Phorum.com.gr

Απομαγνητοφώνηση της ομιλίας του π. Ν. Λουδοβίκου

Από τις εργασίες του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου με τον τίτλο «ΜΕΤΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ (PHAICON 2024)» που διοργανώνει το Ινστιτούτο «Άγιος Μάξιμος ο Γραικός» σε συνεργασία με το Γραφείο της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Θα επιχειρήσουμε μερικές εισαγωγικές, θεολογικές και ανθρωπολογικές διευκρινήσεις, οι οποίες τίθενται ακριβώς ξανά σήμερα, λόγω αυτής της παρεμβολής της τεχνητής νοημοσύνης. Ας σημειωθεί ωστόσο, ότι κάποια από τα προβλήματα αυτά, τα ερωτήματα αυτά, τίθενται εκ παραλλήλου λόγω της εκπληκτικής προόδου της νευροβιολογίας στην εποχή μας. Θα περιγράψουμε συνοπτικά τα ερωτήματα αυτά, και θα επιχειρήσουμε κάποιες θεολογικές απαντήσεις. Ας σημειωθεί δε εκ προοιμίου, ότι η νευροβιολογία κατανοημένη σωστά, μπορεί να αποτελέσει ένα είδος φυσικού συμμάχου για τη θεολογία σήμερα. Τρία πρώτα οφέλη ή ανθρωπολογικά δεδομένα, τα οποίο μπορεί η θεολογία να αποκομίσει, από τη σημερινή νευροβιολογία. Το πρώτο αφορά στο απολύτως αποδεδειγμένα οντολογικά ψυχοσωματικό χαρακτήρα του ανθρώπου. Το δεύτερο αφορά στη δυνατότητα ενός βαθύτερου ορισμού της ψυχής, ο οποίος μπορεί να ξεκαθαρίσει και να επεκτείνει κάποιες από τις πιο τολμηρές πατερικές ενοράσεις, και το τρίτο αφορά στην κατάδειξη της θεμελιώδους σημασίας του ασυνειδήτου. Τη βιολογική, και όχι απλώς στη σημαντικά ασαφή ψυχολογική του μορφή για τον ορισμό του ανθρώπινου. Ένα τέταρτο όφελος, σχετίζεται με το νευροβιολογικό φαινόμενο της μεταναπαράστασης, το οποίο θα εξηγήσουμε, και το οποίο αποτελεί τον κατ’ εξοχήν ανθρώπινο τρόπο γνωσιολογικής προσέγγισης της πραγματικότητας.

