Σε αυτό το νήμα λοιπόν επιχειρώ το αντίθετο. Εξετάζω δηλαδή το ενδεχόμενο κάποιες παγανιστικές μυθολογίες να εισήγαγαν στοιχεία από τον χριστιανισμό.
Γενικά δεν είναι εύκολο να εντοπιστούν πολλές περιπτώσεις αφού ο χριστιανισμός μετά την επικράτησή του δεν άφησε μεγάλο περιθώριο συνύπαρξης με τις παγανιστικές θρησκείες ώστε να προβούμε σε συγκρίσεις. Οι παγανιστικές θρησκείες έσβησαν σχετικά γρήγορα ενώ ακόμα και όπου άφησαν ίχνη δεν δημιουργούσαν πια νέο μυθολογικό υλικό (με κάποιες εξαιρέσεις). Επομένως ό,τι έμεινε θα βρίσκεται στο μικρό χρονικό διάστημα που ο χριστιανισμός συνυπήρξε (ή γειτνίαζε) με την κάθε παγανιστική λατρεία.
ΑΓΓΛΟΣΑΞΟΝΕΣ
Η αγγλοσαξονική μυθολογία είναι ελάχιστα γνωστή. Ξέρουμε θραύσματα μόνο ενώ μερικά στοιχεία για θεότητες προκύπτουν μέσω ανασύνθεσης και σύγκρισης με άλλες γερμανικές μυθολογίες που είναι καλύτερα γνωστές (π.χ. των Βίκινγκς). Βέβαια υπάρχουν και λίγες εξαιρέσεις όπως το αγγλοσαξονικό έπος Beowulf (8ος-10ος αιώνας μ.Χ.) με τη μεγάλη λογοτεχνική του αξία. Μελετώντας προσεκτικά το συγκεκριμένο έπος διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν στοιχεία παρμένα από τον χριστιανισμό παρά το παγανιστικό υπόβαθρο του έπους. Πιστεύεται μάλιστα ότι το έπος μπορεί να γράφτηκε ακόμα κι από χριστιανό μοναχό. Ας δούμε μερικά.
ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΟ BEOWULF
- Στο ξεκίνημα του έπους αναφέρεται ότι οι Δανοί και ο βασιλιάς τους Hrothgar που καλεί τον Beowulf να τους σώσει από το τέρας Grendel δεν γνωρίζουν τον Δημιουργό Θεό, τον «Προστάτη των Ουρανών» και «Κριτή των πάντων», αλλά προσεύχονται σε παγανιστικούς ναούς.
- Σε όλη τη διάρκεια της αφήγησης ο Θεός παρακολουθεί και προστατεύει τον ήρωα Beowulf
- Συνεχώς ο Beowulf ευχαριστεί τον Θεό για κάθε κατόρθωμά του και αναγνωρίζει ότι χωρίς τη βοήθεια του Θεού δεν θα κατάφερνε τίποτα απ' όσα κατάφερε.
- Το τέρας Grendel το οποίο σκοτώνει ο Beowulf λέγεται ότι κατάγεται από τον βιβλικό Κάιν.
- Ο βασιλιάς των Δανών Hrothgar μετά τις νίκες του Beowulf επί των τεράτων που απειλούσαν το βασίλειό του δοξάζει κι αυτός τον παντοδύναμο Θεό και «Κύριο όλων των πραγμάτων».
- Ξανά ο βασιλιάς Hrothgar βγάζοντας λόγο προς τον Beowulf τονίζει τη σημασία του να είναι κανείς ταπεινός, δίνοντας μάλιστα για παράδειγμα έναν άλλο βασιλιά που λόγω εγωισμού δεν αντιλαμβανόταν ότι τα πλούτη του, η δόξα του και η επιτυχία του οφείλονταν στο Θεό.
- Όταν ο Beowulf παρουσιάζει την λαβή του μεγάλου σπαθιού του στον βασιλιά Hrothgar γίνεται αναφορά στους γίγαντες που κάποτε έπνιξε ο Θεός με κατακλυσμό μετά την αποξένωσή τους από αυτόν. Το περιστατικό θυμίζει κάπως τον βιβλικό κατακλυσμό.
-Ο Beowulf πιστεύει ότι το σπίτι του καταστράφηκε επειδή παραβίασε κάποια εντολή του Θεού.
-Ο Beowulf όταν συναντά τον φοβερό Δράκο που απειλεί το βασίλειό του γνωρίζει ότι είναι καταδικασμένος να πεθάνει. Παρόλα αυτά δέχεται να θυσιαστεί για τους ανθρώπους όπως έκανε και ο Ιησούς.
Πηγές:
https://beuwulfbyshannon.weebly.com/blo ... in-beowulf
https://www.sparknotes.com/lit/beowulf/ ... istianity/
....................................................................................................
ΒΙΚΙΝΓΚΣ
Τη μυθολογία των Βίκινγκς τη γνωρίζουμε σε μεγάλο βαθμό από τα κείμενα του 13ου αιώνα και μετά, όταν η Σκανδιναβία είχε πλέον εκχριστιανιστεί. Επομένως δεν πρέπει να μας εκπλήσσει αν κάποια περιστατικά ή θεότητες εξετάζονται μέσα από την επικριτική ματιά των χριστιανών συγγραφέων.
Τώρα υπάρχουν μερικά επεισόδια της σκανδιναβικής μυθολογίας που ενδέχεται να επηρεάστηκαν από την χριστιανική παράδοση:
1) Ένα από αυτά είναι το κρέμασμα του θεού Όντιν από το δέντρο Υγκντρασίλ και το κάρφωμα του σώματός του με μια λόγχη. Με την πράξη αυτή ο Όντιν θυσιάστηκε για να μάθει τα μυστικά των ρούνων. Έμεινε κρεμασμένος στα κλαδιά του δέντρου 9 μέρες υποφέροντας χωρίς φαγητό και νερό μέχρι να πετύχει το σκοπό του. Η πράξη του περιγράφεται ως θυσία ενός θεού προς τον εαυτό του. Ο μύθος θεωρεί ότι αν και ο Όντιν τελικά γλίτωσε το θάνατο, ένα τμήμα του πέθανε με την θυσία αυτή. Οι Βίκινγκς πίστευαν ότι οι ρούνοι είχαν θεϊκή προέλευση και το απόσπασμα αυτό προσπαθεί να την εξηγήσει. Το επεισόδιο φέρει αρκετές ομοιότητες με την σταύρωση του Ιησού. Δηλαδή ένας θεός θυσιάζεται στερεωμένος πάνω σε ένα ξύλο υποφέροντας για έναν σπουδαίο σκοπό. Η λόγχη με την οποία ο Λογγίνος καρφώνει τα πλευρά του Ιησού συγκρίνεται με το ακόντιο που μπήγει ο Όντιν στο σώμα του.
2) Ένα άλλο επεισόδιο αφορά την εξιστόρηση της προέλευσης ενός μυθικού γίγαντα ονόματι Bergelmir. Ο Belgemir ήταν εγγονός του γίγαντα Υμίρ τον οποίο σκότωσε ο Όντιν με τους αδερφούς του. Το αίμα του Υμίρ ξεχύθηκε στον κόσμο προκαλώντας πλημμύρα που σκότωσε όλους τους γίγαντες. Σώθηκαν μόνο ο Bergelmir και η γυναίκα του πλέοντας πάνω σε ένα ξύλινο αντικείμενο. Ανάλογα με την ερμηνεία της παλαιοσκανδιναβικής λέξης lúðr το αντικείμενο αυτό θεωρείται φέρετρο, μπαούλο, κιβωτός ή ξύλινο κομμάτι από μύλο. Λόγω και των ομοιοτήτων του Bergelmir με τον Νώε (π.χ. λευκή γενειάδα) επιλέγεται συχνά η ερμηνεία της κιβωτού-πλοίου. Προφανώς εδώ αν υπάρχει χριστιανική επιρροή, αφορά τον Κατακλυσμό του Νώε που αφηγείται η Παλαιά Διαθήκη.
