ΑΠΑΝΑΣΕΝΚΟ: ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΗΣ ΑΠΩ ΑΝΑΤΟΛΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
Δημοσιεύτηκε: 26 Αύγ 2020, 21:14
Μία ενδιαφέρουσα ιστορία και άγνωστη, για τον Ιωσήφ Απανάσενκο, έναν ανώτατο σοβιετικό αξιωματικό που μπορεί να μην έπαιξε άμεσο ρόλο στα πεδία των μαχών στην εισβολή των γερμανών στην ΕΣΣΔ, πλην όμως με οξυδέρκεια και επιδεξιότητα κράτησε ισχυρό το μέτωπο της Άπω Ανατολής τροφοδοτώντας με μάχιμες μονάδες το δυτικό μέτωπο.
Από το βιβλίο "Ο Άγνωστος Στάλιν" των αδερφών Μεντβέντιεφ.
Παράθεση:
Στα τέλη της δεκαετίας του 1930, πολύ μεγαλύτερη ένταση υπήρχε στα ανατολικά σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης απ’ ό,τι στα δυτικά.
Έχοντας κατακτήσει τη Μαντζουρία, ο ιαπωνικός στρατός άρχισε να καταλαμβάνει τη μία μετά την άλλη τις υπόλοιπες επαρχίες
της Κίνας και ετοιμαζόταν να επιτεθεί στην ΕΣΣΔ.
Ο Ιαπωνικός Στρατός της Κουαντούνγκ, που είχε σχηματιστεί στο βορρά της Κίνας, πραγματοποιούσε συνεχείς αναγνωριστικές εξόδους
και παραβίαζε τακτικά και με ποικίλους τρόπους τα σοβιετικά σύνορα.
Ύστερα από αρκετές σημαντικές στρατιωτικές προκλήσεις, ο Στάλιν πρότεινε να αναδιοργανωθούν η Στρατιωτική Περιφέρεια Άπω Ανατολής και η Ειδική Στρατιά Άπω Ανατολής με το σχηματισμό του Μετώπου Άπω Ανατολής.
Όλα αυτά έγιναν το 1938. Μέχρι τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1938 είχε ήδη δοθεί το βάπτισμα του πυρός σε αυτό το μέτωπο, κοντά στη
λίμνη Χασάν, που υπήρξε το θέατρο μιας μάχης μεγάλης κλίμακας που συζητήθηκε πολύ εκείνη την εποχή. Η έκβαση όμως αυτής της εμπλοκής άφησε τον Στάλιν καταπτοημένο: αν και ο ιαπωνικός στρατός απωθήθηκε, όμως δεν νικήθηκε πλήρως, παρά τις πολύ μεγάλες απώλειες της σοβιετικής πλευράς.
Το Μάιο του 1939, μεγάλες δυνάμεις του Στρατού της Κουαντούνγκ εισέβαλαν σε συμμαχικό μογγολικό έδαφος. Ξέσπασαν συγκρούσεις κατά μήκος του ποταμού Χαλκίν-Γκολ που κράτησαν αρκετούς μήνες και τελικά οι ιαπωνικές μονάδες περικυκλώθηκαν και ηττήθηκαν πλήρως. Οι πολεμικές
αψιμαχίες στην περιοχή δεν σταμάτησαν παρά το φθινόπωρο του 1939, μετά από αίτημα της Ιαπωνίας. Στη Δυτική Ευρώπη
είχε ξεσπάσει πόλεμος, και ο Στάλιν ήθελε να αποφύγει να συρθεί σε μια παρατεταμένη αντιπαράθεση στα ανατολικά. Παρόλο
που το 1940 και στις αρχές του 1941 η προσοχή του Στάλιν ήταν στραμμένη στις εξελίξεις στα δυτικά σύνορα, δεν παρέλειπε
όμως να παίρνει και μέτρα ενίσχυσης της άμυνας στην Άπω Ανατολή.
Στα μέσα του 1941, το Μέτωπο Άπω Ανατολής περιε-λάμβανε πια αρκετές δεκάδες καλά εκπαιδευμένες και καλά εξοπλισμένες
μεραρχίες, τεθωρακισμένα, πυροβολικό και αεροπορικές δυνάμεις, που αριθμούσαν περίπου 704.000 άνδρες.1 Ωστόσο,
ο Ιαπωνικός Στρατός της Κουαντούνγκ ήταν σχεδόν εξίσου μεγάλος, καθώς διέθετε περίπου 700.000 στρατιώτες.
Παράλληλα με την επανενίσχυση του Μετώπου Απω Ανατολής, πραγματοποιήθηκαν και μια σειρά αλλαγές στο προσωπικό,
μέρος από τις οποίες ήταν αποτέλεσμα της καταστολής. Ο στρατηγός Ζούκοφ, που είχε ηγηθεί της νίκης επί των Ιαπώνων στον
Χαλκίν-Γκολ, ορίστηκε επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου και ανέλαβε τη θέση του την 1η Φεβρουάριου 1941, ενώ τον Ιανουάριο
του ίδιου έτους ο στρατηγός Στερν, ο οποίος είχε αντικαταστήσει τον Μπλιούχερ στη διοίκηση του Μετώπου Άπω Ανατολής
και είχε λάβει μέρος στις μάχες της λίμνης Χασάν και του Χαλκίν-Γκολ, συνελήφθη και εκτελέστηκε.
Ο αντικαταστάτης του, στρατηγός Ιωσήφ Απανάσενκο, ήταν γνωστός του Στάλιν από την εποχή του εμφυλίου πολέμου. Ο Στάλιν τον ανακάλεσε από
την Τασκένδη, όπου διοικούσε τη Στρατιωτική Περιφέρεια της Κεντρικής Ασίας, για να τον ενημερώσει προσωπικά για το διορισμό
του και να τον κατευοδώσει.
