Οι συγγραφείς της εποχής παρέχουν μαρτυρίες για ποικιλία τύπων σταυρών.
Ο
Ιώσηπος αφηγείται ότι μετά την πολιορκία της Ιερουσαλήμ από τον Τίτο, Οι Ρωμαίοι στρατιώτες σταύρωσαν πολλούς Εβραίους με διαφορετικούς τρόπους.
http://www.perseus.tufts.edu/hopper/tex ... +BJ+5.11.1
Ο
Σενέκας ο Νεότερος (4 π.Χ. – 65 μ.Χ.) γράφει ότι
«βλέπω πολλούς σταυρούς εκεί, όχι ενός είδους αλλά φτιαγμένους με πολλούς τρόπους. Σε μερικούς τα θύματα είναι με το κεφάλι κάτω. Σε μερικούς τα θύματα είναι παλουκωμένα από τα γεννητικά όργανα. Σε άλλους με απλωμένα τα χέρια στην κρεμάλα».
Ο πρώιμος χριστιανός συγγραφέας
Ωριγένης για να περιγράψει τη σταύρωση χρησιμοποιεί το ρήμα
«ανασκολοπίζω» που αρχικά είχε τη σημασία
«παλουκώνω».
Θεωρείται συνώνυμο του ρήματος «σταυρόω» που κι αυτό είχε αρχική σημασία «παλουκώνω». Ωστόσο,
ο Ωριγένης παρομοιάζει το σχήμα του σταυρού με το γράμμα Τ.
Ο χριστιανός απολογητής
Ιουστίνος ο Μάρτυρας (100-165μ.Χ.) υποστηρίζει την ύπαρξη και οριζόντιας μπάρας (patibulum) μαζί με την κάθετη δοκό. Μ
άλιστα προσπαθεί να στηρίξει τα λεγόμενά του μέσα από την κίνηση σηκώματος των χεριών του Μωυσή στη μάχη με τους Αμαληκίτες στην Έξοδο, μια κίνηση που χάρισε τη νίκη στους Ισραηλίτες μαζί με τον Ιησού του Ναυή που είχε ορίσει ο Μωυσής ως αρχηγό της μάχης. Την ίδια αναφορά σε σχέση με το σχήμα του σταυρού κάνει και η πρωτοχριστιανική
Επιστολή Βαρνάβα (1ος-2ος αιώνας μ.Χ.) συγκρίνοντας τον σταυρό του Ιησού με το
γράμμα Τ.
Ο επίσκοπος
Ειρηναίος της Λυών (130-202μ.Χ.)
περιγράφει τον σταυρό με 5 προεξοχές(†). Δύο στο ύψος, δύο στο πλάτος και μία στη μέση όπου ο σταυρωμένος μπορούσε να «καθίσει». Είναι από τις λίγες περιγραφές της προαναφερθείσας σανίδας sedila που στήριζε το σώμα του κατάδικου.
Ο χριστιανός πρεσβύτερος
Τερτυλλιανός (155-220 μ.Χ.)
αποδέχεται το σχήμα Τ για τον σταυρό και το συγκρίνει με το άνοιγμα των φτερών των πτηνών. Δείχνει να γνωρίζει τη διαφορά της κάθετης δοκού από την οριζόντια και τονίζει ότι με την δεύτερη είναι εξοικειωμένος ο χριστιανικός κόσμος.
Την ύπαρξη κάποιας οριζόντιας μπάρας αναφέρουν ή υπονοούν κι άλλοι συγγραφείς της εποχής για διαφορετικά περιστατικά, έξω από το πλαίσιο του χριστιανισμού.
Διονύσιος Αλικαρνασσεύς (1ος αιώνας π.Χ.)
