Ρωμαίος Αυτοκράτωρ
Από τους σπουδαιότερους Ρωμαίους αυτοκράτορες.Γεννημένος στην Ιβηρική Χερσόνησο (Ισπανία). Βασίλευσε από το 161 έως το 180 μ.Χ. Επί των ημερών του η ρωμαϊκή αυτοκρατορία έφτασε στο απόγειό της (η αρχή της πτώσης της έγινε με το διάδοχό του Κόμοδο).
Ανάμεσα στα άλλα θεωρείται και σπουδαίος στωικός φιλόσοφος.
Έγραψε το περίφημο «Τα εις εαυτόν» που αρχικά είχε το χαρακτήρα ενός προσωπικού οδηγού διακυβέρνησης και αυτοβελτίωσης. Σήμερα θεωρείται από τα πιο σημαντικά φιλοσοφικά έργα της ύστερης αρχαιότητας.
Το έργο χωρίζεται σε 12 βιβλία και είναι γραμμένο στην Κοινή Ελληνική. Διεθνώς είναι γνωστό ως Meditations («Στοχασμοί» ή «Διαλογισμοί»). Οι αφορισμοί προέρχονται από το έργο αυτό.
•Αλλήλων καταφρονούντες αλλήλοις αρεσκεύονται και αλλήλων υπερέχειν θέλοντες, αλλήλοις υποκατακλίνονται.
Παρόλο που περιφρονεί ο ένας τον άλλο, καλοπιάνει ο ένας τον άλλο, και παρόλο που θέλουν να υπερέχουν, υποκλίνονται ο ένας στον άλλο.
— “Τα εις εαυτόν” ια’14
•Ένδον σκάπτε, ένδον η πηγή του αγαθού και αεί αναβλύειν δυναμένη, εάν αεί σκάπτεις.
Σκάβε μέσα σου· μέσα σου είναι η πηγή του καλού και θα αναβλύζει πάντα αν πάντα την αναζητείς.
— “Τα εις εαυτόν” ζ’ 59
•Άριστος τρόπος του αμύνεσθαι το μη εξομοιούσθαι.
Ο καλύτερος τρόπος για να αντιστέκεσαι είναι να μην εξομοιώνεσαι (με τον αντίπαλο).
— “Τα εις εαυτόν” στ’6
•Ουδέν ουδενί συμβαίνει, ό ού πέφυκε φέρειν.
Τίποτε δεν μπορεί να σου συμβεί που δεν είναι στη φύση σου να το αντέξεις.
— “Τα εις εαυτόν” ε’18
•Αδικεί πολλάκις ο μη ποιών τι, ου μόνον ο ποιών τι.
Πολλές φορές είναι άδικος αυτός που δεν κάνει κάτι, όχι μόνο αυτός που κάνει κάτι.
— “Τα εις εαυτόν” θ’ 5
•Μη ως μύρια μέλλων έτη ζην. Το χρεών επήρτηται. Έως ζης, έως έξεστιν, αγαθός γενού.
Μη φέρεσαι σαν να πρόκειται να ζήσεις μύρια χρόνια. Το μοιραίο κρέμεται πάνω σου. Όσο ζεις, όσο είναι ακόμα δυνατόν, γίνε καλός.
— “Τα εις εαυτόν”' δ’ 16
•Ει μη καθήκει, μη πράξης· ει μη αληθές εστι, μη είπης.
Αν δεν είναι σωστό, μην το κάνεις· αν δεν είναι αλήθεια, μην το πεις.
— “Τα εις εαυτόν” ιβ’17
•Του ανθρωπίνου βίου ο μεν χρόνος στιγμή, η δε ουσία ρέουσα, η δε αίσθησις αμυδρά, η δε όλου του σώματος σύγκρισις εύσηπτος, η δε ψυχή ρόμβος, η δε τύχη δυστέκμαρτον, η δε φήμη άκριτον.
— «Τα εις εαυτόν», β’17
•Εν ολιγίστοις κείται το ευδαιμόνως βιώσαι.
Η ευτυχία στη ζωή εξαρτάται από πολύ λίγα πράγματα.
— “Τα εις εαυτόν” ζ’ 67
•Ορθόν ούν είναι χρη, ουχί ορθούμενον.