Η στρατιωτική καριέρα του Απανάσενκο άρχισε το 1914, στα μέτωπα του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου. Στη διάρκεια του εμφυλίου
πολέμου ανήλθε γρήγορα τις στρατιωτικές βαθμίδες και έγινε διοικητής μεραρχίας στην Πρώτη Στρατιά Ιππικού. Τις δεκαετίες
του *20 και του ’30 υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις στις στρατιωτικές περιφέρειες του Λένινγκραντ, της Λευκορωσίας και
του Κίεβου. Ο Στάλιν τον συνάντησε για πρώτη φορά στη μάχη του Τσαρίτσιν, το 1918, αλλά δεν τον ξαναείδε μέχρι τη στιγμή
που ο Απανάσενκο προσκλήθηκε στο Κρεμλίνο εν όψει της μετάθεσής του στην Τασκένδη. Συναντήθηκαν αρκετές φορές μετά από
τότε, και ο Στάλιν τον εμπιστευόταν. Παρ’ όλα αυτά, ο Απανάσενκο παραμένει πρακτικά άγνωστος έξω από τη γενέθλιά του
περιοχή της Σταβρόπολ.2 Όταν οι Σοβιετικοί ιστορικοί παραθέτουν τους στρατηγούς που διακρίθηκαν κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο
Πόλεμο, ο Απανάσενκο δεν αναφέρεται ποτέ. Το όνομά του δεν αναφέρεται ούτε στη δωδεκάτομη Ιστορία του Δεύτερου
Παγκόσμιου Πολέμου που συντάχθηκε τη δεκαετία του 70. Ωστόσο, ο στρατηγός αυτός ήταν πέρα από κάθε αμφιβολία ένας από
τους μεγάλους ήρωες του πολέμου.
Ο Απανάσενκο επέλεξε μια ομάδα από υψηλόβαθμους αξιωματικούς για να τον συνοδεύσουν στο μέτωπο, σχεδόν όλοι από τους οποίους αποδείχτηκαν ισχυροί και ικανοί διοικητές.
Αφού ο Απανάσενκο εξοικειώθηκε με τη γενική κατάσταση και μελέτησε τα υπάρχοντα στρατηγικά σχέδια, παρατήρησε σύντομα
ότι για μεγάλα τμήματα του Υπερσιβηρικού Σιδηροδρόμου δεν υπήρχε παράλληλη μεταφορική οδός για μηχανοκίνητα οχήματα.
Καθώς η σιδηροδρομική γραμμή περνούσε σε αρκετά σημεία πολύ κοντά στα σύνορα, ο στρατός γινόταν εξαιρετικά ευάλωτος.
Αν οι Ιάπωνες ανατίναζαν μερικές από τις πολυάριθμες γέφυρες ή τα τούνελ, ο στρατός δεν θα είχε πλέον ούτε ελευθερία
ελιγμών ούτε πρόσβαση σε αξιόπιστες προμήθειες. Ο Απανάσενκο διέταξε αμέσως να αρχίσει η κατασκευή ενός δρόμου που θα
εκτεινόταν σε μήκος περίπου 1.000 χιλιομέτρων, ο οποίος θα φτιαχνόταν από ντόπιους εργάτες μαζί με στρατιωτικές μονάδες
του Μηχανικού. Γι’ αυτό το τεράστιο έργο, έθεσε μια προθεσμία τόσο σύντομη που ήταν σχεδόν αδύνατο να επιτευχθεί - πέντε μήνες.
Προτρέχοντας λίγο στην ιστορία μας, μπορούμε να πούμε ότι οι διαταγές του Απανάσενκο εκτελέστηκαν και ότι ο δρόμος από
το Χαμπάροβσκ μέχρι τον ανατολικό σταθμό της Κουιμπίσεφκα ολοκληρώθηκε το Σεπτέμβριο του 1941.
Η Ιαπωνία παρακολουθούσε τα τεκταινόμενα στο σοβιετο-γερμανικό μέτωπο με έντονο ενδιαφέρον και μπορούσε κανείς να
ακούσει όλο και περισσότερες φωνές υπέρ της άμεσης επίθεσης.
Παρ’ όλα αυτά, όμως, επικράτησε άλλη άποψη. Τον Οκτώβριο, ακριβώς στο αποκορύφωμα της μάχης στα μακρινά περίχωρα της
Μόσχας, η κυβέρνηση του πρίγκιπα Κονόε παραιτήθηκε και στην εξουσία ήρθε νέα κυβέρνηση υπό το στρατηγό Χιντέκι Τόγιο, ο οποίος
χωρίς μεγάλη δυσκολία έπεισε τον αυτοκράτορα και τους πρίγκιπες για την ανάγκη να επιτεθούν στο Περλ Χάρμπορ και
στη βρετανική ναυτική βάση της Σιγκαπούρης.
...
H κατάσταση γύρω από τη Μόσχα συνέχισε να επιδεινώνεται και μετά από μερικές μέρες ο Στάλιν τηλεφώνησε στον Απανάσενκο
και τον ρώτησε πόσες μεραρχίες μπορούσε να μεταφέρει δυτικά μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου ή τις αρχές Νοεμβρίου. Ο
Απανάσενκο απάντησε ότι μπορούσε να στείλει μέχρι είκοσι μεραρχίες πεζικού και επτά ή οκτώ μονάδες τεθωρακισμένων, με την προϋπόθεση βέβαια ότι η σιδηροδρομική υπηρεσία μπορούσε να παρέχει τον απαιτούμενο αριθμό τρένων.
Η μεταφορά των δυνάμεων άρχισε σχεδόν αμέσως ολόκληρώθηκε και την επιχείρηση την επέβλεψε προσωπικά ο Απανάσενκο.
Το Νοέμβριο, οι μεραρχίες της Απω Ανατολής είτε συμμετείχαν ήδη στην άμυνα της Μόσχας είτε προετοιμάζονταν για την επίθεση
που ξεκίνησε στις 6 Δεκεμβρίου. Χωρίς αυτές τις ξεκούραστες, καλά εκπαιδευμένες μεραρχίες είναι σχεδόν σίγουρο πως
θα ήταν αδύνατο να κερδηθεί η μάχη της Μόσχας, το Δεκέμβριο του 1941.
Έχοντας στείλει τη μία μεραρχία μετά την άλλη στη δύση, ο Απανάσενκο δεν μπορούσε να παραμείνει απαθής. Η απόφαση που
πήρε ήταν μια απόφαση που οποιοσδήποτε διοικητής στη θέση του θα είχε διστάσει πολύ να την πάρει:
του θα είχε διστάσει πολύ να την πάρει: να σχηματίσει νέα συντάγματα και μεραρχίες για να αντικαταστήσουν εκείνες που
στάλθηκαν στη δύση, δίνοντάς τους τα ίδια ονόματα και τους ίδιους αριθμούς. Ήταν μια πολύ ριψοκίνδυνη πράξη, καθώς οι ανεξάρτητοι στρατιωτικοί σχηματισμοί ήταν αυστηρά απαγορευμένοι και σε αυτές τις νέες μεραρχίες του Μετώπου Άπω Ανατολή δεν επρόκειτο να διανεμηθούν ούτε όπλα ούτε τρόφιμα ούτε στολές.
