Βαγγέλης Μαγγανάς:Τα γεγονότα της Καλαμάτας και η δράση του
Δημοσιεύτηκε: 21 Ιαν 2019, 11:13
Με αφορμή τη χθεσινή συμπλήρωση 73 ετών από την εισβολή του Μαγγανά στην Καλαμάτα, ποστάρω ένα από τα πιο δημοφιλή άρθρα - αν και ούτε το πιο καλογραμμένο, ούτε το πιο εμπεριστατωμένο - του αείμνηστου μπλογκ μου, γραμμένο κάπου στις αρχές της τρέχουσας δεκαετίας 
.
. Εισαγωγή
Η παρούσα μελέτη έχει ως στόχο να παρουσιάσει τη δράση της ένοπλης ομάδας του Βαγγέλη Μαγγανά κατά την ταραγμένη εποχή του Εμφυλίου Πολέμου.Όπως και το αντίστοιχο κείμενο που βρίσκεται στο παρόν ιστιολόγιο και αφορά τη δράση μιας άλλης παρόμοιας οργάνωσης της ίδιας εποχής (των ΕΑΟΚ του Πάνου Κατσαρέα),η παρούσα ανάρτηση δεν πρόκειται να αποτελέσει ούτε έναν ύμνο προς τον Μαγγανά ούτε ένα δριμύ κατηγορώ:αντιθέτως,θα φέρει στο φως της δημοσιότητας,όσο πιο αντικειμενικά γίνεται,στοιχεία σχετικά με τη δράση του συγκεκριμένου,προσωποπαγούς,παραστρατιωτικού σχηματισμού και του διαβόητου αρχηγού του,ο οποίος αποτελεί μία από τις γνωστότερες φυσιογνωμίες που έδρασαν στην Πελοπόννησο κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου,γεγονός που απορρέει περισσότερο από την παράτολμη εισβολή του στην Καλαμάτα τον Ιανουάριο του 1946,παρά από τη συνολική συνεισφορά του στον ''αντισυμμοριακό'' αγώνα.Επίσης,θα εξεταστούν οι συνθήκες και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα υπό τις οποίες πραγματοποιήθηκε η είσοδός των ενόπλων,στη μεσσηνιακή πρωτεύουσα.
Κατοχή
Ο Μαγγανάς,γεννήθηκε στα Κρεμμύδια της επαρχίας Πυλίας στη Μεσσηνία και πριν τον πόλεμο ήταν αμαξάς.Κατά τη διάρκεια της Κατοχής εντάχθηκε στα Τάγματα Ασφαλείας της Μεσσηνίας με το βαθμό του ανθυπολοχαγού[1] και μάλιστα συνελήφθη από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ τον Σεπτέμβριο του 1944.Σχετικά με το πως γλύτωσε την εκτέλεση υπάρχουν διάφορες εκδοχές:ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι ανασύρθηκε μέσα από την πηγάδα του Μελιγαλά όπου τον έριξαν οι αντάρτες ενώ αριστερές πηγές αναφέρουν πως ο ίδιος γλίτωσε στην Καλαμάτα ικετεύοντας γονυπετής για τη ζωή του.Είναι βέβαια πιθανό και οι δύο εκδοχές να απέχουν από την πραγματικότητα.
Επαναδραστηριοποίηση
Λίγο μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας,επανεμφανίστηκε ως αρχηγός ένοπλης ομάδας και μάλιστα συγκρούστηκε τον Οκτώβριο του 1945 με αντάρτες στη Χρυσοκελαριά Μεσσηνίας[2].Παράλληλα,κατηγορείτο από τον Ριζοσπάστη για αρκετά εγκλήματα ενώ,σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα του Ριζοσπάστη,κατά τα τέλη του 1945 και ενώ έχει δικαστεί ερήμην σε ισόβια κάθειρξη,συνελήφθη,όμως την επόμενη μέρα δραπέτευσε με τη βοήθεια χωροφυλάκων[3].