Ρωμαῖος οὐκ ἀφανής θεράποντα ἴδιον ἐπὶ τιμωρίᾳ θανάτου παραδοὺς τοῖς ὁμοδούλοις ἄγειν, ἵνα δὴ περιφανὴς ἡ τιμωρία τοῦ ἀνθρώπου γένηται, δι' ἀγορᾶς αὐτὸν ἐκέλευσε μαστιγούμενον ἕλκειν καὶ εἴ τις ἄλλος ἦν τῆς πόλεως τόπος ἐπιφανής ἡγούμενον τῆς πομπῆς, ἣν ἔστελλε τῷ θεῷ κατ' ἐκεῖνον τὸν καιρὸν ἡ πόλις. Οἱ δ' ἄγοντες τὸν θεράποντα ἐπὶ τὴν τιμωρίαν τὰς χεῖρας ἀποτείναντες ἀμφοτέρας καὶ ξύλῳ προσδήσαντες παρὰ τὰ στέρνα τε καὶ τοὺς ὤμους καὶ μέχρι τῶν καρπῶν διήκοντι παρηκολούθουν ξαίνοντες μάστιξι γυμνὸν ὄντα.(Ρωμαϊκή Αρχαιολογία, VII.69.1-2)
Στην σπάνια αυτή περίπτωση ο Διονύσιος Αλικαρνασσεύς
χρησιμοποιεί τη λέξη «ξύλον» για το οριζόντιο τμήμα του σταυρού (patibulum) που κουβαλάει ο καταδικασμένος δούλος μέχρι τον τόπο της εκτέλεσης με σταύρωση και κατά τη διαδρομή μαστιγώνεται.
Αρτεμίδωρος Δαλδιανός (2ος αιώνας μ.Χ.)
κακούργος δὲ ὦν σταυρωθήσεται διὰ τὸ ὕψος καὶ τὴν τῶν χειρῶν ἔκτασιν (Ονειροκριτικά, 1.76)
Λουκιανός (1ος αιώνας μ.Χ.)
ἐκπετασθεὶς τὼ χεῖρε ἀπὸ τούτου τοῦ κρημνοῦ πρὸς τὸν ἐναντίον (Προμηθεύς ή Καύκασος, 1-2)
Η παραπάνω μαρτυρία του Λουκιανού υποδηλώνει ότι ο Προμηθέας σταυρώθηκε ανάμεσα σε δύο γκρεμούς με το ένα χέρι καρφωμένο στον κάθε γκρεμό. Σε άλλη του μαρτυρία (Δίκη Φωνηέντων, 12.4-13)
συγκρίνει το σχήμα του σταυρού με το γράμμα Τ.
Απ’ όσο έψαξα δεν υπάρχουν ξεκάθαρες μαρτυρίες για το σχήμα του όρθιου πασσάλου μόνο (crux simplex).
Παρόλα αυτά ορισμένοι δυτικοί θεολόγοι του 19ου αιώνα υποστηρίξαν με θέρμη αυτή τη μορφή σταυρού για τον Ιησού για δύο λόγους:
1) Την έλλειψη περιγραφής του σταυρού στην ίδια την Καινή Διαθήκη σε συνδυασμό με τη γνώση ότι σταυρός σήμαινε «όρθιος πάσσαλος».
2) Την συσχέτιση του σταυρού που περιέχει οριζόντιο τμήμα με τα αρχαία σύμβολα των παγανιστικών πολιτισμών. Τέτοια ήταν λόγου χάρη το ankh των αρχαίων Αιγυπτίων και ο σταυρός σε μορφή Τ ως σύμβολο του μεσοποταμιακού θεού Tammuz της αρχαίας Χαλδαίας.
3) Την έλλειψη απεικόνισης του Ιησού καρφωμένου σε σταυρό στις κατακόμβες της Ρώμης από τους πρώιμους χριστιανούς και γενικά την έλλειψη λατρείας του σταυρού από τους χριστιανούς τον 1ο αιώνα μ.Χ.
Για τους ίδιους λόγους δεν δέχονται και το παραδοσιακό σύμβολο του σταυρού στη λατρεία οι Μάρτυρες του Ιεχωβά.
https://www.jw.org/el/%CE%B2%CE%B9%CE%B ... %AF%CE%B1/
Όσον αφορά τις απεικονίσεις, αυτές είναι ανύπαρκτες τον 1ο αιώνα μ.Χ. Αλλά
τον δεύτερο και τον τρίτο αιώνα μ.Χ. οι δύο αρχαιότερες υποστηρίζουν έναν σταυρό είτε σε σχήμα Τ (crux commissa) είτε με το πάνω μέρος να προεξέχει ελαφρώς, όπως τον ξέρουμε οι περισσότεροι(†) (crux immissa).