Η Μόσχα ασφαλώς γνώριζε αυτή την τολμηρή πρωτοβουλία αλλά προσποιήθηκε άγνοια, χωρίς να την εγκρίνει αλλά και χωρίς
να την καταδικάζει Σύμφωνα με τον πρώην αρχηγό του Γενικού Επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων της ΕΣΣΔ, στρατηγό
Μοϊσέγεφ, ούτε το Γενικό Επιτελείο ούτε η Στάφκα είχαν τους πόρους να εξοπλίσουν νέους στρατιωτικούς σχηματισμούς που δεν
είχαν περιληφθεί στον κεντρικό σχεδιασμό. Η θέση της Μόσχας θα μπορούσε να περιγράφει σε γενικές γραμμές ως εξής: δεν έχουμε
αντίρρηση στην πρωτοβουλία του Απανάσενκο, αλλά ας βρει μόνος του λύσεις στις δυσκολίες του.
Τότε, ο στρατηγός Απανάσενκο αποδύθηκε σε μια φρενήρη δραστηριότητα. Η εκπαίδευση των νεοσύλλεκτων εντάθηκε, ενώ
έφταναν νεαροί άνδρες ακόμα και από τη Μόσχα για να καταταχτούν σε μονάδες του Μετώπου Απω Ανατολής. Στην Απω Ανατολή
και στη Σιβηρία ο Απανάσενκο κάλεσε για κατάταξη άνδρες ηλικίας πενήντα-πενήντα πέντε χρόνων - στην πραγματικότητα,
οποιονδήποτε μπορούσε να κρατήσει όπλο. Τον καιρό του πολέμου, ο διοικητής του Μετώπου Απω Ανατολής ήταν το πιο ισχυρό
πρόσωπο σε όλες τις γειτονικές περιοχές. Οι διαταγές του έπρεπε να υλοποιούνται από όλους τους αξιωματούχους σε κάθε επίπεδο,
συμπεριλαμβανομένων των γραμματειών των περιφερειακών κομματικών επιτροπών και των κράικομ. Έχοντας την υποστήριξη
οικονομικών επιχειρήσεων και εργατών από το Κόμμα, ο Απανάσενκο οργάνωσε στην Απω Ανατολή μια νέα παραγωγή όπλων.
Χιλιάδες εκπαιδευτικά τουφέκια τέθηκαν σε κατάσταση πλήρους λειτουργίας, όπλα επισκευάστηκαν, ενώ κατασκευάστηκαν
όλμοι, νάρκες, οβίδες, φυσίγγια και ασύρματοι. Κινητοποίησε τις μηχανοκίνητες μεταφορές, επισκεύασε τα οχήματα που είχαν
βλάβη και επέταξε τα άλογα της περιοχής. Σύμφωνα με τον Γκριγκορένκο, ο Απανάσενκο έφτασε να στείλει τους καλύτερους από
τους υφισταμένους του στα στρατόπεδα κρατουμένων του Κολίμα αλλά και ολόκληρης της Απω Ανατολής, με σκοπό να αναζητήσουν
αξιωματικούς και στρατιώτες που είχαν πέσει θύματα των εκκαθαρίσεων της περιόδου 1937-38 και να τους επαναφέρουν
στο στρατό. Αγανακτισμένοι διοικητές στρατοπέδων και η ηγεσία του Νταλστρόι διαμαρτυρήθηκαν και έστειλαν τα παράπονά τους
στον Μπέρια και τον Στάλιν, εκείνη την εποχή όμως ο Στάλιν δεν είχε καμία διάθεση να αναμειχθεί στις δραστηριότητες του Απανάσενκο
και ήταν αποφασισμένος να τον προστατεύσει.
Ο λόγος που η Ιαπωνία φάνηκε απρόθυμη να επιτεθεί στη Σοβιετική Ένωση το χειμώνα 1941-42 δεν ήταν μόνο το γεγονός ότι
οι δυνάμεις της ήταν απασχολημένες αλλού. Ο Στρατός της Κουαντούνγκ ήταν ισχυρότερος από ποτέ. Πέρα από το ότι μπορεί να
ανέμεναν μια αποφασιστική νίκη των Γερμανών, επίσης περίμεναν να μειωθούν οι σοβιετικές μεραρχίες στην Απω Ανατολή και
στη Σιβηρία από τριάντα σε δεκαπέντε και να περικοπούν οι δυνάμεις της αεροπορίας, των τεθωρακισμένων και του πυροβολικού
κατά δύο τρίτα. Ωστόσο, η προσδοκώμενη μείωση των σοβιετικών δυνάμεων στην περιοχή προφανώς δεν συνέβη ποτέ.
Σύμφωνα με τη γερμανική υπηρεσία πληροφοριών, μεραρχίες προερχόμενες από την Απω Ανατολή πολεμούσαν ήδη στο Δυτικό
Μέτωπο. Ωστόσο, η ιαπωνική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών ανέφερε προς το αρχηγείο ότι όλες οι μεραρχίες του Μετώπου
Απω Ανατολής βρίσκονταν στις προηγούμενες θέσεις τους και πραγματοποιούσαν τις συνήθεις εκπαιδευτικές τους ασκήσεις.
Από ντοκουμέντα, στα οποία οι μελετητές απέκτησαν πρόσβαση μετά τον πόλεμο, γίνεται σαφές ότι ο Στρατός της Κουαντούνγκ
προετοιμαζόταν για πόλεμο με τη Σοβιετική Ένωση και είχε σχέδια να «αφομοιώσει» το σοβιετικό έδαφος.
Η Στάφκα στράφηκε ακόμα μια φορά στην Απω Ανατολή, και νέα συντάγματα και μεραρχίες κατέφθασαν από το
Μέτωπο της Απω Ανατολής. Συνολικά, στα πρώτα δύο χρόνια του πολέμου, η Απω Ανατολή προσέφερε 17 μεραρχίες πεζικού,
3 τεθωρακισμένων, 2 ιππικού, 2 αερομεταφερόμενες ταξιαρχίες πεζοναυτών και 4 πεζικού, δεκάδες σμήνη βομβαρδιστικών και
καταδιωκτικών, καθώς και μια σειρά ειδικές μονάδες και υπομονάδες. Προς κατάπληξη των πάντων, όμως, το μέγεθος της δύναμης
του Μετώπου Απω Ανατολής παρέμεινε το ίδιο. Στις 22 Ιουνίου 1941, στο ανατολικό μέτωπο υπήρχαν 703.700 στρατιώτες.
Την 1η Ιουλίου του 1942, το στρατιωτικό προσωπικό αριθμούσε 1.446.000 άτομα, ενώ την 1η Ιουλίου 1943 η δύναμη περιε-
λάμβανε 1.156.000 άτομα.
...
Σύμφωνα με τη γερμανική υπηρεσία πληροφοριών, η Σοβιετική Ένωση δεν είχε πια αξιόμαχες δυνάμεις στην Άπω Ανατολή. Η Γερμανία είχε
κηρύξει τον πόλεμο στις Ηνωμένες Πολιτείες και όπου μπορούσε βύθιζε αμερικανικά πλοία. Η Ιαπωνία όμως δεν έπληττε τα
πλοία των η π α που μετέφεραν προμήθειες σύμφωνα με το νόμο περί δανεισμού και εκμισθώσεως,* από τη στιγμή που αυτά τα
πλοία κατευθύνονταν σε λιμάνια της Άπω Ανατολής που βρίσκονταν υπό σοβιετική σημαία. Ωστόσο, οι Ιάπωνες ήταν πεισμένοι
ότι οι σοβιετικές δυνάμεις στην Άπω Ανατολή δεν είχαν μειωθεί ποτέ και ότι στην πραγματικότητα οι Σοβιετικοί ήταν πιο δυνατοί
από ποτέ. Είναι βέβαια αλήθεια ότι, κάτω από τις διαταγές του Απανάσενκο και με την προσωπική του επίβλεψη, οι αμυντικές εγκαταστάσεις
βελτιώνονταν συνεχώς ενώ αναβαθμίζονταν και τα οχυρωματικά έργα. Το 1941 τα αμυντικά τάγματα της περιοχής
κάλυπταν μόλις 3-4 χιλιόμετρα εδάφους παράλληλα με το μέτωπο και σε ένα βάθος 1,5-2 χιλιομέτρων, αλλά πριν βγει το 1942 είχε αναπτυχθεί
μια βαθιά, πολυφασική αμυντική γραμμή που εκτεινόταν κατά μήκος ολόκληρης της παραμεθόριας ζώνης, ενώ είχε δοθεί
ειδική προσοχή στις αντιαρματικές εγκαταστάσεις και στην ανέγερση οχυρωματικών έργων...
Επίσης ενισχύθηκαν τα αμυντικά έργα σε όλες τις σημαντικές πόλεις της Απω Ανατολής: στο Χαμπάροβσκ,
στο Βλαδιβοστόκ και στο Μπλαγκοβεστσένσκ. Η Απω Ανατολή είχε μετατραπεί σε πραγματικό φρούριο, και πλέον δεν ετίθετο θέμα
για αιφνιδιαστική επίθεση εκ μέρους των Ιαπώνων. Ο Στρατός της Κουαντούνγκ, απλωμένος σε χιλιάδες χιλιόμετρα κατά μήκος
των συνόρων, δεν είχε ούτε αρκετές δυνάμεις ούτε εφεδρείες για να επικρατήσει στην Απω Ανατολή. Έτσι, ακόμα και το φθινόπωρο
του 1942, την εποχή της πιο επιτυχούς προέλασης του γερμανικού στρατού στο ανατολικό μέτωπο, η Ιαπωνία προτίμησε να
παραμείνει στην ένοπλη ουδετερότητα. Είναι σημαντικό, όμως, να υπογραμμίσουμε ότι ασφαλώς και δεν ήταν η συνθήκη που υπογράφτηκε
τον Απρίλιο του 1941 εκείνη που συγκρότησε τους Ιάπωνες μιλιταριστές· πάνω απ’ όλα τους απέτρεψε η στρατιωτική
ισχύς των Σοβιετικών. Είχαν πολλές ευκαιρίες να πειστούν γι’ αυτή την ισχύ, καθώς μικρές μονάδες του Στρατού της Κουαντούνγκ
παραβίαζαν συχνά τα σοβιετικά σύνορα, παρέχοντας έτσι πληροφορίες από πρώτο χέρι που αποκτούσαν με την άμεση
επαφή της μάχης.
Στο μεταξύ, τους πρώτους μήνες του 1943, ο Στάλιν και το Γενικό Επιτελείο συνέχιζαν να καταφεύγουν στις αναπληρωματικές
μεραρχίες του Απανάσενκο από τα σοβιετοκινεζικά σύνορα.
Ο στρατηγός Απανάσενκο ήταν και αυτή τη φορά αποφασισμένος να μην αφήσει τις θέσεις του εκτεθειμένες και άρχισε τις προσπάθειες
να σχηματίσει και μια τρίτη σειρά μεραρχιών. Όπου ήταν αδύνατο να σχηματίσει μεραρχία, έστηνε ταξιαρχίες πεζικού. Τώρα
όμως όλη αυτή η διαδικασία είχε γίνει ευκολότερη. Η Στάφκα δεν μπορούσε να έχει στη δύση δύο μεραρχίες που να προσδιορίζονται
από τους ίδιους αριθμούς. Αυτό σήμαινε ότι έπρεπε πια να αναγνωριστεί επίσημα η «ανεξάρτητη δραστηριότητα» του Απανάσενκο.
Σε όλες τις καινούργιες μεραρχίες, ταξιαρχίες και συντάγματα της Απω Ανατολής δόθηκαν νέοι αριθμοί, οι δικές τους
πολεμικές σημαίες και περιελήφθησαν πια στο κεντρικό σύστημα εφοδιασμού.
Ο Ιωσήφ Απανάσενκο συνάντησε τον Στάλιν τον Οκτώβριο του 1942 ο Στάλιν τον κάλεσε ξανά στη Μόσχα τον Ιανουάριο και το
Φεβρουάριο του 1943.0 Απανάσενκο παρακάλεσε θερμά να σταλεί σε μάχιμη θέση, σε κάποιο από τα ενεργά μέτωπα, και ο Στάλιν
υποσχέθηκε να το σκεφτεί.
Στα τέλη Μαίου του 1943, ο Απανάσενκο διορίστηκε αναπληρωτής διοικητής των δυνάμεων στο μέτωπο του Βορόνεζ, υπό τις
διαταγές του στρατηγού Νικολάι Βατούτιν. «Δεν πρέπει να προσβληθείς », του είπε ο Στάλιν. «Δεν έχεις εμπειρία σε καταστάσεις
σύγχρονης μάχης. Πέρνα λίγο καιρό ως αναπληρωτής διοικητής και μετά θα σου δώσω ένα μέτωπο». Η μοίρα όμως έκρινε αλλιώς.
Ο Απανάσενκο έμεινε στη θέση του για τρεις μόλις μήνες. Στις 5 Αυγούστου 1943, στην κορύφωση της μάχης του Κουρσκ, ο Απανάσενκο
τραυματίστηκε θανάσιμα και πέθανε χωρίς να ανακτήσει τις αισθήσεις του.
δεν διακρίθηκε σε μάχη και δεν συμμετείχε ούτε σε επιθέσεις ούτε σε υποχωρήσεις. Όσα όμως έκανε στην Άπω Ανατολή
αποτέλεσαν τόσο τεράστια συμβολή στην τελική νίκη, που σίγουρα θα πρέπει να θεωρείται ένας από τους πιο ξεχωριστούς
στρατιωτικούς ηγέτες στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Από το βιβλίο "Ο Άγνωστος Στάλιν" των αδερφών Μεντβέντιεφ.
Παράθεση:
Στα τέλη της δεκαετίας του 1930, πολύ μεγαλύτερη ένταση υπήρχε στα ανατολικά σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης απ’ ό,τι στα δυτικά.
Έχοντας κατακτήσει τη Μαντζουρία, ο ιαπωνικός στρατός άρχισε να καταλαμβάνει τη μία μετά την άλλη τις υπόλοιπες επαρχίες
της Κίνας και ετοιμαζόταν να επιτεθεί στην ΕΣΣΔ.
Ο Ιαπωνικός Στρατός της Κουαντούνγκ, που είχε σχηματιστεί στο βορρά της Κίνας, πραγματοποιούσε συνεχείς αναγνωριστικές εξόδους
και παραβίαζε τακτικά και με ποικίλους τρόπους τα σοβιετικά σύνορα.
Ύστερα από αρκετές σημαντικές στρατιωτικές προκλήσεις, ο Στάλιν πρότεινε να αναδιοργανωθούν η Στρατιωτική Περιφέρεια Άπω Ανατολής και η Ειδική Στρατιά Άπω Ανατολής με το σχηματισμό του Μετώπου Άπω Ανατολής.
Όλα αυτά έγιναν το 1938. Μέχρι τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1938 είχε ήδη δοθεί το βάπτισμα του πυρός σε αυτό το μέτωπο, κοντά στη
λίμνη Χασάν, που υπήρξε το θέατρο μιας μάχης μεγάλης κλίμακας που συζητήθηκε πολύ εκείνη την εποχή. Η έκβαση όμως αυτής της εμπλοκής άφησε τον Στάλιν καταπτοημένο: αν και ο ιαπωνικός στρατός απωθήθηκε, όμως δεν νικήθηκε πλήρως, παρά τις πολύ μεγάλες απώλειες της σοβιετικής πλευράς.
Το Μάιο του 1939, μεγάλες δυνάμεις του Στρατού της Κουαντούνγκ εισέβαλαν σε συμμαχικό μογγολικό έδαφος. Ξέσπασαν συγκρούσεις κατά μήκος του ποταμού Χαλκίν-Γκολ που κράτησαν αρκετούς μήνες και τελικά οι ιαπωνικές μονάδες περικυκλώθηκαν και ηττήθηκαν πλήρως. Οι πολεμικές
αψιμαχίες στην περιοχή δεν σταμάτησαν παρά το φθινόπωρο του 1939, μετά από αίτημα της Ιαπωνίας. Στη Δυτική Ευρώπη
είχε ξεσπάσει πόλεμος, και ο Στάλιν ήθελε να αποφύγει να συρθεί σε μια παρατεταμένη αντιπαράθεση στα ανατολικά. Παρόλο
που το 1940 και στις αρχές του 1941 η προσοχή του Στάλιν ήταν στραμμένη στις εξελίξεις στα δυτικά σύνορα, δεν παρέλειπε
όμως να παίρνει και μέτρα ενίσχυσης της άμυνας στην Άπω Ανατολή.
Στα μέσα του 1941, το Μέτωπο Άπω Ανατολής περιε-λάμβανε πια αρκετές δεκάδες καλά εκπαιδευμένες και καλά εξοπλισμένες
μεραρχίες, τεθωρακισμένα, πυροβολικό και αεροπορικές δυνάμεις, που αριθμούσαν περίπου 704.000 άνδρες.1 Ωστόσο,
ο Ιαπωνικός Στρατός της Κουαντούνγκ ήταν σχεδόν εξίσου μεγάλος, καθώς διέθετε περίπου 700.000 στρατιώτες.
Παράλληλα με την επανενίσχυση του Μετώπου Απω Ανατολής, πραγματοποιήθηκαν και μια σειρά αλλαγές στο προσωπικό,
μέρος από τις οποίες ήταν αποτέλεσμα της καταστολής. Ο στρατηγός Ζούκοφ, που είχε ηγηθεί της νίκης επί των Ιαπώνων στον
Χαλκίν-Γκολ, ορίστηκε επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου και ανέλαβε τη θέση του την 1η Φεβρουάριου 1941, ενώ τον Ιανουάριο
του ίδιου έτους ο στρατηγός Στερν, ο οποίος είχε αντικαταστήσει τον Μπλιούχερ στη διοίκηση του Μετώπου Άπω Ανατολής
και είχε λάβει μέρος στις μάχες της λίμνης Χασάν και του Χαλκίν-Γκολ, συνελήφθη και εκτελέστηκε.
Ο αντικαταστάτης του, στρατηγός Ιωσήφ Απανάσενκο, ήταν γνωστός του Στάλιν από την εποχή του εμφυλίου πολέμου. Ο Στάλιν τον ανακάλεσε από
την Τασκένδη, όπου διοικούσε τη Στρατιωτική Περιφέρεια της Κεντρικής Ασίας, για να τον ενημερώσει προσωπικά για το διορισμό
του και να τον κατευοδώσει.
Η στρατιωτική καριέρα του Απανάσενκο άρχισε το 1914, στα μέτωπα του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου. Στη διάρκεια του εμφυλίου
πολέμου ανήλθε γρήγορα τις στρατιωτικές βαθμίδες και έγινε διοικητής μεραρχίας στην Πρώτη Στρατιά Ιππικού. Τις δεκαετίες
του *20 και του ’30 υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις στις στρατιωτικές περιφέρειες του Λένινγκραντ, της Λευκορωσίας και
του Κίεβου. Ο Στάλιν τον συνάντησε για πρώτη φορά στη μάχη του Τσαρίτσιν, το 1918, αλλά δεν τον ξαναείδε μέχρι τη στιγμή
που ο Απανάσενκο προσκλήθηκε στο Κρεμλίνο εν όψει της μετάθεσής του στην Τασκένδη. Συναντήθηκαν αρκετές φορές μετά από
τότε, και ο Στάλιν τον εμπιστευόταν. Παρ’ όλα αυτά, ο Απανάσενκο παραμένει πρακτικά άγνωστος έξω από τη γενέθλιά του
περιοχή της Σταβρόπολ.2 Όταν οι Σοβιετικοί ιστορικοί παραθέτουν τους στρατηγούς που διακρίθηκαν κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο
Πόλεμο, ο Απανάσενκο δεν αναφέρεται ποτέ. Το όνομά του δεν αναφέρεται ούτε στη δωδεκάτομη Ιστορία του Δεύτερου
Παγκόσμιου Πολέμου που συντάχθηκε τη δεκαετία του 70. Ωστόσο, ο στρατηγός αυτός ήταν πέρα από κάθε αμφιβολία ένας από
τους μεγάλους ήρωες του πολέμου.
Ο Απανάσενκο επέλεξε μια ομάδα από υψηλόβαθμους αξιωματικούς για να τον συνοδεύσουν στο μέτωπο, σχεδόν όλοι από τους οποίους αποδείχτηκαν ισχυροί και ικανοί διοικητές.
Αφού ο Απανάσενκο εξοικειώθηκε με τη γενική κατάσταση και μελέτησε τα υπάρχοντα στρατηγικά σχέδια, παρατήρησε σύντομα
ότι για μεγάλα τμήματα του Υπερσιβηρικού Σιδηροδρόμου δεν υπήρχε παράλληλη μεταφορική οδός για μηχανοκίνητα οχήματα.
Καθώς η σιδηροδρομική γραμμή περνούσε σε αρκετά σημεία πολύ κοντά στα σύνορα, ο στρατός γινόταν εξαιρετικά ευάλωτος.
Αν οι Ιάπωνες ανατίναζαν μερικές από τις πολυάριθμες γέφυρες ή τα τούνελ, ο στρατός δεν θα είχε πλέον ούτε ελευθερία
ελιγμών ούτε πρόσβαση σε αξιόπιστες προμήθειες. Ο Απανάσενκο διέταξε αμέσως να αρχίσει η κατασκευή ενός δρόμου που θα
εκτεινόταν σε μήκος περίπου 1.000 χιλιομέτρων, ο οποίος θα φτιαχνόταν από ντόπιους εργάτες μαζί με στρατιωτικές μονάδες
του Μηχανικού. Γι’ αυτό το τεράστιο έργο, έθεσε μια προθεσμία τόσο σύντομη που ήταν σχεδόν αδύνατο να επιτευχθεί - πέντε μήνες.
Προτρέχοντας λίγο στην ιστορία μας, μπορούμε να πούμε ότι οι διαταγές του Απανάσενκο εκτελέστηκαν και ότι ο δρόμος από
το Χαμπάροβσκ μέχρι τον ανατολικό σταθμό της Κουιμπίσεφκα ολοκληρώθηκε το Σεπτέμβριο του 1941.
Η Ιαπωνία παρακολουθούσε τα τεκταινόμενα στο σοβιετο-γερμανικό μέτωπο με έντονο ενδιαφέρον και μπορούσε κανείς να
ακούσει όλο και περισσότερες φωνές υπέρ της άμεσης επίθεσης.
Παρ’ όλα αυτά, όμως, επικράτησε άλλη άποψη. Τον Οκτώβριο, ακριβώς στο αποκορύφωμα της μάχης στα μακρινά περίχωρα της
Μόσχας, η κυβέρνηση του πρίγκιπα Κονόε παραιτήθηκε και στην εξουσία ήρθε νέα κυβέρνηση υπό το στρατηγό Χιντέκι Τόγιο, ο οποίος
χωρίς μεγάλη δυσκολία έπεισε τον αυτοκράτορα και τους πρίγκιπες για την ανάγκη να επιτεθούν στο Περλ Χάρμπορ και
στη βρετανική ναυτική βάση της Σιγκαπούρης.
...
H κατάσταση γύρω από τη Μόσχα συνέχισε να επιδεινώνεται και μετά από μερικές μέρες ο Στάλιν τηλεφώνησε στον Απανάσενκο
και τον ρώτησε πόσες μεραρχίες μπορούσε να μεταφέρει δυτικά μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου ή τις αρχές Νοεμβρίου. Ο
Απανάσενκο απάντησε ότι μπορούσε να στείλει μέχρι είκοσι μεραρχίες πεζικού και επτά ή οκτώ μονάδες τεθωρακισμένων, με την προϋπόθεση βέβαια ότι η σιδηροδρομική υπηρεσία μπορούσε να παρέχει τον απαιτούμενο αριθμό τρένων.
Η μεταφορά των δυνάμεων άρχισε σχεδόν αμέσως ολόκληρώθηκε και την επιχείρηση την επέβλεψε προσωπικά ο Απανάσενκο.
Το Νοέμβριο, οι μεραρχίες της Απω Ανατολής είτε συμμετείχαν ήδη στην άμυνα της Μόσχας είτε προετοιμάζονταν για την επίθεση
που ξεκίνησε στις 6 Δεκεμβρίου. Χωρίς αυτές τις ξεκούραστες, καλά εκπαιδευμένες μεραρχίες είναι σχεδόν σίγουρο πως
θα ήταν αδύνατο να κερδηθεί η μάχη της Μόσχας, το Δεκέμβριο του 1941.
Έχοντας στείλει τη μία μεραρχία μετά την άλλη στη δύση, ο Απανάσενκο δεν μπορούσε να παραμείνει απαθής. Η απόφαση που
πήρε ήταν μια απόφαση που οποιοσδήποτε διοικητής στη θέση του θα είχε διστάσει πολύ να την πάρει:
του θα είχε διστάσει πολύ να την πάρει: να σχηματίσει νέα συντάγματα και μεραρχίες για να αντικαταστήσουν εκείνες που
στάλθηκαν στη δύση, δίνοντάς τους τα ίδια ονόματα και τους ίδιους αριθμούς. Ήταν μια πολύ ριψοκίνδυνη πράξη, καθώς οι ανεξάρτητοι στρατιωτικοί σχηματισμοί ήταν αυστηρά απαγορευμένοι και σε αυτές τις νέες μεραρχίες του Μετώπου Άπω Ανατολή δεν επρόκειτο να διανεμηθούν ούτε όπλα ούτε τρόφιμα ούτε στολές.
Η Μόσχα ασφαλώς γνώριζε αυτή την τολμηρή πρωτοβουλία αλλά προσποιήθηκε άγνοια, χωρίς να την εγκρίνει αλλά και χωρίς
να την καταδικάζει Σύμφωνα με τον πρώην αρχηγό του Γενικού Επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων της ΕΣΣΔ, στρατηγό
Μοϊσέγεφ, ούτε το Γενικό Επιτελείο ούτε η Στάφκα είχαν τους πόρους να εξοπλίσουν νέους στρατιωτικούς σχηματισμούς που δεν
είχαν περιληφθεί στον κεντρικό σχεδιασμό. Η θέση της Μόσχας θα μπορούσε να περιγράφει σε γενικές γραμμές ως εξής: δεν έχουμε
αντίρρηση στην πρωτοβουλία του Απανάσενκο, αλλά ας βρει μόνος του λύσεις στις δυσκολίες του.