Η ενέργειά του όμως που προκάλεσε έκπληξη και τον έκανε ευρύτερα γνωστό σε ολόκληρο το πανελλήνιο,ήταν η εισβολή του στην Καλαμάτα,στις 20 Ιανουαρίου του 1946,ως αποτέλεσμα του τεταμένου κλίματος που επικρατούσε στην ευρύτερη περιοχή.
Η κατάσταση στην Καλαμάτα
Η Καλαμάτα αλλά και η μεσσηνιακή ύπαιθρος,κατά την περίοδο της Κατοχής,είχαν βαφτεί στο αίμα,γεγονός που οφειλόταν αφενός στην συμπεριφορά των στρατευμάτων Κατοχής και των Ταγμάτων Ασφαλείας[4] και αφετέρου στα σκηνικά που διαδραματίστηκαν μετά την επικράτηση του ΕΛΑΣ στην πόλη αλλά και στην ευρύτερη περοχή[5].Τα πνεύματα δεν ηρέμησαν ούτε μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας,καθώς τότε συγγενείς θυμάτων αλλά και πρώην Ταγματασφαλίτες,βρήκαν την ευκαιρία που ζητούσαν για αντεκδίκηση,συνεχίζοντας τον φαύλο κύκλο του αίματος.
Τα πράγματα οξύνθηκαν ιδιαίτερα κατά τον Ιανουάριο του 1946 έπειτα από μια αλυσίδα γεγονότων:στις 16 Ιανουαρίου του 1946,τρεις αντάρτες,έπειτα από οδηγία του γραμματέα της ΝΕΛ,Βαγγέλη Ρογκάκου,δολοφονούν σε ενέδρα στο δρόμο Σπάρτης-Κροκέων τον αρχηγό της Χ Λακωνίας,δικηγόρο Γρηγόριο Κοντοβουνήσιο,τον εξάχρονο γιο του και δύο συνοδούς τους[6].Τα νέα κυκλοφορούν άμεσα και στην Καλαμάτα,όπου,σε συνδυασμό με την εφαρμογή του νόμου Σοφούλη ''περί αποσυμφορήσεως φυλακών'',που έχει ως αποτέλεσμα την αποφυλάκιση 82 κρατούμενων αριστερών από τις τοπικές φυλακές,εξαγριώνει τους ακροδεξιούς κύκλους της πόλης[7].Δύο μέρες μετά,άγνωστοι (προφανώς ένοπλοι δεξιοί) επιτίθενται με περίστροφα και χειροβομβίδες στο καφενείο του Κατσαρού,το οποίο αποτελούσε στέκι αριστερών,σκοτώνοντας δύο άτομα και τραυματίζοντας άλλα 4[8].Την επόμενη,η κηδεία των θυμάτων της προηγούμενης μέρας μετατρέπεται σε συλλαλλητήριο που έχει ως κατάληξη τους ξυλοδαρμούς δεξιών πολιτών από αριστερούς[9].Παράλληλα,οι αστυνομικές αρχές,συλλαμβάνουν 32 άτομα ως ύποπτους για την δολοφονική επίθεση στο καφενείο.