Για να κατανοήσουμε το πρώτο δεδομένο, αρκεί να εξετάσουμε ως παράδειγμα, με τα σημερινά νευροβιολογικά πορίσματα, τα δυο αντίθετα γνωσιολογικά συστήματα της αρχαίας φιλοσοφίας. Αυτό του Πλάτωνα και αυτό του Αριστοτέλη. Ως γνωστό, για τον πρώτο είναι γνώση ανάμνηση πραγμάτων που η ψυχή είχε ήδη πριν από την κάθοδο της στο σώμα, στον λεγόμενο υπερουράνιο τόπο. Είναι δηλαδή προγενέστερη της εμπειρίας, και εγγράφεται πάνω στον χάρτη της ανθρώπινης συνείδησης. Για τον δεύτερο, τον Αριστοτέλη αντιθέτως, είναι εμπειρική η γνώση, προερχόμενη από το συσχετισμό εμπειρίας-εννοιών και πρώτων αρχών, τις οποίες κατανοεί ο νους. Με τα σημερινά δεδομένα, όπως παρατηρούν οι ειδικοί, η γενική ικανότητα του εγκεφάλου να δημιουργεί αναπαραστάσεις του εξωτερικού χώρου, είναι εγγενής, γεγονός που συνάδει με την έννοια της tabula inscripta κατά τον Πλάτωνα. Το ότι οι συγκεκριμένοι χάρτες δημιουργούνται ως αποτέλεσμα της εμπειρίας βρίσκεται όμως σε συμφωνία με τον Αριστοτέλη. Ειδικότερα, η θέση του Πλάτωνα αντανακλά την ύπαρξη νευρωνικών κυκλωμάτων, καθώς και την ύπαρξη εγγενών πληροφοριών, οι οποίες είναι γενετικά κωδικοποιημένες στην τοπολογία αυτών των κυκλωμάτων, ενώ οι θέσεις του Αριστοτέλη, οι αλλαγές που συμβαίνουν στις συνάψεις μεταξύ των νευρώνων. Έτσι παρατηρούμε πως προσφέρεται μια καθαρώς βιολογική βάση σε διαδικασίας θεωρούμενες παλαιόθεν κυρίως ή εν μέρει ως ψυχικές. Ένα δεύτερο τυχαίο παράδειγμα από τη νευροφυσιολογία. Στο κάτω βρεγματικό λοβίο συναντούμε την υπερχείλια έλικα, από την οποία εξαρτάται η ικανότητα νοητικής αφαίρεσης, και την γωνιώδη έλικα, η οποία ευθύνεται για τη δημιουργική χρήση εργαλείων. Τυχόν καταστροφή της οδηγεί στην λεγόμενη απραξία, την ανικανότητα χρήσης οποιουδήποτε εργαλείου. Και οι δυο αυτές δραστηριότητες, θα εθεωρούντο, από τον Ντεκάρτ για παράδειγμα, μαζί με την κατασκευή λέξεων και σκέψεως, ψυχικές και μόνο. Πράγμα που σήμερα γνωρίζουμε ότι είναι ψευδές. Η απώλεια κάποιου τμήματος του εγκεφάλου (σημ.: οι μεγαλύτερες και πολυπληθέστερες απώλειες τμήματος-τμημάτων του εγκεφάλου προκλήθηκαν κατά τον Β’ΠΠ. Για τον λόγο αυτό, η νευροβιολογία
τμήματος-τμημάτων του εγκεφάλου προκλήθηκαν κατά τον Β’ΠΠ. Για τον λόγο αυτό, η νευροβιολογία αναπτύχθηκε ραγδαία κατά και μετά τον Β’ΠΠ.), σημαίνει απώλεια μέρους των νοητικών ικανοτήτων. Όπως και η τεχνητή διέγερση ή καταστροφή κάποιων εγκεφαλικών περιοχών προκαλεί τη γένεση παράξενων συμπεριφορών και εμπειριών. Φαινόμενα τα οποία μέχρι πρότινος ταξινομούνταν ως ψυχοπάθειες, ενώ είναι εγκεφαλονευρολογικές παθήσεις, της περίφημης υστερίας, που αποτέλεσε την απαρχή των φροϋδικών ερευνών, συμπεριλαμβανομένης. Από την άλλη, για να συνεχίσουμε τα παραδείγματα, για τη γένεση των καθημερινών ιδεολογιών και ψευδοφιλοσοφιών, οφείλεται όχι σε ψυχική επιλογή, αλλά πρωτίστως στην ισχυρή νευροβιολογική τάση του εγκεφάλου να γενικεύει, έστω και με ανεπαρκή δεδομένα, προκειμένου να ερμηνεύσει οπωσδήποτε την πραγματικότητα, κάτι που οι ειδικοί ονομάζουν εγκεφαλική μυθοπλασία. Αυτά και άλλα πολλά παραδείγματα, αποδεικνύουν πως η σωματικότητα είναι απόλυτα οντολογική κατηγορία για τον άνθρωπο, όπως ακριβώς η θεολογία ενός Μάξιμου Ομολογητή, Ιωάννου Δαμασκηνού, Γρηγορίου Παλαμά και Θωμά Ακινάτη θα ήθελε, αλλά και θέτουν το ζήτημα της σχέσης θεωρούμενης ως άυλης ψυχή και σώματος ή εγκεφάλου. Επιτακτικότερα. Μπορούμε να κωδικοποιήσουμε τα υπάρξαντα μοντέλα της σχέσης αυτής σε οκτώ. Πρώτο, ο δυισμός, η ανεξάρτητη ύπαρξη των δυο, θεωρούμενων ως παντελώς διάφορων μεταξύ τους. Δεύτερο, η θεωρία της αλληλεπίδρασης μεταξύ τους. Τρίτο, η θεωρία του παραλληλισμού μεταξύ τους, της εναρμόνισης, σαν δυο ρολόγια, που δείχνουν την ίδια ώρα, χωρίς το ένα να επηρεάζει το άλλο. Τέταρτο, ο μονισμός, η θεωρία πως μια και μόνη ουσία υπάρχει, ονομαζόμενη πότε υλική και πότε ψυχική. Πέμπτο, ο υλισμός, η πλήρης ανυπαρξία της ψυχής. Έκτο, ο απόλυτος υποκειμενικός ιδεαλισμός, όπου μόνο η ψυχή υπάρχει, ενώ ο φυσικός κόσμος απλώς αποτελεί δική της σκέψη και αναπαράσταση. Έβδομο, η θεωρία της ταυτότητας, όπου, ψυχή και εγκεφαλική λειτουργία είναι το ίδιο πράγμα. Όγδοο τέλος, είναι η θεωρία της προκύπτουσας ιδιότητας, emergent property posion, σύμφωνα με την οποία η ψυχή προκύπτει
ως μια νέα ιδιότητα της ύλης, όταν αυτή η τελευταία φάση φτάσει σε ένα υψηλό σημείο αυτοοργάνωσης. Το πρόβλημα είναι, πως σε κανένα απολύτως από τα παραπάνω μοντέλα, η ύπαρξη ψυχής δεν μπορεί να αποδειχθεί ως αναγκαία. Με αποτέλεσμα, η ύπαρξη της να τίθεται, όπως παραπονούνται οι νευροβιολόγοι, αξιωματικά και αυθαίρετα. Η χρησιμότητα της δεν προκύπτει κατ’ αυτούς από κάποια αδήριτη νευροβιολογική αναγκαιότητα. Προσωπικά όμως νομίζω, ότι η βάση για μια πειστική λύση σ’ αυτό το πρόβλημα, βρίσκεται στη διάκριση μεταξύ ψυχικού, φυσικού και ζωτικού, την οποία επιχειρεί ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός για παράδειγμα. Είναι σημαντικό, πως ενώ θεωρεί τις φυσικές και ζωτικές δυνάμεις του ανθρώπου, όπως είναι η θρεπτική, η αυξητική, η σπερματική, η καρδιονευρική και λοιπά, ως απροαιρέτους, δηλαδή ασυνείδητες, θα χρειαστεί να επιστρέψουμε σ’ αυτό, θεωρεί τις ψυχικές ως κατά προαίρεση. Τις ταυτίζει δηλαδή απολύτως με την ελευθερία. Η ουσία της ψυχικότητας, είναι λοιπόν η πλήρης θεοειδής στην κυριολεξία (8:29, ακατανόητη λέξη) …παράδοση, ελευθερία, αυτοδιάθεση και κίνησις, ως ουσία ακριβώς της λογικότητας. Πρόκειται δηλαδή για το αυτεξούσιο, όπως θα εξηγήσει σε άλλο σημείο, διότι ο άνθρωπος, λέει ο Δαμασκηνός, λογικός ων, άγει μάλλον την φύσιν, είπερ άγεται. Διό και ορεγόμενος, είπερ εθέλει, εξουσίαν έχει αναχαιτήσαι την όρεξιν, ή ακολουθήσαι αυτήν. Μπορεί να αναχαιτίσει την όρεξη του, το μόνο ον που μπορεί να αναχαιτίσει την όρεξη του. Αυτή η απόλυτη διάκριση, η απόλυτη δυνατότητα διαφοροποίησης από ή και εναντίωσης προς το φυσικό και το ζωικό, αποτελεί λοιπόν το σημείο και τον τρόπο εμφάνισης της ψυχής. Και σ’ αυτό, σε μια εκκοσμικευμένη βέβαια εκδοχή, ο Δαμασκηνός θα βρει συμμάχους και σε σημαντικούς νεότερους στοχαστές, όπως είναι ο Popper, ο (ακατανόητο), ο Καστοριάδης. Και δεν εννοούμε ελευθερία από τη φύση, όπως η πλατωνίζουσα φαντασία μας ονειρεύεται, αλλά ελευθερία της φύσης, της ίδιας, καθώς αυτή άγεται από την ελευθερία της ψυχής. Η ψυχή ελευθερώνει την φύση, η οποία ψυχή, κατά την πατερική παράδοση, την οποία πάλι συνοψίζει ο Δαμασκηνός, λέγεται καταχρηστικά μόνο άυλη. Συγκρινόμενη προς
την της ύλης παχύτητα. Μόνο γαρ το θείον άυλον και ασώματον. Είναι υλική η ψυχή, έτσι. Συνεπώς στα πλαίσια της πατερικής θεολογίας, δεν τίθεται το γνωστό ερώτημα, που με τόση επιμέλεια θέτει ο Ντεκάρτ ή ο Leibniz, και το επαναλαμβάνουν οι νευροβιολόγοι, μέχρι σήμερα παραπονούμενοι, περί του πως δήθεν μια άυλη ουσία, όπως είναι η ψυχή, αλληλεπιδρά πάνω στο υλικό σώμα. Εφόσον η ψυχή είναι κατά τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, πνεύμα λεπτόσωμον, δε3ν έχει δυσκολία να κοινωνεί με το υλικό σώμα. Δηλαδή η ψυχή είναι η κλήση της ύπαρξης, σε ένα διαρκές, και γι’ αυτό τελικά θεοειδές νόημα. Και μάλιστα ένα νόημα ελάχιστα ιδιωτικό, αφού αφορά ανυπερθέτως και όλους του άλλους. Παραγόμενο μάλιστα μαζί τους, ως κοινή, όπως το λέω εγώ, διεννοημάτωση, παραγωγή νοήματος των πάντων. Μια διαδικασία διαλογικής αμοιβαιότητας, που παρέχει μια εσχατολογική αναλογική ταυτότητα στα υποκείμενα, κατά συνεργητική μετοχή βεβαίως, και εν Χριστώ. (10:54)