Τότε, ο στρατηγός Απανάσενκο αποδύθηκε σε μια φρενήρη δραστηριότητα. Η εκπαίδευση των νεοσύλλεκτων εντάθηκε, ενώ
έφταναν νεαροί άνδρες ακόμα και από τη Μόσχα για να καταταχτούν σε μονάδες του Μετώπου Απω Ανατολής. Στην Απω Ανατολή
και στη Σιβηρία ο Απανάσενκο κάλεσε για κατάταξη άνδρες ηλικίας πενήντα-πενήντα πέντε χρόνων - στην πραγματικότητα,
οποιονδήποτε μπορούσε να κρατήσει όπλο. Τον καιρό του πολέμου, ο διοικητής του Μετώπου Απω Ανατολής ήταν το πιο ισχυρό
πρόσωπο σε όλες τις γειτονικές περιοχές. Οι διαταγές του έπρεπε να υλοποιούνται από όλους τους αξιωματούχους σε κάθε επίπεδο,
συμπεριλαμβανομένων των γραμματειών των περιφερειακών κομματικών επιτροπών και των κράικομ. Έχοντας την υποστήριξη
οικονομικών επιχειρήσεων και εργατών από το Κόμμα, ο Απανάσενκο οργάνωσε στην Απω Ανατολή μια νέα παραγωγή όπλων.
Χιλιάδες εκπαιδευτικά τουφέκια τέθηκαν σε κατάσταση πλήρους λειτουργίας, όπλα επισκευάστηκαν, ενώ κατασκευάστηκαν
όλμοι, νάρκες, οβίδες, φυσίγγια και ασύρματοι. Κινητοποίησε τις μηχανοκίνητες μεταφορές, επισκεύασε τα οχήματα που είχαν
βλάβη και επέταξε τα άλογα της περιοχής. Σύμφωνα με τον Γκριγκορένκο, ο Απανάσενκο έφτασε να στείλει τους καλύτερους από
τους υφισταμένους του στα στρατόπεδα κρατουμένων του Κολίμα αλλά και ολόκληρης της Απω Ανατολής, με σκοπό να αναζητήσουν
αξιωματικούς και στρατιώτες που είχαν πέσει θύματα των εκκαθαρίσεων της περιόδου 1937-38 και να τους επαναφέρουν
στο στρατό. Αγανακτισμένοι διοικητές στρατοπέδων και η ηγεσία του Νταλστρόι διαμαρτυρήθηκαν και έστειλαν τα παράπονά τους
στον Μπέρια και τον Στάλιν, εκείνη την εποχή όμως ο Στάλιν δεν είχε καμία διάθεση να αναμειχθεί στις δραστηριότητες του Απανάσενκο
και ήταν αποφασισμένος να τον προστατεύσει.
Ο λόγος που η Ιαπωνία φάνηκε απρόθυμη να επιτεθεί στη Σοβιετική Ένωση το χειμώνα 1941-42 δεν ήταν μόνο το γεγονός ότι
οι δυνάμεις της ήταν απασχολημένες αλλού. Ο Στρατός της Κουαντούνγκ ήταν ισχυρότερος από ποτέ. Πέρα από το ότι μπορεί να
ανέμεναν μια αποφασιστική νίκη των Γερμανών, επίσης περίμεναν να μειωθούν οι σοβιετικές μεραρχίες στην Απω Ανατολή και
στη Σιβηρία από τριάντα σε δεκαπέντε και να περικοπούν οι δυνάμεις της αεροπορίας, των τεθωρακισμένων και του πυροβολικού
κατά δύο τρίτα. Ωστόσο, η προσδοκώμενη μείωση των σοβιετικών δυνάμεων στην περιοχή προφανώς δεν συνέβη ποτέ.
Σύμφωνα με τη γερμανική υπηρεσία πληροφοριών, μεραρχίες προερχόμενες από την Απω Ανατολή πολεμούσαν ήδη στο Δυτικό
Μέτωπο. Ωστόσο, η ιαπωνική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών ανέφερε προς το αρχηγείο ότι όλες οι μεραρχίες του Μετώπου
Απω Ανατολής βρίσκονταν στις προηγούμενες θέσεις τους και πραγματοποιούσαν τις συνήθεις εκπαιδευτικές τους ασκήσεις.
Από ντοκουμέντα, στα οποία οι μελετητές απέκτησαν πρόσβαση μετά τον πόλεμο, γίνεται σαφές ότι ο Στρατός της Κουαντούνγκ
προετοιμαζόταν για πόλεμο με τη Σοβιετική Ένωση και είχε σχέδια να «αφομοιώσει» το σοβιετικό έδαφος.
Η Στάφκα στράφηκε ακόμα μια φορά στην Απω Ανατολή, και νέα συντάγματα και μεραρχίες κατέφθασαν από το
Μέτωπο της Απω Ανατολής. Συνολικά, στα πρώτα δύο χρόνια του πολέμου, η Απω Ανατολή προσέφερε 17 μεραρχίες πεζικού,
3 τεθωρακισμένων, 2 ιππικού, 2 αερομεταφερόμενες ταξιαρχίες πεζοναυτών και 4 πεζικού, δεκάδες σμήνη βομβαρδιστικών και
καταδιωκτικών, καθώς και μια σειρά ειδικές μονάδες και υπομονάδες. Προς κατάπληξη των πάντων, όμως, το μέγεθος της δύναμης
του Μετώπου Απω Ανατολής παρέμεινε το ίδιο. Στις 22 Ιουνίου 1941, στο ανατολικό μέτωπο υπήρχαν 703.700 στρατιώτες.
Την 1η Ιουλίου του 1942, το στρατιωτικό προσωπικό αριθμούσε 1.446.000 άτομα, ενώ την 1η Ιουλίου 1943 η δύναμη περιε-
λάμβανε 1.156.000 άτομα.
...
