβας) οι ρωμιοί ανέρχονταν στο 8,9% του πληθυσμού.
Εάν ο αγώνας για την «απελευθέρωση του Πόντου» είχε τυχόν επιτυχία αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με την στρατιωτική κυριαρχία της ρωμέικης μειοψηφίας πάνω στην πολύ μεγαλύτερη οθωμανική πλειοψηφία.
Καραβαγγέλης:
Ο οργανωτής του αντάρτικου
Το πραγματικό αντάρτικο στον Πόντο άρχισε μόλις το 1916, όταν οι ρώσοι κατέλαβαν την πόλη της Τραπεζούντας μεταφέροντας το ρωσοτουρκικό πολεμικό μέτωπο στην περιοχή εκείνη. Οργανωτής του αντάρτικου ήταν ο φανατικός εθνικιστής μητροπολίτης Καραβαγγέλης, ο οποίος πήγε στη Σαμψούντα το 1908.
Μετά τη δημιουργία των ανταρτικών σωμάτων με χρήματα και πολεμοφόδια, ο Καραβαγγέλης τα εξαπέλυσε να προσβάλουν τον τουρκικό στρατό στα μετόπισθέν του, τη στιγμή κατά την οποίαν οι τούρκοι πολεμούσαν το ρώσικο στρατό στο μέτωπο της Τραπεζούντας. Ο μητροπολίτης υπολογίζει σε περίπου 20.000 τους αντάρτες του Πόντου.
Οι αντάρτες του Πόντου συντάχθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου με τα εχθρικά κατοχικά στρατεύματα της Ρωσίας, καταπολέμησαν τον στρατό του κράτους του οποίου ήταν υπήκοοι, καταπιέζοντας και σκοτώνοντας αλλόθρησκους συμπολίτες τους.
Τα κατορθώματά του αυτά τα περιγράφει ο ίδιος ο μητροπολίτης στα απομνημονεύματά του:
«Αυτές τις μικρές και άτακτες στην αρχή ομάδες άρχισα να οργανώνω σε τακτικά κι αξιόμαχα ανταρτικά Σώματα με την μακρά πείρα που είχα αποκτήσει απ΄ τον αγώνα μας στην Μακεδονία. Τα σώματα αυτά γρήγορα πολλαπλασιάστηκαν. Κι αφού απέκτησαν άξιους κι εμπειροπόλεμους αρχηγούς που ο ίδιος τους έδινα το χρίσμα, εξελίχθηκαν σε πραγματικά στρατιωτικά Σώματα που είχε το καθένα υπό την προστασία του και την απόλυτη δικαιοδοσία του, ένα τμήμα της επαρχίας.
»Έτσι σιγά σιγά σχηματίστηκε ένας ολόκληρος αντάρτικος στρατός, καλά οργανωμένος κι οπλισμένος, είκοσι χιλιάδων ανδρών, που ο Κεμάλ στα απομνημονεύματά του τον χαρακτηρίζει “έργο και όργανο του Καραβαγγέλη” κι ανεβάζει τον αριθμό του σε τριάντα χιλιάδες.
»Τα Σώματα αυτά που είχαν απλωθεί σα δίχτυ σʼ όλη την επαρχία της Αμασείας και πολλές φορές και στη γύρω απʼ αυτήν περιοχή, ερχόντουσαν συχνά σε σύγκρουση με τον τουρκικό στρατό και πάντα νικούσαν...».
«...Τα ελληνικά Σώματα κατέβαιναν πια ελεύθερα στα χωριά και στις πόλεις κι έμπαιναν ένοπλα και καμαρωτά στη Μητρόπολη» (σελ. 104).
«...Με το ίδιο πλοίο γύρισα στην Αμισό κι από κει πάλι σε λίγο πήγα στην Τραπεζούντα, όπου μαζί με το μητροπολίτη συντάξαμε υπόμνημα προς τους συμμάχους ζητώντας την ανεξαρτησία του Πόντου. Το βαρυσήμαντο αυτό έγγραφο στείλαμε αμέσως για τα περαιτέρω, μʼ έμπιστο πρόσωπο από την Αμισό, στον έλληνα αρμοστή στην Κωνσταντινούπολη» (σελ. 105).
«...Τότε άρχισα να συγκεντρώνω στο σπίτι μου τους δυσαρεστημένους τούρκους, κούρδους και κιρκασίους και να τους προτρέπω να εισβάλουν στην Ανατολή και να δημιουργήσουν αντιπερισπασμό στο παράνομο κράτος του Κεμάλ» (σελ. 106).
«...Κατέβηκαν κι αυτοί στα τουρκικά χωριά της Αμισού, Πάφρας και Κάφτας κι έκαψαν περίπου εκατό, σκοτώνοντας πολλούς απʼ τους κατοίκους. Οι τούρκοι χωρικοί για να γλιτώσουν, εδήλωναν υποταγή στους αντάρτες κι άρχισαν να τους προμηθεύουν αλεύρι, τρόφιμα κι άλλα απαραίτητα είδη. Αλλά κι ο μουτεσαφίρης Αμισού αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει με τους αντάρτες επιτρέποντας την ελεύθερη είσοδό τους στις πόλεις και τη μεταφορά τροφίμων στα χωριά τους, υπό τον όρο να πάψουν κι αυτοί να χτυπούν τα τουρκικά χωριά και νʼ αρπάζουν κτήνη και τρόφιμα» (Αντιγόνης Μπέλλου Θρεψιάδη: «Μορφές μακεδονομάχων και τα ποντιακά του Γερμανού Καραβαγγέλη», έκδ. Α. Μαυρίδης, Αθήνα, 1984. Για την επίσης εγκληματική δράση του Καραβαγγέλη στη Μακεδονία διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Από τον Βασ. Βουλγαροκτόνο, στο μητροπολίτη-κυνηγό κεφαλών).
Μετά την δημιουργία των ανταρτικών σωμάτων με χρήματα και πολεμοφόδια που πήρε ο μητροπολίτης από τους ρώσους, τα εξαπέλυσε να προσβάλουν τον τουρκικό στρατό στα μετόπισθέν του, την στιγμή κατά την οποίαν οι τούρκοι πολεμούσαν το ρώσικο στρατό στο μέτωπο της Τραπεζούντας.
Οι αντάρτες έπεσαν στην παγίδα του Καραβαγγέλη χωρίς να αναλογιστούν τις συνέπειες του «απελευθερωτικού αγώνα», δεν συνειδητοποίησαν δηλαδή καν το τι θα απογίνονταν αυτοί μετά το τέλος του πολέμου, όταν ο μεν μητροπολίτης θα εξαφανιζόταν για να σωθεί, όπως κι έγινε, αυτοί όμως θα παρέμεναν.
Κάτω από την καθοδήγηση του Καραβαγγέλη οι χριστιανοί άρχισαν να πυκνώνουν τις τάξεις των ανταρτών χτυπώντας πισώπλατα τον τουρκικό στρατό και ληστεύοντας κυρίως τουρκικά χωριά, για να μπορέσουν να επιβιώσουν. (Διαβάστε περισσότερα στο άρθρο του Νάσου Θεοδωρίδη: «Μια ψύχραιμη προσέγγιση του ιστορικού ζητήματος περί Ποντίων», 20.05.12, avgi.gr).
https://www.freeinquiry.gr/articles/ere ... /4194.html
!!! DEVELOPMENT MODE !!!
Ωμότητες Ρωμιών ανταρτών στον Πόντο
Re: Ωμότητες Ρωμιών ανταρτών στον Πόντο
Φονιάδες και πλιατσικολόγοι
Οι ρωμιοί αντάρτες, σύμφωνα με τους τούρκους δεν ήταν αγωνιστές της πατρίδας, τιμής, οικογένειας και θρησκείας τους, αλλά ληστές, φονιάδες, πλιατσικολόγοι, αλήτες, κλέφτες, εκβιαστές, άρπαγες και προδότες της οσμανικής πατρίδας.
Τα γεγονότα που θα παρατεθούν παρακάτω κι αφορούν σε ορισμένες χαρακτηριστικές περιπτώσεις, βρίσκονται καταγραμμένα σε τούρκικα δικαστικά, στρατιωτικά και αστυνομικά αρχεία. Πού έγινε το γεγονός, ποιο το είδος του εγκλήματος, ποιος ο θύτης, ποιο το θύμα. Τα στοιχεία αφορούν στις περιοχές της Μπάφρας, Σαμψούντας, Τσαρσαμπά, Θερμών, Αμάσειας, Μερζιφούντος, Λαντίκ και Βεζύρκιοπρου:
α. Οι αντάρτες του όρους Νεμπυάν
στην περιοχή της Μπάφρας
Πρόκειται για το πρώτο σοβαρό αντάρτικο την περίοδο του Αʼ παγκοσμίου πολέμου. 1.500 ένοπλοι ρωμιοί της περιοχής της Μπάφρας που δεν ήθελαν να επιστρατευθούν, άρχισαν να συγκεντρώνονται στο βουνό Νεμπυάν. Αφού πίστεψαν ότι απόκτησαν επαρκή δύναμη αποφάσισαν να αρχίσουν τις επιθέσεις. Αφού σκότωσαν μεμονωμένα διάφορους μουσουλμάνους κατοίκους και βίασαν αρκετές μουσουλμάνες γυναίκες, πέρασαν στις ομαδικές σφαγές.
Ξεκίνησαν από το χωριό Ταγσούρ, που το έκαψαν όλο. Πολύ λίγοι γλίτωσαν. Μετά την αιματηρή και θηριώδη επίθεσή τους, αυξάνοντας το θάρρος τους, με τον ίδιο τρόπο σκότωσαν το σύνολο των κατοίκων στο χωριό Κόσατσα. Ομοίως τα χωριά Μπογιαλί, Τουρκμενλέρ, Κασνακτσί, Κουσκαγιασί και Τσεπλινέρ τμηματικά τα έκαψαν και εξολόθρευσαν τους κατοίκους.
Σε όλες τις κωμοπόλεις και τα χωριά οι ρωμιοί ήταν οπλισμένοι. Η κυβέρνηση ήταν ανίκανη να τους αντιμετωπίσει. Δεν είχαν οργανωθεί ακόμα οι δυνάμεις του τούρκικου έθνους-κράτους. Ο μουσουλμανικός λαός αφέθηκε σε μια θηριωδία. Κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί και κατά τη γενοκτονία του μουσουλμανικού πληθυσμού από τις χριστιανικές ορδές στην Πελοπόννησο το 1821. (Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Τους έφαγε το... φεγγάρι!, Τυχοδιώκτες και μαχαιροφόροι κ.ά.).
Με αυτές τις συνθήκες οι αντάρτες άρχισαν τις επιθέσεις και σε περιοχές εκτός του Νεμπυάν. Κατεβαίνοντας από το βουνό κατέλαβαν τα απέναντι χωριά και φεύγοντας πήραν μαζί τους όλα τα ζώα που βρήκαν. Κατέστρεψαν εντελώς δεκάδες ακόμα χωριά και βίασαν πολλές γυναίκες. Αναλυτικά στοιχεία των καταστροφών και δολοφονιών μπορείτε να βρήτε στο βιβλίο του Θεόδωρου Παυλίδη: Το Ποντιακό από τη σκοπιά των τούρκων (έκδ. «Αδ. Κυριακίδη», Θεσσαλονίκη, 2009).
β. Θηριωδίες των ρωμιών ανταρτών
στον Καζά της Σαμψούντας
Μέχρι τα τέλη του 1915 οι ρωμιοί αντάρτες διέπραξαν έξι ληστρικά επεισόδια σε διάφορα χωριά καίγοντας 500 περίπου σπίτια.
Εκτός από αυτά, έχουν καταγραφεί δύο ακόμη απεχθή επεισόδια στην περιοχή. Στο πρώτο επεισόδιο στα χωριά Γκιουνέυ και Μπιλάρτσα σφαγιάστηκαν ομαδικά 24 μουσουλμάνοι άνδρες και γυναίκες. Από την σφαγή δεν γλίτωσαν ούτε οι γέροι και τα παιδιά. Στο δεύτερο επεισόδιο, που έγινε στις 7 Οκτωβρίου 1921 στην περιοχή Ντουάγερι, νότια της Σαμψούντας, ύστερα από ενέδρα του ληστή Χάσαρη και της συμμορίας του με ομαδικά πυρά εκτέλεσαν 40-50 άοπλους κι ανυπεράσπιστους μουσουλμάνους.
γ. Συνεργασία με αρμένιους
Ανάλογα επεισόδια καταγράφτηκαν και στους καζάδες του Τσαρσαμπά και των Θερμών, όπου οι ρωμιοί συνεργάστηκαν με τους αρμένιους με σκοπό να εξαφανίσουν τους τούρκους και να επωφεληθούν από τη διάλυση της Τουρκίας.
δ. Στον καζά της Αμάσειας
Ο καζάς της Αμάσειας υπήρξε σπουδαίο πεδίο ανάπτυξης επιχειρησιακών δραστηριοτήτων για τους αντάρτες. Σημειώθηκαν κι εκεί δολοφονίες, διαρπαγές πραγμάτων και ζώων, κλοπές εμπορικών ειδών κ.ά..
ε. Στον καζά της Μερζιφούντος
«Η μέρα σαν σήμερα είναι χαραγμένη στο μυαλό μας. Στις 13 Νοεμβρίου 1918, ήρθαν στο χωριό μας απ' το χωριό Κιουμούς της περιφέρειας Μαντέν, ο αρχιαντάρτης του Κιουμούς Μαντέν Βαγγέλης, γιός του Κωνσταντήν Εφέντη, ο Μικρός και Μεγάλος Χάμπος (Χαράλαμπος) και ο Ηλίας, ο γιος τον Ντισλάν, μαζί με 17 άτομα. Αυτοί ήτανε μέρος των ρωμιών, που έκαναν ληστείες στην περιοχή.
»...Πολιορκώντας το χωριό, άρχισαν να το ληστεύουν. Με εντολή τον αρχιαντάρτη Βαγγέλη άρχισαν να τον δέρνουν μέχρι σημείου σχεδόν να παραδώσει την ψυχή του και αφού τον ξάπλωσαν, βάζοντας το μαχαίρι στο λαιμό του τον ανάγκασαν να ομολογήσει ότι θα τους παραδώσει τα λεφτά του και όλη την περιουσία του. Έτσι σταμάτησαν να τον απειλούν με το μαχαίρι.
»Αμέσως μετά άρχισαν να ψάχνουν τον γιο του Τοπάλ, Ομέρ Αγά, γιατί έμαθαν ότι ήταν ένας από τους πλούσιους του χωριού. Αυτός όμως μόλις έμαθε ότι έφτασε στο χωριό ο αρχιαντάρτης Βαγγέλης από το φόβο του έφυγε από το χωριό κι έτσι δεν τον βρήκαν. Επειδή δεν βρήκαν αυτόν πιάσανε τον γιο του Μεχμέτ και τον έδειραν απάνθρωπα και ανελέητα με φοβερό τρόπο μέχρις εκεί που δεν αντέχει άνθρωπος.
»Για να του κόψουν το λαιμό τον ξάπλωσαν κάτω. Ακούμπησαν το μαχαίρι στο λαιμό του. Αντιλαμβανόμενος ότι θα τον σκοτώσουν είπε ότι θα τους δείξει ό,τι έχει και δεν έχει ο πατέρας του. Τον σήκωσαν έτσι κάτω από το μαχαίρι.
»Άρπαξαν από την περιουσία τον Ομέρ Αγά 200 χρυσές λίρες, 15 κιλά όπιο, μεταξωτά υφάσματα, ασημένια ζώνη, σεντόνια, παπλώματα, δημητριακά κ.λπ. (περιγράφουν διάφορα είδη και την αξία τους).
»Από τον Οσμάν Αγά, γιο τον Χαλήλ, άρπαξαν διάφορα είδη (περιγράφονται) και έσφαξαν δυο πρόβατα.
»Ακόμη και το σουλτανικό διάταγμα (berat) ιδρύσεως του τζαμιού πήραν μαζί τους φεύγοντας οι αντάρτες.
»Όλα αυτά που περιγράφονται στο παρόν έγγραφο, διαβεβαιώνουμε ότι δεν απεικονίζουν αρκετά το πραγματικό πλαίσιο των βασανισμών και καταπιέσεων που είδαμε να φτιάχνουν οι αντάρτες στους μουσουλμάνους.
»Οι Γέροντες αντιπρόσωποι του χωριού — ονόματα-υπογραφές
»14 Οκτωβρίου 1921».
στ. Στον καζά του Βεζύρ Κιοπρού
Από τα καταγραμμένα επεισόδια, τα 27 αναφέρονται σε θανάτους και τα 16 σε ενέδρες και ληστείες. Τα υπόλοιπα αφορούν νυκτερινές εφόδους στα χωριά, κλεψιές, αρπαγές, τραυματισμούς κ.λπ..
Πέρα απʼ αυτά τα επεισόδια, αναφέρεται ότι μια μεγάλη ομάδα 800 ρωμιών ανταρτών έσφαξε τους κατοίκους δύο μουσουλμανικών χωριών κι έκαψε εξ ολοκλήρου τα σπίτια τους. Άλλοι αντάρτες έκαψαν όλα τα σιτάρια του χωριού.
ζ. Η σφαγή στο Ορτακλάρ
και στο Εσένκιοϊ
Στις 2 Οκτωβρίου 1921 μια συμμορία 800 ατόμων πολιόρκησε το πλούσιο χωριό Ορτακλάρ. Στην αρχή οι αντάρτες συνέλαβαν έναν έναν όσους έμειναν μέσα, άνδρες και γυναίκες, και τους σκότωσαν με σφαίρες και ξιφολόγχες. Μʼ αυτό τον τρόπο τραυμάτισαν επίσης βαριά 12 άντρες και 3 γυναίκες, οι οποίοι πέθαναν.
Μετά τη θανάτωση των κατοίκων οι ρωμιοί άρχισαν να καίνε το χωριό. Έκαψαν εξ ολοκλήρου 34 σπίτια, 29 αχυρώνες και 20 αποθήκες σιτηρών και μερικώς έκαψαν 22 σπίτια. Έτσι από το σύνολο των 150 οικογενειών του Ορτακλάρ, εξοντώθηκαν οι 110 οικογένειες. Τα άλλα 40 σπίτια γλίτωσαν όχι από οίκτο των ρωμιών, αλλά γιατί ήταν ασήμαντες καλύβες που δεν άξιζαν ούτε να καούν.
Οι ληστές, πέρα από τη σφαγή των ανθρώπων και το κάψιμο των σπιτιών φεύγοντας πήραν μαζί τους 59 αγελάδες, βόδια και βουβάλια. Επίσης έκαψαν αποθήκες, που είχαν 3.550 οκάδες σιτάρια. Η συνολική αξία των διαρπαγέντων ζώων και καμμένων σιτηρών ανέρχεται σε 1.515.000 γρόσια.
Τα ίδια έκαναν την ίδια μέρα και στο χωριό Εσένκιοϊ. Δολοφονίες αμάχων, εμπρησμούς κατοικιών, αχυρώνων και σιταποθηκών, αρπαγές ζώων κ.λπ.
η. Στον καζά της Ερπαά
Μεταξύ των μεγαλύτερων και φοβερότερων θηριωδιών και δολοφονιών, που έκαναν οι ρωμιοί αντάρτες είναι και οι παρακάτω:
Η σφαγή στο χωριό Σιχλίκ
Τον Σεπτέμβριο του 1921 οι αντάρτες δολοφόνησαν 80 μουσουλμάνους κι έκαψαν το χωριό.
Η σφαγή στο χωριό Καραμπούκ
Στις 8 Οκτωβρίου 1921 οι αντάρτες πυρπόλησαν το χωριό, σκότωσαν γυναίκες κι έκαψαν μωρά σε φούρνους.
Η σφαγή στο Καρλίχ
Την 1η Σεπτεμβρίου 1921 οι αντάρτες σκότωσαν με άγριο τρόπο 8 μουσουλμάνους τεμαχίζοντάς τους.
Η σφαγή στο χωριό Ντερελί
Στις 14 Σεπτεμβρίου 1921 οι αντάρτες κυρίευσαν το χωριό. Σκοπός τους αυτή τη φορά δεν ήταν ούτε οι κλοπές, ούτε οι δολοφονίες, αλλά η ικανοποίηση των ερωτικών τους ορέξεων. Άρπαξαν νέες μουσουλμάνες, τις οδήγησαν στο βουνό, τις βίασαν και στο τέλος τις σκότωσαν κόβοντας τα στήθη τους.
Η σφαγή στο χωριό Μπολαντάν
Τον Ιανουάριο του 1922 οι αντάρτες έκαψαν το χωριό, σκότωσαν 11 μουσουλμάνους κι οδήγησαν το ζωικό του κεφάλαιο στο βουνό.
Η σφαγή στο χωριό Γιορνούς
Στις 21 Ιανουαρίου 1921 οι αντάρτες πυρπόλησαν το χωριό ολοκληρωτικά κι έκαψαν ζωντανούς δύο μουσουλμάνους.
Εκτός από τα παραπάνω χωριά οι ρωμιοί αντάρτες διέπραξαν κι ένα σωρό άλλα αδικήματα (δολοφονίες, εμπρησμούς, βιασμούς, αρπαγές κ.λπ.) σε διάφορα χωριά της περιοχής, όπως στα χωριά Μπίντεβι, Καρακούς κ.λπ.. Αρχηγός των ανταρτών και γνωστότερος όλων, ήτανε ο Κοτσά Αναστάς ή Αναστάς Αγάς (Αναστάσιος Παπαδόπουλος) από το χωριό Εντικπινάρι της περιοχής Ερπαά, ο οποίος τελικά σκοτώθηκε προδομένος. (Περισσότερα στοιχεία μπορείτε να βρήτε στα βιβλία: Γεώργιου Αντωνιάδη: «Το αντάρτικο του Πόντου», σελ. 257, Γιάννη Αναστασιάδη: «Το τελευταίο κράτος των ελλήνων του Πόντου», σελ. 128-136 και Λάζαρου Τσακιρίδη: «ΤΟΠΤΣΑΜ. Το ποντιακό αντάρτικο με τον Καπετάν Γοτσάναστας», έκδ. «Ελληνορθόδοξη Διακονία», Κατερίνη 2005, σελ. 329 επ.. Στο «Pontus Meselesi», έκδοσης της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης είναι καταγεγραμμένα τα 91 ονόματα των ρωμιών ανταρτών της περιοχής, σελ. 338).
θ. Στον καζά του Λαντίκ (Λαοδικείας)
Από το 1918 μέχρι τα τέλη του 1920 από τη στρατιωτική διοίκηση της περιοχής αναφέρονται 25 επεισόδια κακοτήτων (θανατώσεων, βιασμών, ληστειών κ.λπ.) εκ μέρους των ρωμιών ανταρτών σε βάρος των μουσουλμάνων. Επίσης από πλευράς της Διοίκησης Χωροφυλακής αναφέρονται άλλα 18 επεισόδια.
Ιδιαίτερη σημασία δίνουν οι τούρκοι στη σφαγή του χωριού Κιουπετσίκ, την οποία περιγράφουν όπως ακόλουθα:
«Οι δυο αρχιαντάρτες ρωμιοί, Τσακίρ από το χωριό Καραμούκ και Καρά Ιστίλ από το χωριό Καράκετσε, έχοντας υπό τις διαταγές τους 80 ένοπλους αντάρτες και 100 περίπου άοπλους άνδρες και γυναίκες, την πρώτη Τετάρτη του Αυγούστου 1921 γύρω στις 4 η ώρα Τουρκίας, πατούν το χωριό Κιουπετσίκ. Οι άοπλοι άρχισαν αμέσως να καίνε τα σπίτια του χωριού. Από τις 150 οικογένειες του χωριού γλίτωσαν μόνο 5 οικογένειες και 10 αχυρώνες. Από τα καμένα σπίτια δεν γλίτωσε το παραμικρό. Εξαιτίας του εμπρησμού, μη μπορώντας να βγουν από τα φλεγόμενα σπίτια τους, κάηκαν πέντε άνδρες και μία γυναίκα. Άλλοι 7 άνδρες και 3 γυναίκες, που προσπάθησαν να διαφύγουν εκμεταλλευόμενοι το σκοτάδι, σκοτώθηκαν από τις σφαίρες των ανταρτών. Επίσης άλλοι δύο άνδρες τραυματίστηκαν βαρειά και δύο νεαρές γυναίκες, απήχθησαν στο βουνό, όπου και βιάσθηκαν. (Σ.σ. Τα ονόματα αυτών που σκοτώθηκαν, κάηκαν και απήχθησαν στο βουνό υπάρχουν καταγεγραμμένα, όπως και φωτογραφία του χωριού που κάηκε).
