Karlheinz Stockhausen

[sharp]

Πες το εσύ χωρίς να ρωτάς.

Είναι αυτή η απαίτηση του πολιτισμού στον οποίο ζούμε και χοντρικά τον λέμε δυτικό που ζητά να γίνεται σεβαστή η πνευματική ιδιοκτησία. Και αυτό εδώ και κάποιες χιλιάδες χρόνια (έχουμε μαρτυρίες ήδη από την Αρχαία Ελλάδα) και οπωσδήποτε πριν από τις σχετικά πρόσφατες νομοθετικές κατοχυρώσεις δικαιωμάτων. Η κλοπή του πνευματικού μόχθου του άλλου επιφέρει χλεύη, κοροϊδία και γενικά απαξιώνει αυτόν που την κάνει. Δεν θα είχαμε τα μούτρα να βγούμε έξω αν κάναμε κάτι τέτοιο.

Αν συμφωνήσουμε σε αυτό να εξετάσουμε κάτι παρακάτω.

Ωραία, πάμε παρακάτω.

Το κομμάτι του Στοκχ. που δεν έχει ακόμη το ύφος του είναι τέτοια κλοπή;
Η φούγκα του Γκουλντ είναι;

[ST48410]

Πες το εσύ χωρίς να ρωτάς.

Είναι αυτή η απαίτηση του πολιτισμού στον οποίο ζούμε και χοντρικά τον λέμε δυτικό που ζητά να γίνεται σεβαστή η πνευματική ιδιοκτησία. Και αυτό εδώ και κάποιες χιλιάδες χρόνια (έχουμε μαρτυρίες ήδη από την Αρχαία Ελλάδα) και οπωσδήποτε πριν από τις σχετικά πρόσφατες νομοθετικές κατοχυρώσεις δικαιωμάτων. Η κλοπή του πνευματικού μόχθου του άλλου επιφέρει χλεύη, κοροϊδία και γενικά απαξιώνει αυτόν που την κάνει. Δεν θα είχαμε τα μούτρα να βγούμε έξω αν κάναμε κάτι τέτοιο.

Αν συμφωνήσουμε σε αυτό να εξετάσουμε κάτι παρακάτω.

Ωραία, πάμε παρακάτω.

Το κομμάτι του Στοκχ. που δεν έχει ακόμη το ύφος του είναι τέτοια κλοπή;
Η φούγκα του Γκουλντ είναι;

Θα φτάσουμε κι εκεί. Λίγο υπομονή παρακαλώ.

Αν πάρω το προηγούμενο πρελούδιο του Μπαχ μπορώ να σβήσω την πρώτη ενότητα (τα πρώτα) μέτρα και να το παρουσιάσω ως δικό μου;

[sharp]

Είναι αυτή η απαίτηση του πολιτισμού στον οποίο ζούμε και χοντρικά τον λέμε δυτικό που ζητά να γίνεται σεβαστή η πνευματική ιδιοκτησία. Και αυτό εδώ και κάποιες χιλιάδες χρόνια (έχουμε μαρτυρίες ήδη από την Αρχαία Ελλάδα) και οπωσδήποτε πριν από τις σχετικά πρόσφατες νομοθετικές κατοχυρώσεις δικαιωμάτων. Η κλοπή του πνευματικού μόχθου του άλλου επιφέρει χλεύη, κοροϊδία και γενικά απαξιώνει αυτόν που την κάνει. Δεν θα είχαμε τα μούτρα να βγούμε έξω αν κάναμε κάτι τέτοιο.

Αν συμφωνήσουμε σε αυτό να εξετάσουμε κάτι παρακάτω.

Ωραία, πάμε παρακάτω.

Το κομμάτι του Στοκχ. που δεν έχει ακόμη το ύφος του είναι τέτοια κλοπή;
Η φούγκα του Γκουλντ είναι;

Θα φτάσουμε κι εκεί. Λίγο υπομονή παρακαλώ.

Αν πάρω το προηγούμενο πρελούδιο του Μπαχ μπορώ να σβήσω την πρώτη ενότητα (τα πρώτα) μέτρα και να το παρουσιάσω ως δικό μου;

Επειδή είναι φόρουμ, απάντα μόνος σου και θα σού πω πού διαφωνώ.

[ST48410]

Επειδή είναι φόρουμ, απάντα μόνος σου και θα σού πω πού διαφωνώ.

Λοιπόν. Όχι δεν μπορούμε να κάνουμε μια τέτοια αλλαγή. Ούτε να κόψουμε μερικά μέτρα και να το παρουσιάσουμε ως δικό μας, ούτε να σκίσουμε μία σελίδα και μετά να υπογράψουμε ως δικό μας το υπόλοιποι, ούτε να αλλάξουμε 20-30 νότες εδώ κι εκεί και να αποκτήσουμε πνευματική ιδιοκτησία επί του έργου.
Συμφωνούμε μέχρι εδώ ότι υπάρχει μία πολιτισμική απαίτηση να μην κάνουμε κάτι τέτοιο;

ΥΓ. Η διασκευή είναι μία ξεκάθαρα διαφορετική διαδικασία. Δεν συζητάμε εδώ κάτι τέτοιο.

[sharp]

Επειδή είναι φόρουμ, απάντα μόνος σου και θα σού πω πού διαφωνώ.

Λοιπόν. Όχι δεν μπορούμε να κάνουμε μια τέτοια αλλαγή. Ούτε να κόψουμε μερικά μέτρα και να το παρουσιάσουμε ως δικό μας, ούτε να σκίσουμε μία σελίδα και μετά να υπογράψουμε ως δικό μας το υπόλοιποι, ούτε να αλλάξουμε 20-30 νότες εδώ κι εκεί και να αποκτήσουμε πνευματική ιδιοκτησία επί του έργου.
Συμφωνούμε μέχρι εδώ ότι υπάρχει μία πολιτιστική απαίτηση να μην κάνουμε κάτι τέτοιο;

ΥΓ. Η διασκευή είναι μία ξεκάθαρα διαφορετική διαδικασία. Δεν συζητάμε εδώ κάτι τέτοιο.

Εγώ λέω ότι δεν έχει αξία, προφανώς το ίδιο είναι. Να δω που θα το πας με το μπακαλίστικο τρόπο, θα μετρήσουμε πόσες νότες είναι ίδιες και στις πόσες είναι αυθεντικό κάτι ή όχι;

[ST48410]

Εγώ λέω ότι δεν έχει αξία, προφανώς το ίδιο είναι. Να δω που θα το πας με το μπακαλίστικο τρόπο, θα μετρήσουμε πόσες νότες είναι ίδιες και στις πόσες είναι αυθεντικό κάτι ή όχι;

Δεν θα χρειαστεί να μετρήσουμε νότες. Η λογική αυτή επεκτείνεται ως εξής. Όχι μόνο δεν μπορείς να παρουσιάσεις ως δικό σου ένα έργο άλλου με μικροαλλαγές αλλά δεν μπορείς να μιμηθείς το ύφος του άλλου. Δηλαδή δεν μπορώ να γράψω μια φούγκα στο ύφος του Μπαχ και να το παρουσιάσω ως πρωτότυπη σύνθεση επειδή θα έχει ένα θέμα λίγο διαφορετικό από τα θέματα του Μπαχ. Ούτε μπορώ να ζωγραφίσω ένα πίνακα σε τεχνοτροπία van Gogh και να τον παρουσιάσω ως δικό μου επειδή θα έχει ένα πορτραίτο κάποιου που ζει σήμερα και άρα δεν θα μπορούσε να το έχει ζωγραφίσει εκείνος. Ούτε επιτρέπεται να γράψω ένα ποίημα στο ύφος του Καβάφη με λίγο διαφορετική θεματολογία και να πουλήσω ως δικό μου. Καταλαβαίνεις ότι αυτό το τελευταίο μπορούν να το κάνουν σχεδόν όλοι και θα έχεις παρατηρήσει συχνά πυκνά να γράφονται σκωπτικά ποιηματάκια στο φόρουμ στο ύφος γνωστών ποιητών.

Όλα αυτά για τον χώρο της σοβαρής τέχνης. Στον άλλο δεν υπάρχουν αυτές οι απαιτήσεις. Ισχύουν άλλα πράγματα.