Η πρώτη απεικόνιση προέρχεται από ένα
λίθινο φυλαχτό του 2ου ή 3ου αιώνα μ.Χ., στο οποίο απεικονίζεται ο γενειοφόρος Ιησούς σταυρωμένος σε όργανο που
μοιάζει με σχήμα Τ. Δεν είναι τόσο ξεκάθαρο αν η γραμμούλα στο πάνω μέρος του φυλαχτού είναι συνέχεια της κάθετης δοκού. Υπάρχει και μια επίκληση «πατήρ Ἰησοῦ Χριστέ» μαζί με δυσανάγωστο κείμενο στην μπροστινή πλευρά ενώ στο πίσω μέρος του φυλαχτού το κείμενο εξακολουθεί να είναι δυσανάγνωστο αλλά διακρίνονται τα ονόματα Ιησούς και Εμμανουήλ. Το εύρημα φυλάσσεται στο Βρετανικό Μουσείο.
Η δεύτερη πρώιμη απεικόνιση είναι η
επιγραφή του Αλεξαμένου που βρέθηκε στον Παλατίνο Λόφο της Ρώμης και χρονολογείται στα
τέλη του 2ου αιώνα με αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ., Το σχέδιο απεικονίζει ένα νεαρό άνδρα να λατρεύει μια σταυρωμένη μορφή με κεφαλή γαϊδάρου. Το κείμενο της επιγραφής είναι στα ελληνικά και αναγράφει ΑΛΕΞΑΜΕΝΟC CΕΒΕΤΕ ΘΕΟΝ, και ενδεχομένως αποτελεί πράξη χλευασμού προς κάποιον Αλεξάμενο, ο οποίος ήταν Χριστιανός
Στην συγκεκριμένη επιγραφή ο σταυρός μοιάζει περισσότερο με crux immissa, αφού το πάνω μέρος του κάθετου ξύλου φαίνεται να προεξέχει από το οριζόντιο.
Ένα πρόσθετο στοιχείο για τον σταυρό του Ιησού είναι το
σταυρόγραμμα. Πρόκειται για ένα
σύμβολο που χρησιμοποιήθηκε στα πρώιμα χριστιανικά κείμενα της Καινής Διαθήκης του 2ου και 3ου αιώνα μ.Χ, για να αναπαραστήσει την λέξη «σταυρός» στο κείμενο. Το σύμβολο αποτελούνταν από το
συνδυασμό των ελληνικών γραμμάτων Τ και Ρ. Το πάνω μέρος του Ρ προεξείχε στο πάνω μέρος του Τ. Από αυτά προκύπτει ότι
στη συνείδηση των πρώιμων χριστιανών ο σταυρός του Χριστού είχε και οριζόντιο τμήμα ενώ το Ρ που προεξέχει προς τα πάνω υπονοεί τον τυπικό σταυρό που ξέρει ο περισσότερος κόσμος, δηλαδή τον crux immissa (†).
Στοιχεία ότι ο Ιησούς σταυρώθηκε σε σταυρό σε σχήμα Χ δεν φαίνεται να υπάρχουν. Οι γενικόλογες μαρτυρίες ότι υπήρχαν σταυροί σε ποικίλα σχήματα δεν βοηθούν σε κάτι. Μερικοί επικαλούνται την
σταύρωση του Αγίου Ανδρέα τον 1ο αιώνα μ.Χ. σε τέτοιου είδους σταυρό -crux decussata- αλλά και πάλι αυτή η ιστορία ενδέχεται να αποτελεί μεταγενέστερη παραλλαγή παλιότερης αφήγησης που δεν μιλούσε για σταυρό σε σχήμα Χ.
https://en.wikipedia.org/wiki/Andrew_the_Apostle
Ποιο είναι λοιπόν το συμπέρασμα από τα διαθέσιμα δεδομένα για τη μορφή του σταυρού του Ιησού; Περισσότερες πιθανότητες συγκεντρώνουν οι σταυροί σε σχήμα Τ και (†). Ο όρθιος πάσσαλος χωρίς οριζόντιο τμήμα δεν μπορεί να αποκλειστεί από το εύρος των πιθανοτήτων παρότι δεν έχει πολλά στοιχεία υπέρ του. Ο σταυρός σε σχήμα Χ μάλλον μπορεί να απορριφθεί.