Σύμφωνα με τη γερμανική υπηρεσία πληροφοριών, η Σοβιετική Ένωση δεν είχε πια αξιόμαχες δυνάμεις στην Άπω Ανατολή. Η Γερμανία είχε
κηρύξει τον πόλεμο στις Ηνωμένες Πολιτείες και όπου μπορούσε βύθιζε αμερικανικά πλοία. Η Ιαπωνία όμως δεν έπληττε τα
πλοία των η π α που μετέφεραν προμήθειες σύμφωνα με το νόμο περί δανεισμού και εκμισθώσεως,* από τη στιγμή που αυτά τα
πλοία κατευθύνονταν σε λιμάνια της Άπω Ανατολής που βρίσκονταν υπό σοβιετική σημαία. Ωστόσο, οι Ιάπωνες ήταν πεισμένοι
ότι οι σοβιετικές δυνάμεις στην Άπω Ανατολή δεν είχαν μειωθεί ποτέ και ότι στην πραγματικότητα οι Σοβιετικοί ήταν πιο δυνατοί
από ποτέ. Είναι βέβαια αλήθεια ότι, κάτω από τις διαταγές του Απανάσενκο και με την προσωπική του επίβλεψη, οι αμυντικές εγκαταστάσεις
βελτιώνονταν συνεχώς ενώ αναβαθμίζονταν και τα οχυρωματικά έργα. Το 1941 τα αμυντικά τάγματα της περιοχής
κάλυπταν μόλις 3-4 χιλιόμετρα εδάφους παράλληλα με το μέτωπο και σε ένα βάθος 1,5-2 χιλιομέτρων, αλλά πριν βγει το 1942 είχε αναπτυχθεί
μια βαθιά, πολυφασική αμυντική γραμμή που εκτεινόταν κατά μήκος ολόκληρης της παραμεθόριας ζώνης, ενώ είχε δοθεί
ειδική προσοχή στις αντιαρματικές εγκαταστάσεις και στην ανέγερση οχυρωματικών έργων...
Επίσης ενισχύθηκαν τα αμυντικά έργα σε όλες τις σημαντικές πόλεις της Απω Ανατολής: στο Χαμπάροβσκ,
στο Βλαδιβοστόκ και στο Μπλαγκοβεστσένσκ. Η Απω Ανατολή είχε μετατραπεί σε πραγματικό φρούριο, και πλέον δεν ετίθετο θέμα
για αιφνιδιαστική επίθεση εκ μέρους των Ιαπώνων. Ο Στρατός της Κουαντούνγκ, απλωμένος σε χιλιάδες χιλιόμετρα κατά μήκος
των συνόρων, δεν είχε ούτε αρκετές δυνάμεις ούτε εφεδρείες για να επικρατήσει στην Απω Ανατολή. Έτσι, ακόμα και το φθινόπωρο
του 1942, την εποχή της πιο επιτυχούς προέλασης του γερμανικού στρατού στο ανατολικό μέτωπο, η Ιαπωνία προτίμησε να
παραμείνει στην ένοπλη ουδετερότητα. Είναι σημαντικό, όμως, να υπογραμμίσουμε ότι ασφαλώς και δεν ήταν η συνθήκη που υπογράφτηκε
τον Απρίλιο του 1941 εκείνη που συγκρότησε τους Ιάπωνες μιλιταριστές· πάνω απ’ όλα τους απέτρεψε η στρατιωτική
ισχύς των Σοβιετικών. Είχαν πολλές ευκαιρίες να πειστούν γι’ αυτή την ισχύ, καθώς μικρές μονάδες του Στρατού της Κουαντούνγκ
παραβίαζαν συχνά τα σοβιετικά σύνορα, παρέχοντας έτσι πληροφορίες από πρώτο χέρι που αποκτούσαν με την άμεση
επαφή της μάχης.
Στο μεταξύ, τους πρώτους μήνες του 1943, ο Στάλιν και το Γενικό Επιτελείο συνέχιζαν να καταφεύγουν στις αναπληρωματικές
μεραρχίες του Απανάσενκο από τα σοβιετοκινεζικά σύνορα.
Ο στρατηγός Απανάσενκο ήταν και αυτή τη φορά αποφασισμένος να μην αφήσει τις θέσεις του εκτεθειμένες και άρχισε τις προσπάθειες
να σχηματίσει και μια τρίτη σειρά μεραρχιών. Όπου ήταν αδύνατο να σχηματίσει μεραρχία, έστηνε ταξιαρχίες πεζικού. Τώρα
όμως όλη αυτή η διαδικασία είχε γίνει ευκολότερη. Η Στάφκα δεν μπορούσε να έχει στη δύση δύο μεραρχίες που να προσδιορίζονται
από τους ίδιους αριθμούς. Αυτό σήμαινε ότι έπρεπε πια να αναγνωριστεί επίσημα η «ανεξάρτητη δραστηριότητα» του Απανάσενκο.
Σε όλες τις καινούργιες μεραρχίες, ταξιαρχίες και συντάγματα της Απω Ανατολής δόθηκαν νέοι αριθμοί, οι δικές τους
πολεμικές σημαίες και περιελήφθησαν πια στο κεντρικό σύστημα εφοδιασμού.
Ο Ιωσήφ Απανάσενκο συνάντησε τον Στάλιν τον Οκτώβριο του 1942 ο Στάλιν τον κάλεσε ξανά στη Μόσχα τον Ιανουάριο και το
Φεβρουάριο του 1943.0 Απανάσενκο παρακάλεσε θερμά να σταλεί σε μάχιμη θέση, σε κάποιο από τα ενεργά μέτωπα, και ο Στάλιν
υποσχέθηκε να το σκεφτεί.
Στα τέλη Μαίου του 1943, ο Απανάσενκο διορίστηκε αναπληρωτής διοικητής των δυνάμεων στο μέτωπο του Βορόνεζ, υπό τις
διαταγές του στρατηγού Νικολάι Βατούτιν. «Δεν πρέπει να προσβληθείς », του είπε ο Στάλιν. «Δεν έχεις εμπειρία σε καταστάσεις
σύγχρονης μάχης. Πέρνα λίγο καιρό ως αναπληρωτής διοικητής και μετά θα σου δώσω ένα μέτωπο». Η μοίρα όμως έκρινε αλλιώς.
Ο Απανάσενκο έμεινε στη θέση του για τρεις μόλις μήνες. Στις 5 Αυγούστου 1943, στην κορύφωση της μάχης του Κουρσκ, ο Απανάσενκο
τραυματίστηκε θανάσιμα και πέθανε χωρίς να ανακτήσει τις αισθήσεις του.
δεν διακρίθηκε σε μάχη και δεν συμμετείχε ούτε σε επιθέσεις ούτε σε υποχωρήσεις. Όσα όμως έκανε στην Άπω Ανατολή
αποτέλεσαν τόσο τεράστια συμβολή στην τελική νίκη, που σίγουρα θα πρέπει να θεωρείται ένας από τους πιο ξεχωριστούς
στρατιωτικούς ηγέτες στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