»Το σύνολο των σπιτιών που κάηκαν είναι 81, των αχυρώνων 73, των αποθηκών σίτου 50. Συνολικά κάηκαν 213 κτίρια. Κάηκαν επίσης 29.920 κιλά δημητριακά και αρπάχτηκαν 159 ζώα. Η αξία των ζημιών εκτιμήθηκε συνολικά στα 4.740.000 γρόσια».
Ακολούθως περιγράφονται παρόμοια επεισόδια και σε άλλα χωριά της περιοχής.
Μέτρα πρόληψης
που έλαβε το κράτος
α. Η συγκέντρωση των όπλων
από τα χέρια των πολιτών
Εξ αιτίας της εισβολής του στρατού της Ελλάδας στη Σμύρνη ─σύμφωνα με τις τούρκικες πηγές─ όπου ο τούρκικος στρατός ήταν υποχρεωμένος να συνεχίζει τον αιματηρό αγώνα, του γεγονότος ότι τα παράλια του Εύξεινου Πόντού ήταν κάτω από την απειλή του στόλου της Ελλάδας και ήταν πολύ πιθανή μια απόβαση αυτού στα παράλια, επειδή επίσης οι αντάρτες των ποντιακών οργανώσεων είχαν αυξήσει τις πράξεις βίας και τις επιθέσεις τους στα ισλαμικά χωριά φέρνοντας τους χωρικούς σε κατάσταση τρόμου, το κράτος αντιλήφθηκε ότι βρίσκεται κάτω από έναν πολύ σπουδαίο κίνδυνο.
Στην περίοδο του Αʼ παγκοσμίου πολέμου, η τσαρική Ρωσία εκτός τον οπλισμού που έβγαλε για τους ρωμιούς στα παράλια της Σαμψούντας αμέσως μετά την ανακωχή του Μούδρου οι άγγλοι που αποβιβάστηκαν στην Σαμψούντα, μόνο στους ρωμιούς της περιοχής μοίρασαν 10.000 όπλα. Επίσης ήταν πλέον βέβαιο για την κυβέρνηση ότι κι οι ρωμέικες οργανώσεις είχαν εισαγάγει στη χώρα μεγάλο αριθμό λαθραίου οπλισμού.
Όλα αυτά η τούρκικη κυβέρνηση δεν μπορούσε βεβαίως να τα δεί με καλό μάτι, αφού μια ολόκληρη αποθήκη εχθρικού οπλισμού βρισκόταν πίσω από τον στρατό, του οποίου θεμελιώδες καθήκον ήταν να φυλάει τα παράλια και να διασφαλίζει την ασφάλεια και σωτηρία της Τουρκίας. Γιʼ αυτό θεωρήθηκε πρέπον να εξοντωθεί αυτή η αποθήκη οπλισμού και να γλυτώσει ο μουσουλμανικός λαός.
Έτσι, με μια ανακοίνωση καθορίσθηκε συγκεκριμένη ημερομηνία, μέσα στην οποία ζητήθηκε από όλους τους ρωμιούς να παραδώσουν τα όπλα τους, πρωτοβουλία, η οποία βεβαίως δεν τους άρεσε καθόλου. Μετά τη συμπλήρωση της προθεσμίας παράδοσης των όπλων, άρχισαν έρευνες κι ένα σωρό ρωμιοί, που δεν ήθελαν να παραδώσουν τον οπλισμό τους, έφυγαν στα βουνά κι ανακατεύτηκαν με τους ληστές.
Στο τέλος των ερευνών, συγκεντρώθηκαν από τους ρωμιούς των περιοχών Σαμψούντος – Αμασείας, πάνω από 2.000 πολεμικά όπλα και 1.200.000 σφαίρες. Αυτός ο συνολικός αριθμός οπλισμού που παραδόθηκε, ήταν ασήμαντος μπροστά στον πραγματικό αριθμό οπλισμού, που κατείχαν οι ρωμιοί.
Κατά την διάρκεια των ερευνών δόθηκε οριστική ασυλία (αμνηστεία) σε όσους διέπραξαν αδικήματα ζωής, περιουσιών και τιμής. Όσοι δεν συμμορφώνονταν οδηγούνταν βιαίως στα δικαστήρια για τιμωρία. Αυτή η εντολή εφαρμόστηκε στο ακέραιο.
β. Απομάκρυνση των ρωμιών
και μεταφορά τους στην ενδοχώρα
Εξ αιτίας του βομβαρδισμού από το στόλο της Ελλάδας στις 9 Ιουνίου 1921 της Ινέμπολης και της μεγάλης πιθανότητας να αποβιβάσουν στρατό στα παράλια, αναγγέλθηκε, ότι τα παράλια του Εύξεινου Πόντου αποτελούσαν πλέον πολεμικό πεδίο. Η μη παράδοση του οπλισμού, που είχε ζητηθεί, ώθησαν την κυβέρνηση στη λήψη μέτρων φύλαξης. Στις 26 Ιουνίου 1921, αποφασίστηκε όλοι οι ρωμιοί ικανοί να φέρουν όπλα, ηλικίας από 15 έως 50 ετών, να μεταφερθούν στην ενδοχώρα. Η απόφαση αυτή πάρθηκε, για να μην αποκτήσουν οι ρωμιοί βοηθητικές δυνάμεις με τυχόν απόβαση του στρατού στα παράλια. Εξ άλλου η Επιτροπή Προσφύγων, που είχε έδρα τη μητρόπολη Αμισού, μετέφερε στα παράλια χριστιανούς πρόσφυγες από άλλες περιοχές.
Όσοι ρωμιοί υπάκουσαν, διευκολύνθηκαν να μετακινηθούν διασφαλίζοντας τη μεταφορά των αγαθών και των αποσκευών τους. Άλλοι αρνήθηκαν να συμμορφωθούν και βγήκαν στα βουνά.
Στις πορείες ενίοτε όμως, επιτίθονταν αντάρτες, με σκοπό να παρεμποδίζουν τη μετακίνηση. Οι αντάρτες αυτοί ενισχύονταν από τα τριγύρω χριστιανικά χωριά. Έτσι, στις 2 Ιουλίου 1921 λήφθηκε η απόφαση να απομακρυνθούν στο εσωτερικό όλοι όσοι κατοικούσαν στα παράλια και στα χωριά του Καζά της Μπάφρας, του Νεμπυάν, του Κοτσαντάγ, του σαντζακιού της Αμάσειας, των καζάδων του Λαντίκ και της Κάβζας, του όρους Ταφσάν του σαντζακίου της Τοκάτης και όλων όσων βρίσκονταν στα όρη του Ντεστέκ, Μπογάζι και του Χερίς.
γ. Στρατιωτικές διώξεις
Έγιναν διώξεις των ρωμιών ανταρτών από το στρατό και καταγράφτηκαν σημαντικές απώλειες και από τις δυο πλευρές.
δ. Δικαστικές διώξεις
Συλληφθέντες ρωμιοί δικάστηκαν από το «Δικαστήριο Ανεξαρτησίας» της Αμάσειας, που συστήθηκε τον Αύγουστο του 1921 ως ύποπτοι για πράξεις εναντίον της Τουρκίας και του μουσουλμανικού λαού, οι οποίες αφορούσαν στη δράση καπεταναίων, όπως ο Πιτς Βασίλ, Καρά Γιάννη, Ντελή Μηνά, Καλαϊτζιόγλου Ανέστη κ.λπ..
Επίλογος
Σύμφωνα με τον υπουργό Εσωτερικών εκείνης της περιόδου Φετχί Μπέη, το Τούρκικο Αρχηγείο Στρατού κι άλλες τούρκικες πηγές, το σύνολο των φονευθέντων ήταν 1.641 άνθρωποι. Καταγράφτηκαν κι εκατοντάδες τραυματίες, πυρπολήσεις πάνω από 3.500 κατοικιών, βιασμοί νεαρών γυναικών και αρπαγές πολλών μικρών και μεγάλων ζώων.
Οι συνολικές ζημιές σε περιουσίες εκτιμήθηκαν σε 15 περίπου εκατομμύρια λίρες.
Οι ρωμιοί αντάρτες, σύμφωνα με τους τούρκους δεν ήταν αγωνιστές της πατρίδας, τιμής, οικογένειας και θρησκείας τους, αλλά ληστές, φονιάδες, πλιατσικολόγοι, αλήτες, κλέφτες, εκβιαστές, άρπαγες και προδότες της οσμανικής πατρίδας.
Τα γεγονότα που θα παρατεθούν παρακάτω κι αφορούν σε ορισμένες χαρακτηριστικές περιπτώσεις, βρίσκονται καταγραμμένα σε τούρκικα δικαστικά, στρατιωτικά και αστυνομικά αρχεία. Πού έγινε το γεγονός, ποιο το είδος του εγκλήματος, ποιος ο θύτης, ποιο το θύμα. Τα στοιχεία αφορούν στις περιοχές της Μπάφρας, Σαμψούντας, Τσαρσαμπά, Θερμών, Αμάσειας, Μερζιφούντος, Λαντίκ και Βεζύρκιοπρου:
α. Οι αντάρτες του όρους Νεμπυάν
στην περιοχή της Μπάφρας
Πρόκειται για το πρώτο σοβαρό αντάρτικο την περίοδο του Αʼ παγκοσμίου πολέμου. 1.500 ένοπλοι ρωμιοί της περιοχής της Μπάφρας που δεν ήθελαν να επιστρατευθούν, άρχισαν να συγκεντρώνονται στο βουνό Νεμπυάν. Αφού πίστεψαν ότι απόκτησαν επαρκή δύναμη αποφάσισαν να αρχίσουν τις επιθέσεις. Αφού σκότωσαν μεμονωμένα διάφορους μουσουλμάνους κατοίκους και βίασαν αρκετές μουσουλμάνες γυναίκες, πέρασαν στις ομαδικές σφαγές.
Ξεκίνησαν από το χωριό Ταγσούρ, που το έκαψαν όλο. Πολύ λίγοι γλίτωσαν. Μετά την αιματηρή και θηριώδη επίθεσή τους, αυξάνοντας το θάρρος τους, με τον ίδιο τρόπο σκότωσαν το σύνολο των κατοίκων στο χωριό Κόσατσα. Ομοίως τα χωριά Μπογιαλί, Τουρκμενλέρ, Κασνακτσί, Κουσκαγιασί και Τσεπλινέρ τμηματικά τα έκαψαν και εξολόθρευσαν τους κατοίκους.
Σε όλες τις κωμοπόλεις και τα χωριά οι ρωμιοί ήταν οπλισμένοι. Η κυβέρνηση ήταν ανίκανη να τους αντιμετωπίσει. Δεν είχαν οργανωθεί ακόμα οι δυνάμεις του τούρκικου έθνους-κράτους. Ο μουσουλμανικός λαός αφέθηκε σε μια θηριωδία. Κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί και κατά τη γενοκτονία του μουσουλμανικού πληθυσμού από τις χριστιανικές ορδές στην Πελοπόννησο το 1821. (Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Τους έφαγε το... φεγγάρι!, Τυχοδιώκτες και μαχαιροφόροι κ.ά.).
Με αυτές τις συνθήκες οι αντάρτες άρχισαν τις επιθέσεις και σε περιοχές εκτός του Νεμπυάν. Κατεβαίνοντας από το βουνό κατέλαβαν τα απέναντι χωριά και φεύγοντας πήραν μαζί τους όλα τα ζώα που βρήκαν. Κατέστρεψαν εντελώς δεκάδες ακόμα χωριά και βίασαν πολλές γυναίκες. Αναλυτικά στοιχεία των καταστροφών και δολοφονιών μπορείτε να βρήτε στο βιβλίο του Θεόδωρου Παυλίδη: Το Ποντιακό από τη σκοπιά των τούρκων (έκδ. «Αδ. Κυριακίδη», Θεσσαλονίκη, 2009).
β. Θηριωδίες των ρωμιών ανταρτών
στον Καζά της Σαμψούντας
Μέχρι τα τέλη του 1915 οι ρωμιοί αντάρτες διέπραξαν έξι ληστρικά επεισόδια σε διάφορα χωριά καίγοντας 500 περίπου σπίτια.
Εκτός από αυτά, έχουν καταγραφεί δύο ακόμη απεχθή επεισόδια στην περιοχή. Στο πρώτο επεισόδιο στα χωριά Γκιουνέυ και Μπιλάρτσα σφαγιάστηκαν ομαδικά 24 μουσουλμάνοι άνδρες και γυναίκες. Από την σφαγή δεν γλίτωσαν ούτε οι γέροι και τα παιδιά. Στο δεύτερο επεισόδιο, που έγινε στις 7 Οκτωβρίου 1921 στην περιοχή Ντουάγερι, νότια της Σαμψούντας, ύστερα από ενέδρα του ληστή Χάσαρη και της συμμορίας του με ομαδικά πυρά εκτέλεσαν 40-50 άοπλους κι ανυπεράσπιστους μουσουλμάνους.
γ. Συνεργασία με αρμένιους
Ανάλογα επεισόδια καταγράφτηκαν και στους καζάδες του Τσαρσαμπά και των Θερμών, όπου οι ρωμιοί συνεργάστηκαν με τους αρμένιους με σκοπό να εξαφανίσουν τους τούρκους και να επωφεληθούν από τη διάλυση της Τουρκίας.
δ. Στον καζά της Αμάσειας
Ο καζάς της Αμάσειας υπήρξε σπουδαίο πεδίο ανάπτυξης επιχειρησιακών δραστηριοτήτων για τους αντάρτες. Σημειώθηκαν κι εκεί δολοφονίες, διαρπαγές πραγμάτων και ζώων, κλοπές εμπορικών ειδών κ.ά..
ε. Στον καζά της Μερζιφούντος
«Η μέρα σαν σήμερα είναι χαραγμένη στο μυαλό μας. Στις 13 Νοεμβρίου 1918, ήρθαν στο χωριό μας απ' το χωριό Κιουμούς της περιφέρειας Μαντέν, ο αρχιαντάρτης του Κιουμούς Μαντέν Βαγγέλης, γιός του Κωνσταντήν Εφέντη, ο Μικρός και Μεγάλος Χάμπος (Χαράλαμπος) και ο Ηλίας, ο γιος τον Ντισλάν, μαζί με 17 άτομα. Αυτοί ήτανε μέρος των ρωμιών, που έκαναν ληστείες στην περιοχή.
»...Πολιορκώντας το χωριό, άρχισαν να το ληστεύουν. Με εντολή τον αρχιαντάρτη Βαγγέλη άρχισαν να τον δέρνουν μέχρι σημείου σχεδόν να παραδώσει την ψυχή του και αφού τον ξάπλωσαν, βάζοντας το μαχαίρι στο λαιμό του τον ανάγκασαν να ομολογήσει ότι θα τους παραδώσει τα λεφτά του και όλη την περιουσία του. Έτσι σταμάτησαν να τον απειλούν με το μαχαίρι.
»Αμέσως μετά άρχισαν να ψάχνουν τον γιο του Τοπάλ, Ομέρ Αγά, γιατί έμαθαν ότι ήταν ένας από τους πλούσιους του χωριού. Αυτός όμως μόλις έμαθε ότι έφτασε στο χωριό ο αρχιαντάρτης Βαγγέλης από το φόβο του έφυγε από το χωριό κι έτσι δεν τον βρήκαν. Επειδή δεν βρήκαν αυτόν πιάσανε τον γιο του Μεχμέτ και τον έδειραν απάνθρωπα και ανελέητα με φοβερό τρόπο μέχρις εκεί που δεν αντέχει άνθρωπος.