3) Η τρίτη περίπτωση δεν αφορά ένα μόνο επεισόδιο αλλά ολόκληρο ποίημα που θεωρείται από τις σημαντικότερες πηγές της σκανδιναβικής μυθολογίας. Πρόκειται για την Voluspa η οποία εικάζεται ότι συντέθηκε τον 10ο αιώνα μ.Χ. , έναν αιώνα πριν εκχριστιανιστεί η Ισλανδία, από έναν Ισλανδό συγγραφέα που όμως ήταν εξοικειωμένος με τον Χριστιανισμό. Αυτό προκύπτει από την ανάλυση του κειμένου στο οποίο οι εικόνες που περιγράφονται, οι δομές ορισμένων προτάσεων καθώς και συγκεκριμένες φράσεις θυμίζουν έντονα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και ειδικά τη Γένεση, την Αποκάλυψη και το Ευαγγέλιο του Μάρκου.
Για παράδειγμα χρησιμοποιείται κάπου η φράση «έρχεται από τον ουρανό ο Παντοδύναμος κύριος που εξουσιάζει τα πάντα». Η έννοια του μοναδικού παντοδύναμου θεού είναι καθαρά χριστιανική και όχι σκανδιναβική. Στην περιγραφή της δημιουργίας του κόσμου βρίσκουμε τον παλαιοσκανδιναβικό λογότυπο «Ár var alda» (ήταν στο ξεκίνημα του χρόνου) που αντιστοιχεί στην πρώτη φράση της Γένεσης «Εν αρχή» και λίγο μετά την παλαιοσκανδιναβική πρόταση «jǫrð fansk æva né upphiminn, / gap var ginnunga, en gras hvergi» (η Γη δεν μπορούσε να βρεθεί πουθενά ούτε ο ουρανός από πάνω της/υπήρχε χώρος για γεράκια αλλά πουθενά χλόη) που μας θυμίζει κάπως το «ἡ δὲ γῆ ἦν ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος, καὶ σκότος ἐπάνω τῆς ἀβύσσου» της Γένεσης. Και στη Γένεση και στη Voluspa δηλώνεται ότι ο Θεός/Θεοί κατονομάζουν τη μέρα και τη νύχτα.
Κατά τη μάχη για το τέλος του κόσμου γνωστή ως Ράγκναροκ η Voluspa αναφέρει: «Αδέρφια θα πολεμούν και θα σκοτώνουν το ένα το άλλο, οι κοντινότεροι συγγενείς θα καταστρέψουν τη συγγένειά τους...» . Οι στίχοι αυτοί μας θυμίζουν το «παραδώσει δὲ ἀδελφὸς ἀδελφὸν εἰς θάνατον καὶ πατὴρ τέκνον, καὶ ἐπαναστήσονται τέκνα ἐπὶ γονεῖς καὶ θανατώσουσιν αὐτούς.» από το ευαγγέλιο του Μάρκου όπου ο Ιησούς προλέγει το τέλος του κόσμου. Επίσης, στην αρχή του Ράγκναροκ ο θεός-φύλακας Heimdall φυσά σε ένα πνευστό σκεύος σαν κέρας για να προαναγγείλει την έλευση των τερατωδών εχθρών των θεών πριν τη μεγάλη μάχη που θα ακολουθήσει και κατά την οποία θα καταστραφεί ο κόσμος. Το επεισόδιο θυμίζει αρκετά την περιγραφή της Αποκάλυψης όπου οι καταστροφές στον κόσμο εκτυλίσσονται μετά από τα σαλπίσματα των αγγέλων. Εναλλακτικά θυμίζει και την «σάλπιγγα του Θεού» κατά τη Δευτέρα Παρουσία όπως περιγράφεται στον Παύλο στην Ά επιστολή προς Θεσσαλονικείς (4.16)
Γενικά τα λογοτεχνικά μοτίβα στην Voluspa που θυμίζουν χριστιανισμό είναι πάρα πολλά για να θεωρηθούν απλή σύμπτωση. Μια αναλυτική λίστα των ομοιοτήτων εδώ:
https://elletee.atavist.com/my-bachelor ... t-in-vlusp
Πηγές:
https://en.wikipedia.org/wiki/Yggdrasil
https://en.wikipedia.org/wiki/Bergelmir
