κάλος ή καλός;
Με αφορμή το παρακάτω quote που συζητήσαμε και στην σελίδα 20 και με το οποίο διαφωνώ είπα να κάνω ένα πρόχειρο τεστ να βγάλετε τα συμπεράσματά σας.
Ο δυναμικός τονισμός πραγματώνεται με διαφορετικό τρόπο. Όπως είπαμε και παραπάνω, ο δυναμικός παρουσιάζει το τονισμένο φωνήεν πιο εμφατικά από τα υπόλοιπα φωνήεντα της λέξης. Στην κοινή νέα ελληνική τρεις είναι οι τρόποι με τους οποίους προβάλλεται το τονισμένο φωνήεν από τα υπόλοιπα φωνήεντα της λέξης:
α) η ένταση με την οποία παράγεται το τονισμένο φωνήεν,
β) η μεγαλύτερη διάρκεια του τονισμένου φωνήεντος,
και γ) το μεγαλύτερο ανεβοκατέβασμα της φωνής, σε σχέση με τα άτονα φωνήεντα.
Στην κοινή νέα ελληνική εκείνος ο τρόπος που χρησιμοποιείται πιο συστηματικά από τους τρεις είναι η διάρκεια του φωνήεντος . Συνήθως εμφανίζονται και οι τρεις, δηλ. το τονισμένο φωνήεν λέγεται πιο δυνατά από τα άτονα, διαρκεί περισσότερο, και εμφανίζει ανεβοκατέβασμα της φωνής, ενώ τα άτονα φωνήεντα δεν εμφανίζουν. Την ίδια στιγμή, αν εμφανιστεί μόνο ένας τρόπος από τους τρεις, αυτός θα είναι η μεγαλύτερη διάρκεια του τονισμένου φωνήεντος.
Ηχογράφησα τις συλλαβές "κα" και "λος" τις έφερα στην ίδια ένταση και διάρκεια και μετά πειραματίστηκα μεταβάλλοντας κάθε φορά μόνο ένα χαρακτηριστικό. Την ένταση, την διάρκεια ή το τονικό ύψος.
1. Οι δύο συλλαβές σκέτες. Ίδια διάρκεια, ίδια ένταση, ίδιο τονικό ύψος
https://voca.ro/1sZtkn84YKL
2. Η πρώτη συλλαβή με μικρότερη διάρκεια. Ίδια ένταση, ίδιο τονικό ύψος
https://voca.ro/92XRi8wFnK6
3. Η δεύτερη συλλαβή με μικρότερη διάρκεια. Ίδια ένταση, ίδιο τονικό ύψος
https://voca.ro/heViMa8d5Gg
4. Η πρώτη συλλαβή με μεγαλύτερη ένταση. Ίδια διάρκεια, ίδιο τονικό ύψος
https://voca.ro/m6jqjDZR5Zm
5. Η δεύτερη συλλαβή με μεγαλύτερη ένταση. Ίδια διάρκεια, ίδιο τονικό ύψος
https://voca.ro/o3TuPaUqkrB
6. Η πρώτη συλλαβή χαμηλότερη από τη δεύτερη. Ίδια διάρκεια και ένταση
https://voca.ro/mcVNizfNssK
7. Η πρώτη συλλαβή ψηλότερη από τη δεύτερη. Ίδια διάρκεια και ένταση
https://voca.ro/bUaV0FEY2aQ
Τι ακούτε σε κάθε περίπτωση; Καλός ή κάλος
Τα δικά μου συμπεράσματα εδώ
1. με τις δύο συλλαβές ίδιες ακούγεται εντελώς αφύσικο. Ο βασικός τόνος και των δύο συλλαβών είναι ίδιος αλλά το κα επειδή έχει α, φαίνεται να έχει μεγαλύτερη συγκέντρωση σε ψηλές αρμονικές και δίνει μια διαφορετική αίσθηση. Πρέπει με πρώτη ευκαιρία να επαναληφθεί το πείραμα με καλύτερο μικρόφωνο και λέξεις με ίδιο φωνήεν στις δύο συλλαβές
2. και 3. Καταρρίπτεται κατά τη γνώμη μου το παραπάνω quote. Η διάρκεια από μόνη της δεν είναι αρκετή για να καταδείξει τον τονισμένο φθόγγο
4. και 5. Στο 4 κάπως ακούγεται "κάλος" γιατί η συγκέντρωση υψίσυχνου φασματικού υλικού στο α έναντι του ο που έγραψα παραπάνω βοηθάει. Στο 5 που αντιστρέφεται η ισχυρή συλλαβή δεν ακούμε ένα φυσιολογικό καλός. Συνεπώς τα δύο αυτά παραδείγματα καταρρίπτουν οριστικά αυτό που γράφει ο Σπυρίδης και παρέθεσα σε αυτή τη σελίδα. Είναι φανερό πως δε μιλάμε με συλλαβές ίδιου μουσικού ύψους και διαφορετικής έντασης
6. και 7. Νομίζω ότι είναι τα δύο παραδείγματα που μπορεί με μεγαλύτερη ασφάλεια να πει κάποιος ότι ακούει τη λέξη. Καλός στην πρώτη περίπτωση και κάλος στη δεύτερη. Γιατί δεν είναι τελείως πειστικό ως ομιλία; Γιατί είναι δύο διαφορετικά διακριτά διαστήματα ενώ στην πράξη η φωνή κινείται γλιστρώντας ανάμεσα στα μουσικά ύψη. Σε αυτό συμφωνούν από όσο βλέπω και οι Αρχαίοι και οι υπόλοιποι ερευνητές που αναφέρθηκαν εδώ στο νήμα.
Νομίζω πως από τη μεριά μου σας έδωσα αρκετό υλικό για να καταδείξω τη σημασία της μελωδική διαφοροποίησης στον τονισμό. Στην πράξη και εγώ βλέπω στις αναλύσεις και τα τρία παραπάνω χαρακτηριστικά να συνυπάρχουν τις περισσότερες φορές, ωστόσο μου φαίνεται σημαντικότερη η τονική διαφοροποίηση.