»Για να του κόψουν το λαιμό τον ξάπλωσαν κάτω. Ακούμπησαν το μαχαίρι στο λαιμό του. Αντιλαμβανόμενος ότι θα τον σκοτώσουν είπε ότι θα τους δείξει ό,τι έχει και δεν έχει ο πατέρας του. Τον σήκωσαν έτσι κάτω από το μαχαίρι.
»Άρπαξαν από την περιουσία τον Ομέρ Αγά 200 χρυσές λίρες, 15 κιλά όπιο, μεταξωτά υφάσματα, ασημένια ζώνη, σεντόνια, παπλώματα, δημητριακά κ.λπ. (περιγράφουν διάφορα είδη και την αξία τους).
»Από τον Οσμάν Αγά, γιο τον Χαλήλ, άρπαξαν διάφορα είδη (περιγράφονται) και έσφαξαν δυο πρόβατα.
»Ακόμη και το σουλτανικό διάταγμα (berat) ιδρύσεως του τζαμιού πήραν μαζί τους φεύγοντας οι αντάρτες.
»Όλα αυτά που περιγράφονται στο παρόν έγγραφο, διαβεβαιώνουμε ότι δεν απεικονίζουν αρκετά το πραγματικό πλαίσιο των βασανισμών και καταπιέσεων που είδαμε να φτιάχνουν οι αντάρτες στους μουσουλμάνους.
»Οι Γέροντες αντιπρόσωποι του χωριού — ονόματα-υπογραφές
»14 Οκτωβρίου 1921».
στ. Στον καζά του Βεζύρ Κιοπρού
Από τα καταγραμμένα επεισόδια, τα 27 αναφέρονται σε θανάτους και τα 16 σε ενέδρες και ληστείες. Τα υπόλοιπα αφορούν νυκτερινές εφόδους στα χωριά, κλεψιές, αρπαγές, τραυματισμούς κ.λπ..
Πέρα απʼ αυτά τα επεισόδια, αναφέρεται ότι μια μεγάλη ομάδα 800 ρωμιών ανταρτών έσφαξε τους κατοίκους δύο μουσουλμανικών χωριών κι έκαψε εξ ολοκλήρου τα σπίτια τους. Άλλοι αντάρτες έκαψαν όλα τα σιτάρια του χωριού.
ζ. Η σφαγή στο Ορτακλάρ
και στο Εσένκιοϊ
Στις 2 Οκτωβρίου 1921 μια συμμορία 800 ατόμων πολιόρκησε το πλούσιο χωριό Ορτακλάρ. Στην αρχή οι αντάρτες συνέλαβαν έναν έναν όσους έμειναν μέσα, άνδρες και γυναίκες, και τους σκότωσαν με σφαίρες και ξιφολόγχες. Μʼ αυτό τον τρόπο τραυμάτισαν επίσης βαριά 12 άντρες και 3 γυναίκες, οι οποίοι πέθαναν.
Μετά τη θανάτωση των κατοίκων οι ρωμιοί άρχισαν να καίνε το χωριό. Έκαψαν εξ ολοκλήρου 34 σπίτια, 29 αχυρώνες και 20 αποθήκες σιτηρών και μερικώς έκαψαν 22 σπίτια. Έτσι από το σύνολο των 150 οικογενειών του Ορτακλάρ, εξοντώθηκαν οι 110 οικογένειες. Τα άλλα 40 σπίτια γλίτωσαν όχι από οίκτο των ρωμιών, αλλά γιατί ήταν ασήμαντες καλύβες που δεν άξιζαν ούτε να καούν.
Οι ληστές, πέρα από τη σφαγή των ανθρώπων και το κάψιμο των σπιτιών φεύγοντας πήραν μαζί τους 59 αγελάδες, βόδια και βουβάλια. Επίσης έκαψαν αποθήκες, που είχαν 3.550 οκάδες σιτάρια. Η συνολική αξία των διαρπαγέντων ζώων και καμμένων σιτηρών ανέρχεται σε 1.515.000 γρόσια.
Τα ίδια έκαναν την ίδια μέρα και στο χωριό Εσένκιοϊ. Δολοφονίες αμάχων, εμπρησμούς κατοικιών, αχυρώνων και σιταποθηκών, αρπαγές ζώων κ.λπ.
η. Στον καζά της Ερπαά
Μεταξύ των μεγαλύτερων και φοβερότερων θηριωδιών και δολοφονιών, που έκαναν οι ρωμιοί αντάρτες είναι και οι παρακάτω:
Η σφαγή στο χωριό Σιχλίκ
Τον Σεπτέμβριο του 1921 οι αντάρτες δολοφόνησαν 80 μουσουλμάνους κι έκαψαν το χωριό.
Η σφαγή στο χωριό Καραμπούκ
Στις 8 Οκτωβρίου 1921 οι αντάρτες πυρπόλησαν το χωριό, σκότωσαν γυναίκες κι έκαψαν μωρά σε φούρνους.
Η σφαγή στο Καρλίχ
Την 1η Σεπτεμβρίου 1921 οι αντάρτες σκότωσαν με άγριο τρόπο 8 μουσουλμάνους τεμαχίζοντάς τους.
Η σφαγή στο χωριό Ντερελί
Στις 14 Σεπτεμβρίου 1921 οι αντάρτες κυρίευσαν το χωριό. Σκοπός τους αυτή τη φορά δεν ήταν ούτε οι κλοπές, ούτε οι δολοφονίες, αλλά η ικανοποίηση των ερωτικών τους ορέξεων. Άρπαξαν νέες μουσουλμάνες, τις οδήγησαν στο βουνό, τις βίασαν και στο τέλος τις σκότωσαν κόβοντας τα στήθη τους.
Η σφαγή στο χωριό Μπολαντάν
Τον Ιανουάριο του 1922 οι αντάρτες έκαψαν το χωριό, σκότωσαν 11 μουσουλμάνους κι οδήγησαν το ζωικό του κεφάλαιο στο βουνό.
Η σφαγή στο χωριό Γιορνούς
Στις 21 Ιανουαρίου 1921 οι αντάρτες πυρπόλησαν το χωριό ολοκληρωτικά κι έκαψαν ζωντανούς δύο μουσουλμάνους.
Εκτός από τα παραπάνω χωριά οι ρωμιοί αντάρτες διέπραξαν κι ένα σωρό άλλα αδικήματα (δολοφονίες, εμπρησμούς, βιασμούς, αρπαγές κ.λπ.) σε διάφορα χωριά της περιοχής, όπως στα χωριά Μπίντεβι, Καρακούς κ.λπ.. Αρχηγός των ανταρτών και γνωστότερος όλων, ήτανε ο Κοτσά Αναστάς ή Αναστάς Αγάς (Αναστάσιος Παπαδόπουλος) από το χωριό Εντικπινάρι της περιοχής Ερπαά, ο οποίος τελικά σκοτώθηκε προδομένος. (Περισσότερα στοιχεία μπορείτε να βρήτε στα βιβλία: Γεώργιου Αντωνιάδη: «Το αντάρτικο του Πόντου», σελ. 257, Γιάννη Αναστασιάδη: «Το τελευταίο κράτος των ελλήνων του Πόντου», σελ. 128-136 και Λάζαρου Τσακιρίδη: «ΤΟΠΤΣΑΜ. Το ποντιακό αντάρτικο με τον Καπετάν Γοτσάναστας», έκδ. «Ελληνορθόδοξη Διακονία», Κατερίνη 2005, σελ. 329 επ.. Στο «Pontus Meselesi», έκδοσης της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης είναι καταγεγραμμένα τα 91 ονόματα των ρωμιών ανταρτών της περιοχής, σελ. 338).
θ. Στον καζά του Λαντίκ (Λαοδικείας)
Από το 1918 μέχρι τα τέλη του 1920 από τη στρατιωτική διοίκηση της περιοχής αναφέρονται 25 επεισόδια κακοτήτων (θανατώσεων, βιασμών, ληστειών κ.λπ.) εκ μέρους των ρωμιών ανταρτών σε βάρος των μουσουλμάνων. Επίσης από πλευράς της Διοίκησης Χωροφυλακής αναφέρονται άλλα 18 επεισόδια.
Ιδιαίτερη σημασία δίνουν οι τούρκοι στη σφαγή του χωριού Κιουπετσίκ, την οποία περιγράφουν όπως ακόλουθα:
«Οι δυο αρχιαντάρτες ρωμιοί, Τσακίρ από το χωριό Καραμούκ και Καρά Ιστίλ από το χωριό Καράκετσε, έχοντας υπό τις διαταγές τους 80 ένοπλους αντάρτες και 100 περίπου άοπλους άνδρες και γυναίκες, την πρώτη Τετάρτη του Αυγούστου 1921 γύρω στις 4 η ώρα Τουρκίας, πατούν το χωριό Κιουπετσίκ. Οι άοπλοι άρχισαν αμέσως να καίνε τα σπίτια του χωριού. Από τις 150 οικογένειες του χωριού γλίτωσαν μόνο 5 οικογένειες και 10 αχυρώνες. Από τα καμένα σπίτια δεν γλίτωσε το παραμικρό. Εξαιτίας του εμπρησμού, μη μπορώντας να βγουν από τα φλεγόμενα σπίτια τους, κάηκαν πέντε άνδρες και μία γυναίκα. Άλλοι 7 άνδρες και 3 γυναίκες, που προσπάθησαν να διαφύγουν εκμεταλλευόμενοι το σκοτάδι, σκοτώθηκαν από τις σφαίρες των ανταρτών. Επίσης άλλοι δύο άνδρες τραυματίστηκαν βαρειά και δύο νεαρές γυναίκες, απήχθησαν στο βουνό, όπου και βιάσθηκαν. (Σ.σ. Τα ονόματα αυτών που σκοτώθηκαν, κάηκαν και απήχθησαν στο βουνό υπάρχουν καταγεγραμμένα, όπως και φωτογραφία του χωριού που κάηκε).
»Το σύνολο των σπιτιών που κάηκαν είναι 81, των αχυρώνων 73, των αποθηκών σίτου 50. Συνολικά κάηκαν 213 κτίρια. Κάηκαν επίσης 29.920 κιλά δημητριακά και αρπάχτηκαν 159 ζώα. Η αξία των ζημιών εκτιμήθηκε συνολικά στα 4.740.000 γρόσια».
Ακολούθως περιγράφονται παρόμοια επεισόδια και σε άλλα χωριά της περιοχής.
Μέτρα πρόληψης
που έλαβε το κράτος
α. Η συγκέντρωση των όπλων
από τα χέρια των πολιτών
Εξ αιτίας της εισβολής του στρατού της Ελλάδας στη Σμύρνη ─σύμφωνα με τις τούρκικες πηγές─ όπου ο τούρκικος στρατός ήταν υποχρεωμένος να συνεχίζει τον αιματηρό αγώνα, του γεγονότος ότι τα παράλια του Εύξεινου Πόντού ήταν κάτω από την απειλή του στόλου της Ελλάδας και ήταν πολύ πιθανή μια απόβαση αυτού στα παράλια, επειδή επίσης οι αντάρτες των ποντιακών οργανώσεων είχαν αυξήσει τις πράξεις βίας και τις επιθέσεις τους στα ισλαμικά χωριά φέρνοντας τους χωρικούς σε κατάσταση τρόμου, το κράτος αντιλήφθηκε ότι βρίσκεται κάτω από έναν πολύ σπουδαίο κίνδυνο.
Στην περίοδο του Αʼ παγκοσμίου πολέμου, η τσαρική Ρωσία εκτός τον οπλισμού που έβγαλε για τους ρωμιούς στα παράλια της Σαμψούντας αμέσως μετά την ανακωχή του Μούδρου οι άγγλοι που αποβιβάστηκαν στην Σαμψούντα, μόνο στους ρωμιούς της περιοχής μοίρασαν 10.000 όπλα. Επίσης ήταν πλέον βέβαιο για την κυβέρνηση ότι κι οι ρωμέικες οργανώσεις είχαν εισαγάγει στη χώρα μεγάλο αριθμό λαθραίου οπλισμού.
Όλα αυτά η τούρκικη κυβέρνηση δεν μπορούσε βεβαίως να τα δεί με καλό μάτι, αφού μια ολόκληρη αποθήκη εχθρικού οπλισμού βρισκόταν πίσω από τον στρατό, του οποίου θεμελιώδες καθήκον ήταν να φυλάει τα παράλια και να διασφαλίζει την ασφάλεια και σωτηρία της Τουρκίας. Γιʼ αυτό θεωρήθηκε πρέπον να εξοντωθεί αυτή η αποθήκη οπλισμού και να γλυτώσει ο μουσουλμανικός λαός.
Έτσι, με μια ανακοίνωση καθορίσθηκε συγκεκριμένη ημερομηνία, μέσα στην οποία ζητήθηκε από όλους τους ρωμιούς να παραδώσουν τα όπλα τους, πρωτοβουλία, η οποία βεβαίως δεν τους άρεσε καθόλου. Μετά τη συμπλήρωση της προθεσμίας παράδοσης των όπλων, άρχισαν έρευνες κι ένα σωρό ρωμιοί, που δεν ήθελαν να παραδώσουν τον οπλισμό τους, έφυγαν στα βουνά κι ανακατεύτηκαν με τους ληστές.
Στο τέλος των ερευνών, συγκεντρώθηκαν από τους ρωμιούς των περιοχών Σαμψούντος – Αμασείας, πάνω από 2.000 πολεμικά όπλα και 1.200.000 σφαίρες. Αυτός ο συνολικός αριθμός οπλισμού που παραδόθηκε, ήταν ασήμαντος μπροστά στον πραγματικό αριθμό οπλισμού, που κατείχαν οι ρωμιοί.
Κατά την διάρκεια των ερευνών δόθηκε οριστική ασυλία (αμνηστεία) σε όσους διέπραξαν αδικήματα ζωής, περιουσιών και τιμής. Όσοι δεν συμμορφώνονταν οδηγούνταν βιαίως στα δικαστήρια για τιμωρία. Αυτή η εντολή εφαρμόστηκε στο ακέραιο.
β. Απομάκρυνση των ρωμιών
και μεταφορά τους στην ενδοχώρα
Εξ αιτίας του βομβαρδισμού από το στόλο της Ελλάδας στις 9 Ιουνίου 1921 της Ινέμπολης και της μεγάλης πιθανότητας να αποβιβάσουν στρατό στα παράλια, αναγγέλθηκε, ότι τα παράλια του Εύξεινου Πόντου αποτελούσαν πλέον πολεμικό πεδίο. Η μη παράδοση του οπλισμού, που είχε ζητηθεί, ώθησαν την κυβέρνηση στη λήψη μέτρων φύλαξης. Στις 26 Ιουνίου 1921, αποφασίστηκε όλοι οι ρωμιοί ικανοί να φέρουν όπλα, ηλικίας από 15 έως 50 ετών, να μεταφερθούν στην ενδοχώρα. Η απόφαση αυτή πάρθηκε, για να μην αποκτήσουν οι ρωμιοί βοηθητικές δυνάμεις με τυχόν απόβαση του στρατού στα παράλια. Εξ άλλου η Επιτροπή Προσφύγων, που είχε έδρα τη μητρόπολη Αμισού, μετέφερε στα παράλια χριστιανούς πρόσφυγες από άλλες περιοχές.
Όσοι ρωμιοί υπάκουσαν, διευκολύνθηκαν να μετακινηθούν διασφαλίζοντας τη μεταφορά των αγαθών και των αποσκευών τους. Άλλοι αρνήθηκαν να συμμορφωθούν και βγήκαν στα βουνά.
Στις πορείες ενίοτε όμως, επιτίθονταν αντάρτες, με σκοπό να παρεμποδίζουν τη μετακίνηση. Οι αντάρτες αυτοί ενισχύονταν από τα τριγύρω χριστιανικά χωριά. Έτσι, στις 2 Ιουλίου 1921 λήφθηκε η απόφαση να απομακρυνθούν στο εσωτερικό όλοι όσοι κατοικούσαν στα παράλια και στα χωριά του Καζά της Μπάφρας, του Νεμπυάν, του Κοτσαντάγ, του σαντζακιού της Αμάσειας, των καζάδων του Λαντίκ και της Κάβζας, του όρους Ταφσάν του σαντζακίου της Τοκάτης και όλων όσων βρίσκονταν στα όρη του Ντεστέκ, Μπογάζι και του Χερίς.