Σχολιο του Μπλογκερ
Ο ΦΡΟΥΝΤ ΚΑΙ Η ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΥ ΤΟΝ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕ ΤΑΥΤΙΣΕ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ. Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΤΑ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑΤΑ. ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΕΣ ΛΟΙΠΟΝ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΟΝΟ ΟΝ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΝΑΧΑΙΤΙΣΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΘΥΜΙΑ. ΕΑΝ ΤΑΥΤΙΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΛΕΞΗ ΟΡΕΞΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΟΠΩΣ Ο ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ Η ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΕΡΕΥΝΗΣΑΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ, ΦΥΣΕΙ ΟΡΕΓΕΤΑΙ ΤΟΥ ΕΙΔΕΝΑΙ, Η ΟΡΕΞΗ ΓΙΑ ΓΝΩΣΗ Η ΟΠΟΙΑ ΟΔΗΓΕΙ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΥΝΑΜΕΙ ΣΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑ, ΕΞΟΣΤΡΑΚΙΖΕΤΑΙ ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΣΑΝ ΖΩΟΝ ΔΙΠΟΔΟ. ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ ΔΕΝ ΑΣΧΟΛΗΘΗΚΑΝ ΜΕ ΤΟΝ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΠΑΡΑ ΜΟΝΟΝ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΕΩΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΣΤΗΝ ΣΟΦΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΡΗΤΟΡΙΚΗ, ΣΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ. ΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΑΝΤΙΘΕΤΩΣ ΔΙΔΑΞΑΝ ΟΤΙ Η ΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΟΠΛΑΣΤΩΝ ΠΡΟΗΛΘΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΟΣΗΜΑΝΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ, ΣΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ. ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΣΗΜΕΡΑ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ Ο ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ. ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΚΕΝΟ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ Ο ΛΟΓΟΣ: "Για τον δεύτερο, τον Αριστοτέλη αντιθέτως, είναι εμπειρική η γνώση, προερχόμενη από το συσχετισμό εμπειρίας-εννοιών και πρώτων αρχών, τις οποίες κατανοεί ο νους." Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΑΤΕΡΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ, Η ΑΙΤΙΩΔΗΣ ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΝΟΥΣ ΟΠΩΣ ΘΑ ΔΟΥΜΕ



Συνεχίζεται

Θεολογία, νευροβιολογία του ασυνειδήτου και τεχνητή νοημοσύνη β

Εφόσον η ψυχή είναι κατά τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, πνεύμα λεπτόσωμον, δεν έχει δυσκολία να κοινωνεί με το υλικό σώμα. Δηλαδή η ψυχή είναι η κλήση της ύπαρξης, σε ένα διαρκές, και γι’ αυτό τελικά θεοειδές νόημα. Και μάλιστα ένα νόημα ελάχιστα ιδιωτικό, αφού αφορά ανυπερθέτως και όλους τους άλλους. Παραγόμενο μάλιστα μαζί τους, ως κοινή, όπως το λέω εγώ, διεννοημάτωση, παραγωγή νοήματος των πάντων. Μια διαδικασία διαλογικής αμοιβαιότητας, που παρέχει μια εσχατολογική αναλογική ταυτότητα στα υποκείμενα, κατά συνεργητική μετοχή βεβαίως, και εν Χριστώ. (10:54)

10:54

Έτσι παραδόξως ο άνθρωπος, το φαινομενικά φυσικό αυτό ον, βρίσκεται, όπως είπε - ο Αγιος μαζί μέ (ακατανόητο), τέτοιους κανόνες της ψυχής, ταυτοχρόνως και στη σφαίρα μιας υπερφυσικής, άκτιστης κλήσης. Και βέβαια αυτού του είδους ακριβώς η ελευθερία ή κλήση δεν μπορεί να υπάρξει στην τεχνητή νοημοσύνη. Μένει να διαπραγματευθούμε το θέμα του νευροβιολογικού ασυνειδήτου. Η προέλευση του ασυνειδήτου, είναι ως κατάλοιπο νοήματος, στην περί ανθρώπου συζήτηση, στην αρχαία ελληνική μεταφυσκή, θεματοποιούμενο ήδη στον Πλάτωνα, και ιδίως στον Πλωτίνο, διαγραφόμενο καθαρά μες στην σκέψη του Ντεκάρτ, του Σπινόζα, και ιδίως του Leibniz και του Schelling, ήδη πριν από τον Eduard von Hartmann, που το κατονομάζει πρώτος, αμέσως πριν από τον Freud, δεν μπορεί να προσεγγισθεί μες στα πενιχρά όρια αυτής της εισήγησης. Όπως έχω υποστηρίξει στο παρελθόν, το ασυνείδητο αποτελεί ουσιώδες χαρακτηριστικό μιας ανθρωπολογικής ερμηνευτικής που εστιάζει στη διυποκειμενικότητα, τη διαλεκτική και κοινωνική φύση της ανθρώπινης επιθυμίας, αφενός, και σε μια υπέρλογη ανάγκη για πληρότητα, καθολικότητα του εαυτού, αφ’ ετέρου. Στην πραγματικότητα αυτό ακριβώς αποτελεί και την αιτία των πολλαπλών ερμηνειών του περιεχομένου του ασυνειδήτου. Δηλαδή είναι κάτι που το ερμηνεύει κάποιος άλλος, το δικό μου ασυνείδητο. Είναι κάτι που το ερμηνεύει ο πνευματικός, ή ο ψυχοθεραπευτής, και όχι εγώ, μόνος. Καθώς εκεί κρύβεται η ολοκλήρωση του νοήματος της ύπαρξης του υποκειμένου, το πραγματικό του δηλαδή υπαρξιακό πεπρωμένο, με την έννοια που έχει ο όρος στην αρχαία τραγωδία, πεπρωμένο, ως πλήρωση και εξιλέωση μαζί. Η παρεμβολή της νευροβιολογικής εκδοχής του ασυνειδήτου λοιπόν, δεν αποτελεί παρά την απόδειξη, ότι ο άνθρωπος, όπως θα δούμε, κατοικείται και στην κυριολεξία και σωματικά από το νόημα. Και μάλιστα νόημα υπερβατικό, ήδη στη βιολογική του εκδοχή, όπως θα δούμε. Προτού το αναζητήσει και το εκφράσει. Το σώμα είναι γεμάτο νόημα, ήδη από μόνο του. Λοιπόν, η ύπαρξη βρίσκεται εγγενώς
στον τόπο του νοήματος, και μιας υποκείμενης λογικότητος, προτού ήδη το ανακαλύψει αυτό ο άνθρωπος στη διάρκεια μιας αυτογνωστικής ή ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας. Όπως είπαμε, από τους ειδικούς, μιλώντας για το νευροβιολογικό ασυνείδητο, μιλάμε για την πειραματικά αποδεικνυόμενη μυστηριώδη ικανότητα του εγκεφάλου να αντιλαμβάνεται νοήματα, λέξεις, αριθμούς, αντικείμενα, αποφάσεις και καταστάσεις προτού υπάρξει η συνειδητή τους αντίληψη. Πρόκειται δηλαδή για μια βαθύτατα ανθρώπινη ιδιότητα, μη συναντόμενη στα ζώα, ούτε στην τεχνητή νοημοσύνη. Στην πραγματικότητα προσωπικά θεωρώ, πως αυτό αποτελεί άλλη μια φυσική απόδειξη, για την ύπαρξη ψυχής, μέσα από μια προκατανόηση των πραγμάτων, προερχόμενη από μια συνείδηση υπερβατική, πολύ βαθύτερη από οποιαδήποτε μαθηματική ή αλγοριθμική της απεικόνιση. Είναι ιδίαιτερα σημαντικό, ότι πιο διαπρεπείς σήμερα ειδικοί, από τον Penrose ως τον Φωκά, τον Έλληνα, συμφωνούν πως οι αλγόριθμοι, πάνω στους οποίους στηρίζεται η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, δεν επαρκούν για να περιγράψουν την ανθρώπινη συνείδηση. Γιατί άραγε; Μήπως γιατί η ουσία της ανθρώπινης συνείδησης είναι ακριβώς όπως είπαμε η ελευθερία; Και δε θα βρεθεί ποτέ η βιοχημεία αυτής της ελευθερίας. Ακριβώς γιατί αυτή αποτελεί αυτό που ονομάστηκε εικόνα