[sharp]

Οπότε επανερχόμαστε στην ερώτηση.
Το προηγούμενο κομμάτι του Στοκχ. (που δεν έχει ακόμη το ύφος του) είναι μίμηση ύφους;
Η φούγκα του Γκουλντ είναι;
Ποιος είναι ο δικαστής και βάσει ποιου νόμου θα αποφασίσει;

[ST48410]

Οπότε επανερχόμαστε στην ερώτηση.
Το προηγούμενο κομμάτι του Στοκχ. (που δεν έχει ακόμη το ύφος του) είναι μίμηση ύφους;
Η φούγκα του Γκουλντ είναι;
Ποιος είναι ο δικαστής και βάσει ποιου νόμου θα αποφασίσει;

Η εποχή θα αποφασίσει. Το τι δυνατότητες υπάρχουν να γίνουν πράγματα, με τι υλικό και με ποιους τρόπους. Κοιτώντας τι κάνουν οι άλλοι γύρω στον συγκεκριμένο χώρο για τον οποίο μιλάμε.

Έτσι για τα πρώτα έργα του Stockhausen, παρότι δεν έχουν το χαρακτηριστικό προσωπικό του ύφος που θα φανεί αργότερα, είναι έργα από αυτά που γράφονταν εκείνη την εποχή. Ακόμα και αν όλα του τα έργα είχαν κινηθεί σε αυτό το στυλ, δεν θα μπορούσες να τον κατηγορήσεις για αυτό επειδή δεν είναι λογικό να κατηγορείς κάποιον που δεν είναι ιδιοφυΐα. Έκανε πάνω κάτω αυτά που έκαναν και οι άλλοι γύρω, όχι επειδή προσπαθούσε να μιμηθεί αλλά επειδή μέχρι τότε δεν μπορούσε να φανταστεί κάτι παραπάνω. Δεν υπάρχει κάτι να τον ψέξεις αλλά ούτε και πολλά να θαυμάσεις. Υπάρχουν δε και περιπτώσεις συνθετών που τελειοποιούν στον ύψιστο βαθμό τεχνοτροπίες της εποχής που παρέρχεται. Θα μπορούσε να είχε εξελιχθεί έτσι και πάλι να είναι αξιόλογος.

Για τη φούγκα του Gould δεν ισχύουν τα παραπάνω. Δεν μπορεί να σταθεί ως σύνθεση σοβαρής μουσικής στα μέσα του 20ου παρόλο που είναι εξαιρετικά πεπλεγμένες οι φωνές και μαρτυρούν μεγάλη ικανότητα στην αντίστιξη και γούστο. Μπορεί να σταθεί ως ένα πολύ καλοφτιαγμένο αστείο. Δεν γνωρίζω αν ο ίδιος θεωρούσε συνθέτη τον εαυτό του με αυτό ως έργο. Νομίζω ότι και αυτό το ίδιο το κείμενο της φούγκας συνηγορεί σε αυτό που λέω περί αστείου "So You Want to Write a Fugue?" Και ο μουσικός χαρακτήρας

[sharp]

Οπότε επανερχόμαστε στην ερώτηση.
Το προηγούμενο κομμάτι του Στοκχ. (που δεν έχει ακόμη το ύφος του) είναι μίμηση ύφους;
Η φούγκα του Γκουλντ είναι;
Ποιος είναι ο δικαστής και βάσει ποιου νόμου θα αποφασίσει;

Η εποχή θα αποφασίσει. Το τι δυνατότητες υπάρχουν να γίνουν πράγματα, με τι υλικό και με ποιους τρόπους. Κοιτώντας τι κάνουν οι άλλοι γύρω στον συγκεκριμένο χώρο για τον οποίο μιλάμε.

Έτσι για τα πρώτα έργα του Stockhausen, παρότι δεν έχουν το χαρακτηριστικό προσωπικό του ύφος που θα φανεί αργότερα, είναι έργα από αυτά που γράφονταν εκείνη την εποχή. Ακόμα και αν όλα του τα έργα είχαν κινηθεί σε αυτό το στυλ, δεν θα μπορούσες να τον κατηγορήσεις για αυτό επειδή δεν είναι λογικό να κατηγορείς κάποιον που δεν είναι ιδιοφυΐα. Έκανε πάνω κάτω αυτά που έκαναν και οι άλλοι γύρω, όχι επειδή προσπαθούσε να μιμηθεί αλλά επειδή μέχρι τότε δεν μπορούσε να φανταστεί κάτι παραπάνω. Δεν υπάρχει κάτι να τον ψέξεις αλλά ούτε και πολλά να θαυμάσεις. Υπάρχουν δε και περιπτώσεις συνθετών που τελειοποιούν στον ύψιστο βαθμό τεχνοτροπίες της εποχής που παρέρχεται. Θα μπορούσε να είχε εξελιχθεί έτσι και πάλι να είναι αξιόλογος.

Για τη φούγκα του Gould δεν ισχύουν τα παραπάνω. Δεν μπορεί να σταθεί ως σύνθεση σοβαρής μουσικής στα μέσα του 20ου παρόλο που είναι εξαιρετικά πεπλεγμένες οι φωνές και μαρτυρούν μεγάλη ικανότητα στην αντίστιξη και γούστο. Μπορεί να σταθεί ως ένα πολύ καλοφτιαγμένο αστείο. Δεν γνωρίζω αν ο ίδιος θεωρούσε συνθέτη τον εαυτό του με αυτό ως έργο. Νομίζω ότι και αυτό το ίδιο το κείμενο της φούγκας συνηγορεί σε αυτό που λέω περί αστείου "So You Want to Write a Fugue?" Και ο μουσικός χαρακτήρας

Τόσην ώρα μιλάμε για να μού πεις ότι η εποχή θα αποφασίσει. Συμφωνήσαμε ότι δεν έχει η αντιγραφή αξία, αλλά κριτήριο για το που τελειώνει αυτή ή που ξεκινάει δεν έχεις ούτε εσύ. Και πώς να έχεις, η μουσική δεν είναι λογιστική. Σύμφωνα με τον στεγνό συλλογισμό σου πλέον όλα έχουν γίνει, ό,τι και να κάνει κανείς από τη σκοπιά της ευρεσιτεχνίας έχει συμβεί. Και όλες οι νότες παρέα και όλες οι συνηχήσεις έχουν ξαναγραφτεί. Επομένως αν δεχθούμε ότι είσαι σωστός έχουμε φτάσει στο τέλος της μουσικής δημιουργίας και όπως έγραψα αυτή είναι η παρακμή.

Η μουσική όμως είναι έρωτας και εσύ λες ότι πρέπει να καταλάβουμε για να ερωτευθούμε. Η διαφορά του Μπαχ με τον Στοκχάουζεν είναι ότι και ο ένας και ο άλλος περιείχαν εγκεφαλική δουλειά, αλλά ο πρώτος έκανε μουσική. Το πώς εξελίχθηκαν ιστορικά τα πράγματα το εξήγησα, εσύ πιστεύεις σε κάτι άλλο, κατά την γνώμη μου δεν είναι ξεκάθαρο, γι' αυτό και τα "δεν είναι επιστήμη, αλλά επιστημονική δουλειά".

Όσον αφορά τον Γκουλντ, είναι εύκολη λεία για θεωρητικοποίηση, προφανώς έφτιαξε ένα κομμάτι που ήθελε να θυμίζει Μπαχ και πάλι όμως είναι ένα που δεν θα το έφτιαχνε ποτέ ο Μπαχ έτσι. Περιέχει πολλά μη μπαχικά σημεία. Είναι γκουλντικά; Δύσκολο να το πούμε, καθότι δεν έχουμε άλλα έργα του.

[ST48410]

Τόσην ώρα μιλάμε για να μού πεις ότι η εποχή θα αποφασίσει. Συμφωνήσαμε ότι δεν έχει η αντιγραφή αξία, αλλά κριτήριο για το που τελειώνει αυτή ή που ξεκινάει δεν έχεις ούτε εσύ. Και πώς να έχεις, η μουσική δεν είναι λογιστική.

Όταν λέω ότι θα αποφασίσει η εποχή, δεν εννοώ ότι είναι μία απόφαση που θα την πάρει κάποιος έξω από εμάς για χάρη μας. Λέω ότι θα δεις και θα συγκρίνεις (εσύ, εγώ και όποιος άλλος θέλει) τι κάνουν οι άλλοι σύγχρονοί τους συνθέτες, τι γίνεται δηλαδή στην συγκεκριμένη ιστορική περίοδο και θα αναγνωρίσεις τις όποιες επινοήσεις και επιτυχείς ή όχι επιλογές στο έργο προς εξέταση. Αυτός είναι και ο μόνος αντικειμενικός τρόπος, διαφορετικά θα καταφύγεις σε αυθεντίες (είναι αξιόλογο επειδή το λέει ο τάδε που ξέρει) ή σε τελείως υποκειμενικές προσωπικές απόψεις (είναι καλό γιατί αρέσει σε μένα).

Σύμφωνα με τον στεγνό συλλογισμό σου πλέον όλα έχουν γίνει, ό,τι και να κάνει κανείς από τη σκοπιά της ευρεσιτεχνίας έχει συμβεί. Και όλες οι νότες παρέα και όλες οι συνηχήσεις έχουν ξαναγραφτεί. Επομένως αν δεχθούμε ότι είσαι σωστός έχουμε φτάσει στο τέλος της μουσικής δημιουργίας και όπως έγραψα αυτή είναι η παρακμή.

Όχι ακριβώς. Όμως όλα έχουν γίνει και ξαναγίνει στο τονικό μουσικό σύστημα γιαυτό και είδες από τα τέλη του 18ου αιώνα να στρέφονται σταδιακά οι σπουδαιότεροι συνθέτες αλλού. Έναν αιώνα μετά έγιναν μάλλον αρκετά και στο δωδεκάφθογγο σύστημα και πάλι ερευνώνται άλλες διέξοδοι. Είτε λοιπόν θα έρθει κάποιος πολύ ευφυής άνθρωπος που θα καταφέρει να βρει κάτι είτε στο τονικό είτε στο δωδεκάφθογγο που δεν το έχει σκεφτεί κανείς μας και θα δώσει διέξοδο και σε άλλους ανοίγοντας νέους δρόμους, είτε κάποιος πάλι πολύ ευφυής που θα οδηγήσει τα πράγματα κάπου αλλού (σε οργάνωση επιφανειών, θορύβου, κλίμακες μικροδιαστημάτων, ηχοχρωματικές οργανώσεις τύπου σπεκτράλ ή κάτι άλλο που δεν πάει ο νους μας καθόλου τώρα). Μπορεί επίσης νέα πράγματα να γίνονται ως ψήγματα διάσπαρτα από μέτριους δημιουργούς και κάποιος πολύ ικανός να τα πάρει όλα αυτά να τελειοποιήσει τεχνικές και να δημιουργήσει σπουδαία έργα. Γιατί αυτό είναι ο στόχος. Το σπουδαίο έργο. Όχι επίδειξη καινοτομίας.

Η μουσική όμως είναι έρωτας και εσύ λες ότι πρέπει να καταλάβουμε για να ερωτευθούμε.

Μα όποιος κάνει, ό,τι κάνει λαμβάνει υπόψη του ότι τα μουσικά σχήματα έχουν συγκινησιακό φορτίο και τα χειρίζεται ανάλογα. Δεν είναι αφηρημένες έννοιες στο χαρτί. Λειτουργούν στον ακροατή. Δημιουργούν εντάσεις, χαλαρώσεις και ένα σωρό χρώματα και συναισθήματα. Απλά μην περιμένεις να γράφεται σε κάθε εποχή μουσική με τον συγκινησιακό φόρτο της ρομαντικής ας πούμε. Εδώ δένει αυτό που είπε ο Αντωνίου. Είναι άλλα τα μέσα και άλλο το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Και πολύ συχνά ανάγκη να εκφραστεί κάτι διαφορετικό.

Η διαφορά του Μπαχ με τον Στοκχάουζεν είναι ότι και ο ένας και ο άλλος περιείχαν εγκεφαλική δουλειά, αλλά ο πρώτος έκανε μουσική. Το πώς εξελίχθηκαν ιστορικά τα πράγματα το εξήγησα, εσύ πιστεύεις σε κάτι άλλο, κατά την γνώμη μου δεν είναι ξεκάθαρο, γι' αυτό και τα "δεν είναι επιστήμη, αλλά επιστημονική δουλειά".