Το ''Κίνημα του Μαγγανά''
Τα έκρυθμα γεγονότα των προηγούμενων ημερών,είχαν ως αποτέλεσμα,το απόγευμα της 20ής Ιανουαρίου,την εισβολή στην Καλαμάτα μιας δύναμης περίπου 1000 με αρχηγό τον Μαγγανά[10].Αρχικά περίπου 40 με 50 από αυτούς κινήθηκαν προς τα κρατητήρια του Α' αστυνομικού τμήματος,από όπου απελευθέρωσαν τους συλληφθέντες για την επίθεση στο καφενείο του Κατσαρού καθώς και περίπου 15 δοσίλογους[11] ενώ στη συνέχεια οι ένοπλοι αποπειράθηκαν να αφαιρέσουν από τα ανακριτικά γραφεία τις δικογραφίες των δοσιλόγων[12],δεν τα κατάφεραν όμως καθώς συνάντησαν την αντίσταση της χωροφυλακής,η οποία είχε περιοριστεί στα δημόσια κτήρια.Παράλληλα,κατέστρεψαν τυπογραφείο έκδοσης κομμουνιστικών εντύπων και προχώρησαν σε εκτεταμένες συλλήψεις αριστερών στις συνοικίες της Υπαπαντής,της Ράχης,του Αγίου Νικολάου κλπ[13].Επίσης προσπάθησαν να αιχμαλωτίσουν 400 κρατούμενους που βρίσκονταν στο εργοστάσιο ''Καρέλια'' και πάλι όμως εμποδίστηκαν από τη χωροφυλακή[14].Τέλος,αφού συγκέντρωσαν όλους τους αιχμαλώτους,περίπου εκατό,αποχώρησαν την επόμενη μέρα από την πόλη βρίσκοντας καταφύγιο στα γύρω βουνά καθώς στη μεσσηνιακή πρωτεύουσα κατέφθασαν τμήματα του στρατού υπό την ηγεσία του στρατιωτικού διοικητή Πελοποννήσου,Ν.Παπαδόπουλου καθώς και το αντιτορπιλικό ''Κρήτη''.Παράλληλα κηρύχθηκε ο στρατιωτικός νόμος σε Μεσσηνία και Λακωνία[15].
Μετά την αποχώρηση των ενόπλων,συγκροτήθηκε επιτροπή αποτελούμενη από τον μητροπολίτη Χρυσόστομο,τον δήμαρχο Παλαμάρα,τον συνταγματάρχη Κετσέα,τον διευθυντή της UNRRA,έναν ιεροκήρυκα καθώς και τον δικηγόρο Περρωτή (ανηψιός του κατοχικού νομάρχη Μεσσηνίας Δημητρίου Περρωτή που εκτελέστηκε τον Σεπτέμβριο του 1944 από τον ΕΛΑΣ)[16].
Τελικά,η επιτροπή κατάφερε να πείσει τους ενόπλους,οι οποίοι στο μεταξύ είχαν αρκετές διαρροές,να απελευθερώσουν τους ομήρους ενώ οι ένοπλοι διασκορπίστηκαν στη μεσσηνιακή ύπαιθρο[17]
Έτσι,έλαβε τέλος το λεγόμενο ''κίνημα'' του Μαγγανά,χωρίς όμως ο ίδιος να διακόψει τη δράση του.Η εισβολή των ένοπλων δεξιών στην Καλαμάτα είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο 14 ατόμων[18]:έξι από αυτούς σκοτώθηκαν μέσα στην Καλαμάτα,είτε σε μπλόκα είτε και μέσα στα σπίτια τους[19],ένας σκοτώθηκε στη Θουρία,άλλος ένας στη Μεσσήνη[20] ενώ άλλοι έξι σκοτώθηκαν όντας αιχμάλωτοι των ανδρών του Μαγγανά[21].Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν και ο ΕΑΜίτης δικηγόρος Θ.Κορμάς.
Η παράτολμη αυτή ενέργεια προκάλεσε σάλο όχι μόνο στην Ελλάδα,όπου κύκλοι της αριστεράς και του κέντρου έκαναν λόγο για απόπειρα φιλοβασιλικού πραξικοπήματος (συμπέρασμα βαθύτατα υπερβολικό για ευνόητους λόγους) ,αλλά και στο εξωτερικό[22].Από την άλλη,ο δεξιός τύπος της εποχής χαρακτήριζε την εισβολή των ενόπλων στην Καλαμάτα περίπου σαν λα'ι'κή εξέγερση ενώ εκμεταλλευόμενος μια αψιμαχία στο Κοπανάκι μεταξύ χωροφυλακής και ενόπλων αριστερών που έγινε την ίδια μέρα με το ''κίνημα'' του Μαγγανά[23] έκανε λόγο για αποσόβηση ενδεχόμενου κομμουνιστικού πραξικοπήματος.