του Θεού στον άνθρωπο. Είναι μάλιστα ακριβώς στην προοπτική αυτή, που ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, στην περίφημη ομιλία του στα Εισόδια της Θεοτόκου, που εκφωνήθηκε σαν σήμερα, παρουσιάζει την Παναγία στον ναό, ως την πρώτη ησυχάστρια, που ανακαλύπτει ακριβώς την νοερά προσευχή, την κάθοδο του νοός στην καρδιά, καθώς αναζητεί τρόπους βαθιάς λατρείας του Θεού. Το σημαντικό από ανθρωπολογικής πλευράς εδώ είναι ακριβώς το γεγονός, ότι με την προσευχή ο άνθρωπος ανακαλύπτει κατά κάποιον τρόπο την ίδια την ύπαρξη της ψυχής του, και μάλιστα του νου, ως κατεξοχήν τόπου ελευθερίας και δεξίωσης του Θεού, καθώς μάλιστα δεν έχει ανάγκη για τη λειτουργία του την σωματικότητα. Οι ειδικοί βέβαια θα αναζητήσουν να τον συσχετίσουν με την έννοια του ποιητικού ή θύραθεν νου του Αριστοτέλη, ο οποίος μάλιστα υπάρχει θεοειδής και ελεύθερος, από τη σωματικότητα
προσδιορίζοντας τις λειτουργίες του παθητικού νοός, παραμένοντας ταυτόχρονα υπερβατικά ελεύθερος προς αυτόν. Όπως όμως παρατηρούν οι ειδικοί, ο θύραθεν νους αυτός αποτελεί γνωστό πλατωνικό κατάλοιπο στον Αριστοτέλη, και είναι ακριβώς με πλατωνικό τρόπο, οντολογικά συγγενής του Θεού, αποτελώντας όριο μεταξύ θεού και κόσμου. Στον Παλαμά, πρώτον, καμιά οντολογική συγγένεια δεν υφίσταται μεταξύ του Θεού και του ανθρώπινου νοός,[ΑΥΤΟ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΜΕΤΑΝΟΙΑ] αφενός, αλλά ταυτόχρονα αφετέρου, μέ τόν Χριστό, ο κτιστός νους μπορεί να χωρέσει πράγματι κατά χάρη το Θεό δια των ακτίστων ενεργειών του.[ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΠΡΙΝ; ΜΕΣΟΛΑΒΕΙ Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ; ΤΑΥΤΙΖΕΤΑΙ Η ΧΑΡΙΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΙΣ ΑΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΑΚΙΝΔΥΝΟΥ;]Δεύτερον, ο παλαμικός νους κατέρχεται προς το σώμα και εγκατοικεί σ’ αυτό, κομίζοντας την πλήρη αγιαστική και άκτιστη χάρη του Θεού στο τελευταίο, κάτι παντελώς αδιανόητο για τον Αριστοτέλη ή τον Πλάτωνα.[ΦΥΣΙΚΟ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΝΑΝΘΡΩΠΙΣΗ. ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΑΘΑΡΜΟΥΣ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΚΑΘΑΡΊΣΟΥΝ ΤΌ ΣΏΜΑ ΑΠΌ ΤΌΝ ΦΌΒΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ] Έτσι στο λογικό σώμα ενοικίζεται η επισκοπή του νου, και αυτό επιφέρει την πλήρη λογικοποίηση κάθε δύναμης της ψυχής και κάθε μέλους του σώματος. Λογικοποίηση εδώ σημαίνει αγιασμός, ευφροσύνη και πνευματική χαρά, η οποία διαχέεται και στο σώμα δια της ψυχής.[ΜΟΝΟ ΔΙΑ ΤΗΣ Θ. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ ΔΙΟΤΙ Η ΨΥΧΗ ΠΙΣΤΕΥΕΙ ΚΑΙ ΣΩΖΕΤΑΙ. ΠΙΣΤΕΥΕΙ ΤΟ ΣΩΜΑ;] Δηλαδή ο Θεός ολόκληρος, προσφερόμενος σε όλους;;;[ΤΟΥΣ ΒΑΠΤΙΣΜΕΝΟΥΣ ΕΝ ΥΔΑΤΙ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙ. ΤΟΥΤΕΣΤΙΝ Η ΧΑΡΙΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ] μεθεκτικά, γίνεται ψυχή [ΤΩΝ ΕΝΤΟΛΩΝ] της ψυχής, και μέσω αυτής θεουργεί το σώμα, μεταποιώντας το σε αθανασία, χωρίς φυσικά να χρειάζεται εδώ καθόλου η πλατωνική θεία και συνεπώς οντολογική παρέκσταση και υπερβατικότητα της ψυχής. Η οποία ψυχή για τους πατέρες όπως είδαμε είναι απλώς μέρος του κατ’ εικόνα και καθόλου δεν είναι οντολογικά ας το πούμε διάφορη. Σε κάθε περίπτωση, ο βιβλικός πατερικός ορισμός του ανθρώπου, δεν είναι η ψυχή και μόνο, αλλά το είδος της επαμφότερης σχέσεως, δηλαδή των δυο. Όπως έχω εκθέσει αλλού, συνοψίζοντας ως κύρια σημεία της νέας αυτής περί σωματοψυχής της χριστιανικής διδασκαλίας, τα εξής. Πρώτον, η θεώρηση της ψυχής ως μη θείας και άκτιστης, αλλά κτιστής, δημιουργημένης και όχι άυλης, μαζί με το σώμα, από το Θεό και κατ’ εικόνα Του, με τη δυνατότητα τής κατά χάριν μετοχή της θεοποιούς άκτιστης ενέργειας Του.[Η ΟΠΟΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ΧΑΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ, ΟΠΩΣ ΚΑΙ Ο ΝΟΥΣ ΔΙΟΤΙ Η ΘΕΟΠΟΙΟΣ ΑΚΤΙΣΤΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΔΕΝ ΕΝΥΠΟΣΤΑΤΕΙ] Κάθε φιλοσοφικός δυαλισμός, που αναζητά δυο ξεχωριστές ουσίες;;[ΤΑ ΣΥΜΒΕΒΗΚΟΤΑ. ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΗ ΟΥΣΙΑ ΕΙΧΕ ΗΔΗ ΑΡΝΗΘΕΙ Ο ΠΛΩΤΙΝΟΣ] σε ένα ανθρώπινο πρόσωπο, εξαφανίζεται. Είναι μια η σωματοψυχή ουσία ή είδος του ανθρώπου. Δεύτερο, το τονισμό της σταθερότητας και πραγματικότητας της απόλυτης ατομικής ψυχής, ανόμοιας και ανεπανάληπτης, σε απόλυτη σχέση με ένα ανόμοιο και ανεπανάληπτο σώμα, με αρχή στο χρόνο και προοπτικές τόσο το να μην υποστεί την άμεση φθορά την οποία υπόκειται το σώμα. Παρά ταύτα, δεν πρόκειται για μεταφυσική ψυχή, μέρος του Θεού δηλαδή, ή εν δυνάμει πνευματική ουσία, αλλά για κτιστή, βιολογική, μη παντελώς άυλη ψυχή, η οποία επιβιώνει, χάριτι Θεού, του θανάτου του σώματος, χωρίς να αγνοεί την έλλειψη του, και παρηγορούμενη από το Άγιο Πνεύμα μέχρι την τελική ανάσταση των νεκρών, γεγονός το οποίο αυτοί διατηρούν, οι
μετά θάνατον, χρησιμεύει ως εκμαγείο.[ΟΧΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΝ ΕΤΕΡΑ ΜΟΡΦΗ] Πρέπει να υποθέσουμε πως μετά το θάνατο και πριν την ανάσταση των νεκρών, η ψυχή υφίσταται και δρα, πάλι χάριτι Θεού και μόνο, με άλλες πνευματικές, αν και όχι άυλες αισθήσεις όπως οι άγγελοι.[ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ] Αλλά μόνο η ανάσταση των νεκρών αποκαθιστά την πληρότητα στο ανθρώπινο πρόσωπο, σε πλήρη επαφή δηλαδή με τον αισθητό και πνευματικό μαζί κόσμο. Τρίτο, την οντολογική καταξίωση για πρώτη φορά στην ιστορία όλων ανεξαιρέτως των δυνάμεων της ψυχής, τελειώνω. Ακριβώς, δηλαδή, και όχι μόνο του νοός, σε μια δυνατότητα εσχατολογικού συναφθαρτισμού εν Θεώ, μαζί όμως με το σώμα, δια του οποίου και οι δυνάμεις αυτές ενεργούνται. Αφήνω τα υπόλοιπα, και πάμε λίγο στην τελευταία παράγραφο, και να μιλήσουμε στο σημείο αυτό, για την τελευταία …και αποκλειστικά γνωσιολογική ιδιότητα του ανθρώπου, μόνιμα στον άνθρωπο, αυτή με την οποία ο άνθρωπος μπορεί να κατασκευάζει μεταναπαραστάσεις. Κατά τους ειδικούς πρόκειται για την ειδική μας, εγγενή μας προδιάθεση, να κατασκευάζουμε πραγματικές εκδοχές των νοητικών μας εικόνων, καθώς και των νοητικών μας αναπαραστάσεων και να τους αποδίδουμε συγκεκριμένα σύμβολα. Και δημιουργείται μια πληθώρα νέων συσχετίσεων, που με τη σειρά τους οδηγεί σε πλήθος νέων και απρόσμενων διανοητικών, καλλιτεχνικών, επιστημονικών και τεχνικών, όχι απλώς συνδυασμών και ανακαλύψεων, αλλά και εφευρέσεων. Η πληθώρα των θρησκειών και των φιλοσοφιών συνδέεται επίσης με τις μεταναπαραστάσεις, γι’ αυτό και μόνο η αυταποκάλυψη του Θεού μπορεί να σταματήσει την νευροβιολογική παραγωγή θρησκειών και φιλοσοφιών, που έχουν αξία βέβαια σαν ανθρώπινες αναζητήσεις αλήθειας, οδηγούν όμως, όταν απολυτοποιούνται στην αναίρεση της. Τελείωσα, μόνο μια φράση θα πω. Ότι όλο αυτό που είπαμε για την ουσία ως ελευθερία της ψυχής, σημαίνει ότι όλη η συζήτηση για την τεχνητή νοημοσύνη, θα πρέπει να είναι μια συζήτηση για την ανθρώπινη επιθυμία, την ανθρώπινη θέληση. Το πως θα καταλάβουμε την ανθρώπινη θέληση.[ΔΕΝ ΤΑΥΤΙΖΟΝΤΑΙ. Η ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΤΟ ΝΟΥ, Η ΘΕΛΗΣΗ ΟΧΙ.] Με δυο τρόπους. Είτε υπερβατικά προς τη φύση, διαχεόμενη στο άπειρο της δύναμης, ως θέληση για δύναμη, είτε θα γίνει ως φυσικό θέλημα, όπως είναι στον Άγιο Μάξιμο ή στον Παλαμά, δηλαδή ως ένα αίτημα να πληρωθεί, και εμπιστοσύνη ταυτόχρονα, στην ουσία του ανθρώπου, όπως είπε ο προλαλήσας, ούτως ώστε αυτή η θέληση να δουλεύει στην ολοκλήρωση της φύσεως εν Θεώ.[ΞΕΧΑΣΑΜΕ ΤΗΝ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ; ΦΥΣΙΚΑ ΑΦΟΥ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΗΣΑ ΜΕ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΜΕ ΤΙΣ ΑΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΙ ΕΣΧΑΤΩΣ ΜΕ ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ] Όλη η συζήτηση στα επόμενα χρόνια, είτε θέλουμε είτε όχι, θα περάσει από το τι είναι η ανθρώπινη θέληση, γιατί αυτό είναι που θα προσδιορίσει, και πως δουλεύει η ανθρώπινη θέληση, αυτό θα προσδιορίσει και το πως ακριβώς θα χρησιμοποιηθεί η τεχνητή νοημοσύνη. Ευχαριστώ πολύ. (20:35)

στις αγκιλες παρεμβαλονται τα σχολια του Μπλογκερ

ακολουθει συζήτηση με ερωτησεις

Ερωτήσεις 21:12

Μια διευκρίνηση από τον πατέρα Λουδοβίκο. Αναφέρατε τις διάφορες θεωρίες, και μεταξύ αυτών, τον ψυχοφυσικό παραλληλισμό. Ορθώς, πριν τον Jung. Ο Jung μαζί με τον Pauli, δεκαετία ’50, πρότειναν τον ψυχοφυσικό παραλληλισμό αφενός, ως ερμηνεία της κβαντομηχανικής, αφετέρου άφησαν ανοικτό το ερώτημα για τη φύση του ψυχό-μέρους, δηλαδή αυτή η ερμηνεία που έχει βγει σε διάφορα βιβλία, δεν συνεπάγεται αυτό το οποίο υποθέσατε, ή κατάλαβα εγώ ότι υποθέσατε ότι συνεπάγεται.

Απάντηση: Εγώ δε συμφωνώ μ’ αυτό, είναι του Leibniz αυτό όπως ξέρετε. Το ανέφερα απλώς ως μια από τις οκτώ θεωρίες που είναι κωδικοποιημένες οι σχέσεις μεταξύ ψυχής και σώματος. Δε λέω ότι συμφωνώ σ’ αυτό το πράγμα. Θεωρώ ότι όλες αυτές σήμερα, αν διαβάζω σωστά τους νευροβιολόγους, δεν πείθουν. Το θέμα είναι ότι όλα αυτά δεν μπορούν να αποδειχθούν πειραματικά. Ότι υπάρχουν δυο όντα τα οποία σαν δυο ρολόγια κουρδισμένα ταυτόχρονα παράγουν το ίδιο αποτέλεσμα, λέει ο Leibniz, και δείχνουν την ίδια ώρα την ίδια στιγμή. Αυτά όλα είναι πράγματα τα οποία τα υπέθεσαν οι φιλόσοφοι, για να μπορέσουν να γεφυρώσουν την μεγάλη πλατωνική παράδοση[ΚΑΙ Ο ΚΑΡΤΕΣΙΟΣ;Ο ΣΠΙΝΟΖΑ; ΜΗΠΩΣ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΕΝΑΝ ΕΠΙΜΟΝΟ ΠΛΑΤΩΝΟΕΙΔΗ ΕΦΙΑΛΤΗ;], για τη Δύση ο κορμός ανθρωπολογίας πάντοτε, με τα νεότερα δεδομένα της επιστήμης. Σήμερα πιο επίκαιρη μου φαίνεται η ιστορία που κάνουν, που βγάζει ο Δαμασκηνός στη φόρα, ακριβώς αυτά τα πράγματα δηλαδή, ότι η ελευθερία είναι η εναντίωση στο φυσικό η χρήση αντί να χρησιμοποιείται από, πιο πολύ είναι αυτό. Ή το άλλο, ότι δεν έχει η ψυχή
αλγορίθμους. Δηλαδή δεν μπορούμε στη συνείδηση μας να εφαρμόσουμε αλγορίθμους. Το λένε οι μεγάλοι, ο Penrose και ο Φωκάς, αυτό σημαίνει ότι αυτό που συμβαίνει στον άνθρωπο είναι ριζικά απρόβλεπτο. Όπως το λέω εγώ, δεν υπάρχει βιοχημεία της ελευθερίας.[Ο ΛΕΝΙΝ;] Και ότι δεν πρόκειται να υπάρξει βιοχημεία της ελευθερίας. Δεν έχουμε καμία ένδειξη ότι θα υπάρξει βιοχημεία της ελευθερίας. Ίσα ίσα όλες οι ενδείξεις δείχνουν προς αυτή την κατεύθυνση. Με αφορμή την τεχνητή νοημοσύνη τίθενται όλα (τα θέματα).

Είπατε πάτερ Λουδοβίκε για την ανθρώπινη θέληση, και πολύ σωστά το αναλύσατε, και την ίδια στιγμή ακούμε ότι όλη η woke agenda βασίζεται στο έτσι αισθάνομαι, έτσι θέλω. Αυτό είναι ο ακρογωνιαίος λίθος στον οποίο βασίζονται όλα. Με τι τρόπο θα αποφύγουμε το επιχείρημα να επικαλεστούν εκείνοι, που υποστηρίζουν τη woke agenda, ναι βασίζεται στο ανθρώπινο θέλημα, ότι έτσι είναι ο άνθρωπος, και είναι το θέλημα μου, γιατί να μην το σεβαστείτε. Πως θα αποφύγουμε αυτή την παγίδα;

Απάντηση: Είναι ακριβώς η πρώτη περίπτωση της ερμηνείας της θέλησης. Δηλαδή εδώ η θέληση στο woke κίνημα είναι αυτό που έχω ονομάσει εγώ «ηθική του γούστου». Κατάρρευση κάθε έννοιας φύσεως, οπότε η ηθική δεν μπορεί να πατήσει σε μια οντολογία, οπότε αυτό το οποίο επιθυμώ, είναι σωστό επειδή εγώ το επιθυμώ. Είναι μια ταυτολογία. Αυτό δουλεύει με τη θέληση για δύναμη πάντοτε. Δηλαδή έχω τη δυνατότητα να επιβάλω το θέλημα μου σε κάποιον άλλο, οπότε.. αυτά τα έχει αναλύσει ένας πολύ μεγάλος φιλόσοφος στη Δύση, και Χριστιανός ταυτόχρονα, ο McIntire, έτσι, είναι πολύ σημαντικά. Είναι ακριβώς το πρώτο είδος θέλησης. Ενώ το άλλο είδος θέλησης θα μας βάλει σε άλλα πράγματα. Θα λάβει υπόψιν τη φύση, ότι θέλει να είναι ενοποιημένη, ότι η φύση θέλει να είναι ολόκληρη, ότι η φύση δεν είναι μόνο νους, και πολλά πολλά άλλα, τα οποία μας βάζει σε ένα κόσμο. Γι’ αυτό και η έκτη Οικουμενική Σύνοδος πρέπει να διαβαστεί με πάρα πολύ μεγάλη προσοχή και με πολλή ευγνωμοσύνη. Είναι στην πραγματικότητα πηγή για μια ανθρωπολογία, η οποία θα δώσει απαντήσεις σε πάρα πολλά από τα προβλήματα, τα οποία μας θέτει η σημερινή εποχή, και τα οποία είναι συγκεκαλυμμένα προβλήματα θέλησης για δύναμη.

Συνεχιζεται