Πρέπει να στέκεσαι όρθιος, όχι να σε κρατάνε όρθιο. με δανεικα εγγυημενα με την δουλεια των παιδιων των αλλων...
— “Τα εις εαυτόν” γ’ 5
•Βραχύβιον και ο επαινών και ο επαινούμενος και ο μνημονεύων και ο μνημονευόμενος.
Είναι όλα εφήμερα: και αυτός που επαινεί και ο επαινούμενος, και αυτός που μνημονεύει και ο μνημονευόμενος.
— “Τα εις εαυτόν”' γ’ 35
•Η βιωτική τη παλαιστική ομοιοτέρα ήπερ τη ορχηστική κατά το προς τα εμπίπτοντα και ού προεγνωσμένα έτοιμος και απτώς εστάναι.
Η τέχνη της ζωής μοιάζει περισσότερο με πάλη παρά με χορό, με την έννοια ότι πρέπει να είσαι έτοιμος και ακλόνητος σ’ αυτά που συμβαίνουν απροειδοποίητα.
— “Τα εις εαυτόν” ζ’ 61
•Το τω σμήνει μη συμφέρον ουδέ τη μελίσση συμφέρει.
Ό,τι δεν συμφέρει το μελίσσι, δεν συμφέρει και τη μέλισσα.
— “Τα εις εαυτόν” στ’54
•Οι άνθρωποι γεγόνασιν αλλήλων ένεκα. Ή δίδασκε ούν ή φέρε.
Οι άνθρωποι έγιναν ο ένας για τον άλλο. Ή να τους καθοδηγείς λοιπόν ή να τους δέχεσαι όπως είναι.
— “Τα εις εαυτόν” η’59
•Εγγύς μεν η ση περί πάντων λήθη, εγγύς δε η πάντων περί σου λήθη.
Σύντομα θα τα έχεις ξεχάσει όλα και σύντομα θα σε έχουν ξεχάσει όλοι. Εσενα Μαρκο, όχι
— “Τα εις εαυτόν” ζ’ 21
•Ο τα νυν ιδών πάντα εώρακεν, όσα τε εξ αϊδίου εγένετο και όσα εις το άπειρον έσται. Πάντα γαρ ομογενή και ομοειδή.
Όποιος είδε τα τωρινά, τα είδε όλα, και αυτά που γίνονταν ανέκαθεν και όσα θα γίνουν στο άπειρο μέλλον. Γιατί όλα είναι ίδια κι όμοια.
— “Τα εις εαυτόν” στ’37
•Ποριείς δε, αν ως εσχάτην του βίου εκάστην πράξιν ενεργής.
Να πορεύεσαι σαν κάθε πράξη σου να είναι η τελευταία της ζωής σου.
— “Τα εις εαυτόν” β’ 5
•Τοσούτου άξιος έκαστός εστιν, όσου άξιά εστι ταύτα περί ά εσπούδακεν.
Αξίζει κανείς τόσο όσο αξίζουν τα πράγματα με τα οποία ασχολήθηκε συστηματικά.
— “Τα εις εαυτόν” ζ’ 3
•Ότι πάν υπόληψις.
Διότι τα πάντα είναι μια ιδέα.
(ή όπως τα αντιλαμβάνεσαι εσύ)
— “Τα εις εαυτόν” β’15
•Ζητώ γαρ την αλήθειαν υφ’ ής ουδείς πώποτε εβλάβη.
— “Τα εις εαυτόν” στ΄21
•Πρόσεχε τω υποκειμένω ή τη ενεργεία ή τω δόγματι ή τω σημαινομένω.
Πρόσεχε την ουσία του πράγματος λαμβάνοντας υπόψη ή τις ενέργειες ή τα κίνητρα ή το πώς παρουσιάζεται.
— “Τα εις εαυτόν”' η’ 22
•Ότι ουδέν ήττον τα αυτά ποιήσουσι, καν συ διαρραγής.
Δεν θα κάνουν τίποτα λιγότερο, ακόμα κι αν εσύ γίνεις έξαλλος.
— “Τα εις εαυτόν” η’ 4
•Πεποίηκά τι κοινωνικώς; ουκούν ωφέλημαι.
Έκανα κάτι για το κοινωνικό σύνολο; άρα είμαι ωφελημένος. κοινωνικοφιλος (communoφιλος) ο αυτοκρατωρας...