Μετέπειτα δράση
Μετά από την επίθεση στην Καλαμάτα,ο Μαγγανάς επικηρύχθηκε από το ελληνικό κράτος με το ποσό των 10 εκατομμυρίων δραχμών[24] ενώ μέσα στο πρώτο μισό του Φεβρουαρίου είχαν συλληφθεί τουλάχιστον 13 από τους άνδρες του[25].Παράλληλα στις 27 Φεβρουαρίου καταδικάστηκε ερήμην εις θάνατον[26].Ο ίδιος συνέχισε τη δράση του,σε μικρότερη όμως κλίμακα:στις 18 Μαρτίου διεξήγαγε με 25 ενόπλους έρευνες για τυχόν κρυμμένα όπλα στην περιοχή του Πεταλιδίου όπου σκότωσε ένα άτομο και τραυμάτισε άλλα τρία[27],στις αρχές Απριλίου επιδρομή του στα Γιαννιτσάνικα είχε ως αποτέλεσμα έναν νεκρό και έναν ακόμη τραυματία[28] ενώ στις 17 Μα'ί'ου,έκανε επιδρομή στις φυλακές του χωριού Ψάρι,όπου ανάγκασε την ολιγομελή φρουρά να του παραδώσει τρεις αιχμάλωτους αντάρτες,τους οποίους εκτέλεσε με συνοπτικές διαδικασίες[29].
Τελικά συνελήφθη όλως τυχαίως,λίγες μέρες μετά,στις 22 του μήνα μαζί με δύο συντρόφους του στην περιοχή μεταξύ Χανδρινού και Πύλου από τον αξιωματικό της χωροφυλακής Αγγελίδη και έναν Βρετανό αξιωματικό και μεταφέρθηκε στις φυλακές Αβέρωφ[30].
Η πρώτη δίκη του,άρχισε στις 24 Απριλίου του 1947 από το Α' Κακουργιοδικείο Πειραιά το οποίο τελικά τον αθώωσε στις 24 Μα'ί'ου του επόμενου έτους[31].Ακολούθησε δεύτερη δίκη του τον Σεπτέμβριο του 1948 στο Ναύπλιο,όπου αθωώθηκε και εκεί αφού οι μάρτυρες κατηγορίας φοβήθηκαν να προσέλθουν στο δικαστήριο ενώ αξίζει να αναφερθεί πως τη δίκη παρακολούθησαν και περίπου 200 υποστηρικτές του.Μάλιστα,μετά το πέρας της δίκης,μεταβιβάστηκε στο δικαστήριο εντολή του υπουργού Δημοσίας Τάξεως για περαιτέρω κράτησή του Μαγγανά,ο ίδιος όμως είχε αποχωρήσει λίγο νωρίτερα[32].Άξιο αναφοράς,είναι το γεγονός πως κατά τη διάρκεια των δικών,ο Μαγγανάς τύγχαινε της αμέριστης συμπαράστασης της οργάνωσης Χ[33].
Τον Οκτώβριο εμφανίζεται με 70-80 άνδρες μέσα στην πόλη της Καλαμάτας[34] ενώ στις 20 Ιανουαρίου ο Τσακαλώτος ζητά μέσω διαταγής του την άμεση σύλληψη του Μαγγανά[35],η οποία θα επιτευχθεί στις 9 Απριλίου του 1949,όταν και συνελήφθη στην προσπάθειά του να εισέλθει για μία ακόμη φορά στην Καλαμάτα[36].
Το τέλος
Ο Μαγγανάς,θα παραμείνει για ένα χρονικό διάστημα στη φυλακή και έπειτα θα αποφυλακιστεί.Θα σκοτωθεί τον Ιούνιο του 1966,σε τροχαίο στις στροφές της Καζάρμας,στο δρόμο Πύλου-Καλαμάτας,στο ίδιο σημείο όπου λέγεται πως κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου είχε βιάσει και έπειτα σκοτώσει μια νεαρή δασκάλα[37].
Το κείμενο αφήνει να εννοηθεί πως υπήρχαν εκεί και κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών .