ΔΙΝΩ ΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΤΟΥΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ ΔΙΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΒΡΑΙΟΥΠΟΛΙΣ
Δημοσιεύτηκε: 27 Δεκ 2020, 19:14
Αλλά καταπελτική είναι ή μαρτυρία του μέλους της ελληνικής αποστολής στό Λονδίνο Στεφ. Σκουλούδη (μεταγενέστερου πρωθυπουργού), τήν όποια δέν αποτόλμησε να αμφισβητήσει κανένας από όσους κατονομάζονται σέ αυτήν και ή όποια περιλαμβάνεται στό έργο του Σημειώσεις:
Έν Λονδίνω
τή 10η Ιανουαρίου 1913.
Τήν έσπέραν τής παρελθούσης Τετάρτης, περί τήν 11ην μ.μ. ηλθεν εις τό έν τώ Ξενοδοχείο} Claridges διαμέρισμα μου ό έκ της αποστολής ημών αξιωματικός κ. * και άφού έζήτησε σνγγνώμην, διά τήν εις τοιαύτην προκεχωρηκυίαν ώραν έπίσκεψίν του, και τήν άδειαν νά μέ απασχόληση έπ ολίγον έκτος τοΰ κύκλου των καθηκόντων του, είπεν δτι οι της ημετέρας αποστολής στρατιωτ-κοϊ διατελοΰσιν άπό τίνος έν μεγάλη ανησυχία, διότι, κατά τήν μετά τοΰ Προέδρου (κ. Βενιζέλου) συνεργασίαν των, αντιλαμβάνονται πάντες ότι ούτος κατέχεται υπό πνεύματος υπερβολικής προς τους Βουλγάρους ενδοτικότητας εις το ζήτημα τοΰ κανονισμού τών μετ αυτών συνόρων, ιδίως εις τό τής Θεσσαλονίκης, και φοβούνται μή διάπραξη άνεπανόρ9ωτόν τι κακόν κατά τήν δια֊ νομήν τών κατακτηθεισών χωρών. Και επειδή άφ'ένός ή στρατιωτική πειθαρ֊ χία δέν επιτρέπει εις τους αξιωματικούς νά έκφέρωσι προς άνώτερον γνώμην έάν δέν τοις ζητηθή, άφ έτερου δε θά έχουν τύψεις συνειδότος έάν ένεκα τής σιωπής των δέν ήθελε προληφθή ένδεχόμενον κακόν, απεφάσισαν νά μοϊ άνα-κοινώσωσιν έμπιστευτικώς τά συμβαίνοντα, δπως λάβω τά κατάλληλα μέτρα. Απήντησα οτι τελείως αδυνατώ νά πιστεύσω ότι ό Πρόεδρος είνε διατεθειμένος, ή καν σκέπτεται νά παραχώρηση τήν Θεσσαλονίκην εις τους Βουλγάρους, και μολονότι ή ιδική μου αποστολή αφορά μόνον εις τάς μετά τών Τούρκων διαπραγματεύσεις περί είρήνης-διότι ήρνή9ην κατηγορηματικώς ν՝ αναμιχθώ εις τάς μετά των Βουλγάρων, ώς μοϊ έζήτησαν οί έν Αθήναις, —ούχ ήττον έκ τών γενικών συνδιαλέξεων, αϊ όποϊαι λαμβάνουν χώραν καθ έκάστην μεταξύ
των μελών της αποστολής, δέν αντελήφθην ότι ύπάρχουσι παρά τώ κ. Βενιζέ-λω αϊ τάσεις, αϊ όποίαι τόσω ανησυχούν τους αξιωματικούς. Και ενόσω -ειπον- δεν έχετε δεδομένα δικαιολογοΰντα αναμφισβητήτως τους φόβους σας. συνιστώ νά μη παραδίδεσθε εις ύπονοίας και νά φθάνετε εις συμπεράσματα, τά όποια είνε όχι μόνον προσβλητικά διά τόν Πρόεδρον της Κυβερνήσεως αλλά 9ά ήσαν και επικινδύνως επιβλαβή έάν περιήρχοντο εις τά ώτα της Βουλγαρικής αποστολής.
«"Εχομεν δεδομένα προκαλουντα τους φόβους μας», άπήντησεν ό αξιωματικός, «όσα ανεπιφυλάκτως λέγει ό Πρόεδρος κατά τήν μετ' αϋτοϋ σύνεργα -σίαν των συναδέλφων μας, σχετικώς προς τήν μετά τών Συμμάχων μας δια-νομήν τών κατακτηθέντων μερών και ιδίως ώς προς τήν Θεσσαλονίκην. Κατ' αρχάς μεν περιωρίζετο εις τό νά λέγη ότι δέν πρέπει νά ήμεθα υπερβολικοί εις τάς αξιώσεις μας, και δέν εΐνε πολίτικόν νά τά θέλωμεν "όλα ιδικά μας"- κατόπιν μας είπεν ότι "πέραν του Αλιάκμονος δέν είνε Ελλάς"- προχθές δέ καθαρά και ξάστερα είπεν ότι ή "Θεσσαλονίκη δέν είνε πόλις Ελληνική, είνε Έβραιούπολις, διότι περιέχει έβδομήκοντα χιλιάδας Εβραίων καϊ μόνον δέκα χιλιάδας Ελλήνων, δέν εννοεί δέ αυτήν την ψύχωσιν τον Ελληνισμού διά τήν Θεσσαλονίκην". Ταύτα μας ανησύχησαν και μας ανησυχούν εις ημάς δέν επιτρέπεται νά άντείπωμεν εις τόν Πρόεδρον, αλλά γνωρίζοντες πόσον σέβεται τήν γνώμην σας, πιθανόν δέ και νά σάς φοβήται, άνέθηκαν οι συνάδελφοι εις έμέ νά σάς τά καταστήσω γνωστά, όπως προληφθή ει δυνατόν ή επαπειλούμενη εθνική ζημία».
"Εκπληξιν μοιι έπροξένησαν αϊ ανακοινώσεις αύται, αλλά συγχρόνως έπα-νέφερον εις τήν μνήμην μου εκείνο, τό όποιον δύο ημέρας προ τήςέξ Αθηνών αναχωρήσεως μου έλαβε χώραν έν τή οικία μου, και τον οποίου δέν είχον έκτοτε άνεύρει ακριβώς τόν λόγον, Τό λαβόν χώραν είνε τοΰτο: Είχον έλθει παρ' έμοί κ. Βενιζέλος μετά τοΰ κ. Κορομηλά, Οπως μοϊ ανακοίνωση ό πρώτος οτι τηλεγράφημα προ μικρόν ληφθέν εκ Σόφιας αναφέρει ότι «άν έπί τή ευκαιρία τών περί ειρήνης διαπραγματεύσεων ό κ. Βενιζέλος μεταβή εις Λονδϊνον, προτίθεται νά μεταβή προς συνάντησίν του έκεϊ και ό κ. Γκέσωφ, ειδοποιών περί τούτου και τόν κ. Πάσιτς». "Εσπευσα νά προτρέψω τόν κ. Βενιζέλον νά ελθη εις Λονδΐνον, προσθεις ότι, και αν μή έλθη ό κ. Γκέσωφ, πάντως χρήσιμον θά ηνε νά γνωρισθή ό Πρωθυπουργός τής Ελλάδος προσωπικώς μετά τών κυβερνώντων τήν Εύρώπην πολιτικών ανδρών. Μέχρι τής στιγμής εκείνης και ό κ. Βενιζέλος και ό κ. Κορομηλάς κατείχοντο, φαίνεται, υπό της ιδέας ότι θά ήρνούμην νά μετάσχω τής αποστολής έάν μετείχε ταύτης καϊ ό Πρωθυπουργός, βλέποντες δέ Οτι ουδέ νύξιν έκαμα περί τοιούτων μικροφιλοτιμιών μέ ηύχαρίστησαν ζωηρώς αμφότεροι ότι δέν μετέβαλον γνώμην ώς προς τήν εις Λονδΐνον μεταβασίν μου. Επειδή δέ και καθ' ην στιγμήν έξήρχετο τοΰ γραφεί ου μου ό κ. Βενιζέλος έπανελάμβανε τάς ευχαριστίας τον. τω είπον: «'Άφετε τάς ευχαριστίας, δέν είνε καιρός διά προσωπικά ζητήματα, νά εξασφαλίσετε μόνον τήν κατοχήν τής Θεσσαλονίκης, διότι άνευ αυτής, προσέ&ηκα κάπως εντόνως, δέν θά δυνηθώμεν νά έπανέλθωμεν εις τήν Ελλάδα». Και ό μέν κ. Βε-
Έν Λονδίνω
τή 10η Ιανουαρίου 1913.
Τήν έσπέραν τής παρελθούσης Τετάρτης, περί τήν 11ην μ.μ. ηλθεν εις τό έν τώ Ξενοδοχείο} Claridges διαμέρισμα μου ό έκ της αποστολής ημών αξιωματικός κ. * και άφού έζήτησε σνγγνώμην, διά τήν εις τοιαύτην προκεχωρηκυίαν ώραν έπίσκεψίν του, και τήν άδειαν νά μέ απασχόληση έπ ολίγον έκτος τοΰ κύκλου των καθηκόντων του, είπεν δτι οι της ημετέρας αποστολής στρατιωτ-κοϊ διατελοΰσιν άπό τίνος έν μεγάλη ανησυχία, διότι, κατά τήν μετά τοΰ Προέδρου (κ. Βενιζέλου) συνεργασίαν των, αντιλαμβάνονται πάντες ότι ούτος κατέχεται υπό πνεύματος υπερβολικής προς τους Βουλγάρους ενδοτικότητας εις το ζήτημα τοΰ κανονισμού τών μετ αυτών συνόρων, ιδίως εις τό τής Θεσσαλονίκης, και φοβούνται μή διάπραξη άνεπανόρ9ωτόν τι κακόν κατά τήν δια֊ νομήν τών κατακτηθεισών χωρών. Και επειδή άφ'ένός ή στρατιωτική πειθαρ֊ χία δέν επιτρέπει εις τους αξιωματικούς νά έκφέρωσι προς άνώτερον γνώμην έάν δέν τοις ζητηθή, άφ έτερου δε θά έχουν τύψεις συνειδότος έάν ένεκα τής σιωπής των δέν ήθελε προληφθή ένδεχόμενον κακόν, απεφάσισαν νά μοϊ άνα-κοινώσωσιν έμπιστευτικώς τά συμβαίνοντα, δπως λάβω τά κατάλληλα μέτρα. Απήντησα οτι τελείως αδυνατώ νά πιστεύσω ότι ό Πρόεδρος είνε διατεθειμένος, ή καν σκέπτεται νά παραχώρηση τήν Θεσσαλονίκην εις τους Βουλγάρους, και μολονότι ή ιδική μου αποστολή αφορά μόνον εις τάς μετά τών Τούρκων διαπραγματεύσεις περί είρήνης-διότι ήρνή9ην κατηγορηματικώς ν՝ αναμιχθώ εις τάς μετά των Βουλγάρων, ώς μοϊ έζήτησαν οί έν Αθήναις, —ούχ ήττον έκ τών γενικών συνδιαλέξεων, αϊ όποϊαι λαμβάνουν χώραν καθ έκάστην μεταξύ
των μελών της αποστολής, δέν αντελήφθην ότι ύπάρχουσι παρά τώ κ. Βενιζέ-λω αϊ τάσεις, αϊ όποίαι τόσω ανησυχούν τους αξιωματικούς. Και ενόσω -ειπον- δεν έχετε δεδομένα δικαιολογοΰντα αναμφισβητήτως τους φόβους σας. συνιστώ νά μη παραδίδεσθε εις ύπονοίας και νά φθάνετε εις συμπεράσματα, τά όποια είνε όχι μόνον προσβλητικά διά τόν Πρόεδρον της Κυβερνήσεως αλλά 9ά ήσαν και επικινδύνως επιβλαβή έάν περιήρχοντο εις τά ώτα της Βουλγαρικής αποστολής.