Σπεσιαλ για βασιλικους αυτο.... — “Τα εις εαυτόν” ια’4
•Τι ποιείς, άνθρωπε; Τούτο ου δει προλέγειν. Αυτό φανήσεται.
Τι κάνεις άνθρωπε; Δεν χρειάζεται να το λες από πριν. Αυτό [που κάνεις] θα φανεί.
— “Τα εις εαυτόν” ια’ 15
•Ο αμαρτάνων εαυτώ αμαρτάνει. Ο αδικών εαυτόν αδικεί, εαυτόν κακόν ποιών.
— “Τα εις εαυτόν” θ’4
•Έωθεν προλέγειν εαυτώ: συντεύξομαι περιέργω, αχαρίστω, υβριστή, δολερώ, βασκάνω, ακοινωνήτω. Πάντα ταύτα συμβέβηκεν εκείνοις παρά την άγνοιαν των αγαθών και κακών.
Να λες στον εαυτό σου κάθε πρωί: Θα συναντήσω σήμερα ανθρώπους που θα είναι παράξενοι, αχάριστοι, υβριστές, δολεροί, φθονεροί, αντικοινωνικοί. Όλα αυτά τα έχουν εξαιτίας της άγνοιάς τους για το καλό και το κακό.
— “Τα εις εαυτόν” β΄1
•Ολίγα πρήσσε, φησίν, ει μέλλεις ευθυμήσειν.
Λένε ότι [πρέπει] να κάνεις λίγα αν θες να είσαι σε καλή διάθεση.
— “Τα εις εαυτόν” δ’, 24
•Γελοίόν εστι την μεν ιδίαν κακίαν μη φεύγειν, ό και δυνατόν εστι, την δε των άλλων φεύγειν, όπερ αδύνατον.
Είναι γελοίο τη δική σου κακία να μην προσπαθείς να την αποφύγεις – παρόλο που αυτό είναι δυνατό– ενώ προσπαθείς να αποφύγεις την κακία των άλλων –πράγμα που είναι αδύνατο.
— “Τα εις εαυτόν” ζ΄72
•Ουκ έστι χείρων ουδεμία φύσις τέχνης. Και γαρ αι τέχναι τας φύσεις μιμούνται.
Καμιά μορφή της φύσης δεν είναι κατώτερη από την τέχνη, αφού οι τέχνες απλά μιμούνται τη φύση.
— “Τα εις εαυτόν” ια΄10
•Μη καταφρόνει θανάτου, αλλά ευαρέστει αυτώ, ως και τούτου ενός όντος ών η φύσις εθέλει.
Να μην αποστρέφεσαι τον θάνατο αλλά να τον βλέπεις με ευαρέσκεια. Γιατί ακόμα και ο θάνατος είναι ένα από τα πράγματα που θέλει η φύση.
— “Τα εις εαυτόν” θ΄3
•Γεγόναμεν γαρ προς συνεργίαν ως πόδες, ως χείρες, ως βλέφαρα, ως οι στοίχοι των άνω και κάτω οδόντων. Το ούν αντιπράσσειν αλλήλοις παρά φύσιν.
Γεννηθήκαμε για να συνεργαζόμαστε όπως τα πόδια, τα χέρια, τα βλέφαρα, όπως οι σειρές των επάνω και των κάτω δοντιών. Οπότε το να είμαστε αντίθετοι και να πολεμούμε ο ένας τον άλλον είναι παρά φύσιν.
— “Τα εις εαυτόν” β΄1
•Μήτε ακούσιος ενέργει μήτε ακοινώνητος μήτε ανεξέταστος μήτε ανθελκόμενος. Μήτε κομψεία την διάνοιάν σου καλλωπιζέτω, μήτε πολυρρήμων μήτε πολυπράγμων έσο.
— “Τα εις εαυτόν” γ’ 3
•Πάντα εν μεταβολήι· και αυτός συ εν διηνεκεί αλλοιώσει και κατά τι φθορά, και ο κόσμος δε όλος.
Τα πάντα αλλάζουν συνεχώς. Και εσύ είσαι σε μια διαδικασία διαρκούς αλλοίωσης και φθοράς, και επίσης όλος ο κόσμος.
— Τα εις εαυτόν, θ’19
•Μηκέθ᾽ όλως περί του οίόν τινα είναι τον αγαθόν άνδρα διαλέγεσθαι, αλλά είναι τοιούτον.
Σταμάτα πια να επιχειρηματολογείς για το πώς πρέπει να είναι ο καλός άνθρωπος, αλλά να είσαι τέτοιος.
— “Τα εις εαυτόν” ι΄16
•Ό τι ποτε τούτό ειμι, σαρκία εστί και πνευμάτιον και το ηγεμονικόν.
Αυτό είμαι: σαρκίο και πνεύμα και μυαλό για να τα συντονίζει.
— “Τα εις εαυτόν” β΄2
•Φοβείταί τις μεταβολήν; τι γαρ δύναται χωρίς μεταβολής γενέσθαι;
Φοβάται κανένας την αλλαγή; Αλλά τι μπορεί να γίνει χωρίς αλλαγή!
— “Τα εις εαυτόν” ζ΄18
•Έσω βλέπε· μηδενός πράγματος μήτε η ιδία ποιότης μήτε η αξία παρατρεχέτω σε.
Να βλέπεις κάτω από την επιφάνεια. Να μη σου διαφεύγει η ιδιαίτερη αξία κανενός πράγματος μήτε η ποιότητά του.
— “Τα εις εαυτόν” στ’, 3
•Τούτων αεί μεμνήσθαι, τις η των όλων φύσις, και τις η εμή.
Πάντοτε να θυμάμαι, ποια είναι η φύση όλων των πραγμάτων και ποια είναι η δικιά μου.
— “Τα εις εαυτόν” β΄9
•Το τεχνίον ό έμαθες φίλει, τούτῳ προσαναπαύου.
Να αγαπάς τη μικρή τέχνη που έμαθες και να στηρίζεσαι σε αυτήν.
— “Τα εις εαυτόν” δ’ 31
•Παρά του πάππου Ουήρου (Βέρου) το καλόηθες και αόργητον.
Από τον παππού μου Ουήρο (Verus) πήρα τον καλό και ήπιο χαρακτήρα.
— “Τα εις εαυτόν” α’ 1
•Παν το συμβαίνον ούτως σύνηθες και γνώριμον ως το ρόδον εν τω έαρι και οπώρα εν τω θέρει. Τοιούτον γαρ και νόσος και θάνατος και βλασφημία και επιβουλή και όσα τους μωρούς ευφραίνει ή λυπεί.
Όλα όσα συμβαίνουν είναι συνηθισμένα και γνώριμα όπως το τριαντάφυλλο την άνοιξη και τα φρούτα το καλοκαίρι. Έτσι είναι και η αρρώστια και ο θάνατος και η βλασφημία και η κακία και όλα όσα ευφραίνουν ή λυπούν τους μωρούς.
— “Τα εις εαυτόν” δ΄43
•Μικρόν μεν ουν ό ζη έκαστος˙ μικρόν δε το της γης γωνίδιον όπου ζη.
Ο καθένας ζει για λίγο. Και μικρή είναι η γωνιά της γης όπου ζει.
— “Τα εις εαυτόν” γ΄10
•Παρά του τροφέως... και το φερέπονον και ολιγοδεές˙ και το αυτουργικόν και απολύπραγμον˙ και το δυσπρόσδεκτον διαβολής.
Από τον δάσκαλό μου [έμαθα]... και τη σκληρή δουλειά και την ολιγάρκεια. Και την αυτενέργεια και την αποφυγή πολυπραγμοσύνης. Και το να δέχομαι με μεγάλη επιφύλαξη τις διαβολές.
— («Τα εις εαυτόν», α’ 5)
•Περί θανάτου: ή σκεδασμός, ει άτομοι˙ ει δ ένωσις, ήτοι σβέσις ή μετάστασις.
(«Τα εις εαυτόν», ζ’32)
•Βλέπε γαρ οπίσω το αχανές του αιώνος και το πρόσω άλλο άπειρον. Εν δη τούτω τι διαφέρει ο τριήμερος του τριγερηνίου;
(τριγερήνιος=αυτός που έχει τριπλάσια ηλικία από τον Γερήνιο Νέστορα, ο υπέργηρος.)
— («Τα εις εαυτόν», θ’ 49)