γ. Στρατιωτικές διώξεις
Έγιναν διώξεις των ρωμιών ανταρτών από το στρατό και καταγράφτηκαν σημαντικές απώλειες και από τις δυο πλευρές.
δ. Δικαστικές διώξεις
Συλληφθέντες ρωμιοί δικάστηκαν από το «Δικαστήριο Ανεξαρτησίας» της Αμάσειας, που συστήθηκε τον Αύγουστο του 1921 ως ύποπτοι για πράξεις εναντίον της Τουρκίας και του μουσουλμανικού λαού, οι οποίες αφορούσαν στη δράση καπεταναίων, όπως ο Πιτς Βασίλ, Καρά Γιάννη, Ντελή Μηνά, Καλαϊτζιόγλου Ανέστη κ.λπ..
Επίλογος
Σύμφωνα με τον υπουργό Εσωτερικών εκείνης της περιόδου Φετχί Μπέη, το Τούρκικο Αρχηγείο Στρατού κι άλλες τούρκικες πηγές, το σύνολο των φονευθέντων ήταν 1.641 άνθρωποι. Καταγράφτηκαν κι εκατοντάδες τραυματίες, πυρπολήσεις πάνω από 3.500 κατοικιών, βιασμοί νεαρών γυναικών και αρπαγές πολλών μικρών και μεγάλων ζώων.
Οι συνολικές ζημιές σε περιουσίες εκτιμήθηκαν σε 15 περίπου εκατομμύρια λίρες.
-
Λίνο Βεντούρα
- Δημοσιεύσεις: 12445
- Εγγραφή: 05 Δεκ 2018, 18:51
Re: Ωμότητες Ρωμιών ανταρτών στον Πόντο
Fluffy έγραψε: 25 Αύγ 2021, 12:22 Στον καπιταλισμό κυριαρχεί η αντίληψη της κυρίαρχης τάξης, γιαυτό είναι και κυρίαρχη.
-
Who is The 4th man
- Μέλη που αποχώρησαν
- Δημοσιεύσεις: 4468
- Εγγραφή: 11 Απρ 2018, 17:44
Re: Ωμότητες Ρωμιών ανταρτών στον Πόντο
ο Άρνολντ Τόινμπυ γράφει κάπου
"μετα την περίοδο τού Μ.Κωνσταντίνου οί επίσκοποι άρχισαν να ασχολούνται με την πολιτική
ενώ αντίθετα οί αυτοκράτορες και οί πρίγκηπες με την Θεολογία"
όσο κι'αν είναι φουσκωμένα αυτα πού καταγράφουν οι τούρκοι,σίγουρα πρόκειται για μεγαλα
εγκλήματα,για την προώθηση των πληθυσμών πρός τα ενδότερα(τα περίφημα "αμελε ταμπουρού" )
υπάρχουν μαρτυρίες κι'από ξενους ότι επρόκειτο για σχέδιο εξοντωσης μεσω απανωτων κακουχιών.
ή "εθνική εταιρεία" προκάλεσε τον ατυχή πόλεμο τού 1897 όπου μετα τη λήξη του τα μελη εξαφανίστηκαν
στό εξωτερικό για να εμφανιστούν πάλι στο κινημα του 1909(ζορμπάς...κλπ όλοι φιλογάλλοι).
ή μεγαλη εικόνα για την Μκρασιατικη καταστροφή είναι ότι όταν οί άγγλοι τα βρήκαν με τον κεμάλ για τα
πετρέλαια τής μοσούλης όπως και οι γάλλοι για το θεμα με περιοχες της συρίας,μετα μας άφησαν έκθετους
όπως βεβαια και οι σοβιετικοί που εξόπλισαν τον κεμαλ.
"μετα την περίοδο τού Μ.Κωνσταντίνου οί επίσκοποι άρχισαν να ασχολούνται με την πολιτική
ενώ αντίθετα οί αυτοκράτορες και οί πρίγκηπες με την Θεολογία"
όσο κι'αν είναι φουσκωμένα αυτα πού καταγράφουν οι τούρκοι,σίγουρα πρόκειται για μεγαλα
εγκλήματα,για την προώθηση των πληθυσμών πρός τα ενδότερα(τα περίφημα "αμελε ταμπουρού" )
υπάρχουν μαρτυρίες κι'από ξενους ότι επρόκειτο για σχέδιο εξοντωσης μεσω απανωτων κακουχιών.
ή "εθνική εταιρεία" προκάλεσε τον ατυχή πόλεμο τού 1897 όπου μετα τη λήξη του τα μελη εξαφανίστηκαν
στό εξωτερικό για να εμφανιστούν πάλι στο κινημα του 1909(ζορμπάς...κλπ όλοι φιλογάλλοι).
ή μεγαλη εικόνα για την Μκρασιατικη καταστροφή είναι ότι όταν οί άγγλοι τα βρήκαν με τον κεμάλ για τα
πετρέλαια τής μοσούλης όπως και οι γάλλοι για το θεμα με περιοχες της συρίας,μετα μας άφησαν έκθετους
όπως βεβαια και οι σοβιετικοί που εξόπλισαν τον κεμαλ.
Αυτομπαναρισμενος επ αόριστον
-
Who is The 4th man
- Μέλη που αποχώρησαν
- Δημοσιεύσεις: 4468
- Εγγραφή: 11 Απρ 2018, 17:44
Re: Ωμότητες Ρωμιών ανταρτών στον Πόντο
όταν τα μελη τής "εθνικής εταιρείας" προσέγγισαν τον πατριάρχη Ανθιμο ΣΤ καί τού ζήτησαν συνεργασία
για να οργανώσουν ξεσηκωμό των Ελλ της πολης αυτος αρνήθηκε γράφοντας στο ημερολόγιό του
"πάνε να μας χαλάσουν όπως χάλασαν τούς Αρμένιους"-πηγη ιστορία Παπαρηγόπουλου.
όσον αφορά τό καραβαγγέλη ή τον καθε καραβαγγέλη πρέπει να λάβουμε υπ'όψι την καταδίκη
τού Εθνοφυλετισμού από τή μεγάλη σύνοδο των πατριαρχών στην Κων/πολη το 1872
https://enromiosini.gr/arthrografia/%CE ... %BF%CF%85/
ό Χρυσόστομος Σμύρνης δεν εγκατέληψε το ποίμνιο,
έμεινε και κατακρεουργήθηκε
για να οργανώσουν ξεσηκωμό των Ελλ της πολης αυτος αρνήθηκε γράφοντας στο ημερολόγιό του
"πάνε να μας χαλάσουν όπως χάλασαν τούς Αρμένιους"-πηγη ιστορία Παπαρηγόπουλου.
όσον αφορά τό καραβαγγέλη ή τον καθε καραβαγγέλη πρέπει να λάβουμε υπ'όψι την καταδίκη
τού Εθνοφυλετισμού από τή μεγάλη σύνοδο των πατριαρχών στην Κων/πολη το 1872
https://enromiosini.gr/arthrografia/%CE ... %BF%CF%85/
ό Χρυσόστομος Σμύρνης δεν εγκατέληψε το ποίμνιο,
έμεινε και κατακρεουργήθηκε
Αυτομπαναρισμενος επ αόριστον
-
- Παραπλήσια Θέματα
- Απαντήσεις
- Προβολές
- Τελευταία δημοσίευση
-
- 5 Απαντήσεις
- 388 Προβολές
-
Τελευταία δημοσίευση από tanipteros
-
- 3 Απαντήσεις
- 400 Προβολές
-
Τελευταία δημοσίευση από πατησιωτης
-
- 1 Απαντήσεις
- 383 Προβολές
-
Τελευταία δημοσίευση από pylothess
-
- 142 Απαντήσεις
- 3325 Προβολές
-
Τελευταία δημοσίευση από sharp