«"Εχομεν δεδομένα προκαλουντα τους φόβους μας», άπήντησεν ό αξιωματικός, «όσα ανεπιφυλάκτως λέγει ό Πρόεδρος κατά τήν μετ' αϋτοϋ σύνεργα -σίαν των συναδέλφων μας, σχετικώς προς τήν μετά τών Συμμάχων μας δια-νομήν τών κατακτηθέντων μερών και ιδίως ώς προς τήν Θεσσαλονίκην. Κατ' αρχάς μεν περιωρίζετο εις τό νά λέγη ότι δέν πρέπει νά ήμεθα υπερβολικοί εις τάς αξιώσεις μας, και δέν εΐνε πολίτικόν νά τά θέλωμεν "όλα ιδικά μας"- κατόπιν μας είπεν ότι "πέραν του Αλιάκμονος δέν είνε Ελλάς"- προχθές δέ καθαρά και ξάστερα είπεν ότι ή "Θεσσαλονίκη δέν είνε πόλις Ελληνική, είνε Έβραιούπολις, διότι περιέχει έβδομήκοντα χιλιάδας Εβραίων καϊ μόνον δέκα χιλιάδας Ελλήνων, δέν εννοεί δέ αυτήν την ψύχωσιν τον Ελληνισμού διά τήν Θεσσαλονίκην". Ταύτα μας ανησύχησαν και μας ανησυχούν εις ημάς δέν επιτρέπεται νά άντείπωμεν εις τόν Πρόεδρον, αλλά γνωρίζοντες πόσον σέβεται τήν γνώμην σας, πιθανόν δέ και νά σάς φοβήται, άνέθηκαν οι συνάδελφοι εις έμέ νά σάς τά καταστήσω γνωστά, όπως προληφθή ει δυνατόν ή επαπειλούμενη εθνική ζημία».
"Εκπληξιν μοιι έπροξένησαν αϊ ανακοινώσεις αύται, αλλά συγχρόνως έπα-νέφερον εις τήν μνήμην μου εκείνο, τό όποιον δύο ημέρας προ τήςέξ Αθηνών αναχωρήσεως μου έλαβε χώραν έν τή οικία μου, και τον οποίου δέν είχον έκτοτε άνεύρει ακριβώς τόν λόγον, Τό λαβόν χώραν είνε τοΰτο: Είχον έλθει παρ' έμοί κ. Βενιζέλος μετά τοΰ κ. Κορομηλά, Οπως μοϊ ανακοίνωση ό πρώτος οτι τηλεγράφημα προ μικρόν ληφθέν εκ Σόφιας αναφέρει ότι «άν έπί τή ευκαιρία τών περί ειρήνης διαπραγματεύσεων ό κ. Βενιζέλος μεταβή εις Λονδϊνον, προτίθεται νά μεταβή προς συνάντησίν του έκεϊ και ό κ. Γκέσωφ, ειδοποιών περί τούτου και τόν κ. Πάσιτς». "Εσπευσα νά προτρέψω τόν κ. Βενιζέλον νά ελθη εις Λονδΐνον, προσθεις ότι, και αν μή έλθη ό κ. Γκέσωφ, πάντως χρήσιμον θά ηνε νά γνωρισθή ό Πρωθυπουργός τής Ελλάδος προσωπικώς μετά τών κυβερνώντων τήν Εύρώπην πολιτικών ανδρών. Μέχρι τής στιγμής εκείνης και ό κ. Βενιζέλος και ό κ. Κορομηλάς κατείχοντο, φαίνεται, υπό της ιδέας ότι θά ήρνούμην νά μετάσχω τής αποστολής έάν μετείχε ταύτης καϊ ό Πρωθυπουργός, βλέποντες δέ Οτι ουδέ νύξιν έκαμα περί τοιούτων μικροφιλοτιμιών μέ ηύχαρίστησαν ζωηρώς αμφότεροι ότι δέν μετέβαλον γνώμην ώς προς τήν εις Λονδΐνον μεταβασίν μου. Επειδή δέ και καθ' ην στιγμήν έξήρχετο τοΰ γραφεί ου μου ό κ. Βενιζέλος έπανελάμβανε τάς ευχαριστίας τον. τω είπον: «'Άφετε τάς ευχαριστίας, δέν είνε καιρός διά προσωπικά ζητήματα, νά εξασφαλίσετε μόνον τήν κατοχήν τής Θεσσαλονίκης, διότι άνευ αυτής, προσέ&ηκα κάπως εντόνως, δέν θά δυνηθώμεν νά έπανέλθωμεν εις τήν Ελλάδα». Και ό μέν κ. Βε-