Και οι δύο μουσική έκαναν αλλά μάλλον ο Μπαχ είναι σπουδαιότερος συνθέτης αναμεταξύ των συνθετών της εποχής του από ότι ο Stockhausen.

Αυτό για την επιστήμη και την επιστημονική εργασία δεν καταλαβαίνω γιατί εξακολουθεί να σε μπερδεύει. Να το πω με άλλα λόγια. Το να συνθέσεις μουσική δεν έχει σχέση με επιστημονική δραστηριότητα. Το να αναλύσεις μουσική, να ερευνήσεις την Ιστορία της τέχνης, να αναλύσεις τα χαρακτηριστικά και την διάδοση του ήχου είναι επιστημονικοί κλάδοι. Αυτό το απλό πράγμα λέω. Η σύνθεση δεν είναι. Άλλα πράγματα που μελετώνται σχετικά με τον ήχο και την οργάνωσή του, είναι.

Όσον αφορά τον Γκουλντ, είναι εύκολη λεία για θεωρητικοποίηση, προφανώς έφτιαξε ένα κομμάτι που ήθελε να θυμίζει Μπαχ και πάλι όμως είναι ένα που δεν θα το έφτιαχνε ποτέ ο Μπαχ έτσι. Περιέχει πολλά μη μπαχικά σημεία. Είναι γκουλντικά; Δύσκολο να το πούμε, καθότι δεν έχουμε άλλα έργα του.

Δεν είναι "γκουλντικά". Γιατί και οι πιο απομακρυσμένες μετατροπίες και το μέρος που είναι πιο ομοφωνικό έχουν στοιχεία που έχουν ιστορία 100 και πλέον χρόνων. Δεν είχε κάτι να επινοήσει. Είχε να κάνει πολύ καλά σύνθετα πράγματα από αυτά που έχει δει και ξαναδεί και εκτελέσει σε έργα άλλων. Αν τώρα έγραφε δεκάδες έργα, εξέλισσε ένα χαρακτηριστικό δικό του ύφος και έδινε σταδιακά και κάτι παραπάνω μπορεί να μιλούσαμε ξερωγώ για νεομπαρόκ ή νέα πολύφωνία ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων αλλά όχι με αυτό το έργο. Θα ήθελες κι άλλο πράγματα.
Δεν το ακούς αυτό για πρώτη φορά και πάει το μυαλό σου σε σύνθεση του Γκουλντ.

[sharp]

Εντάξει, τα είπαμε

μάλλον ο Μπαχ είναι σπουδαιότερος συνθέτης αναμεταξύ των συνθετών της εποχής του από ότι ο Stockhausen.

Όλων των εποχών, όχι μόνο της δικής του.

[Sid Vicious]

Ωραιο νημα, μπραβο παιδια!

[ST48410]

Ευχαριστούμε Sid.

1951, Formel για ορχήστρα 28 μουσικών

[ST48410]

Ιδιαίτερη δεκαετία αυτή του 50. Για όσους παρακολούθησαν το νήμα του Ξενάκη, συμβαίνουν εντυπωσιακές αλλαγές στο μουσικό υλικό και τους τρόπους χρήσης τους. Αλλαγές που ενώ είναι απόρροια διεργασιών των προηγουμένων δεκαετιών, ωστόσο ηχούν σαν κάτι τελείως νέο και διαφορετικό στα αυτιά των ακροατών.

Την εποχή αυτή εκτός των άλλων κάποιοι συνθέτες όπως ο Stockhausen αποκτούν πρόσβαση σε επαγγελματικό εξοπλισμό studio, κυρίως σε εγκαταστάσεις ραδιοφωνικών σταθμών.

Πάμε τώρα σε ένα τέτοιο έργο που ανήκει στην musique concrète

Etude για μαγνητοταινία 2 καναλιών και 2 x 2 ηχεία

https://en.wikipedia.org/wiki/Konkrete_Et%C3%BCde

[ST48410]

Έτος 1952. Schlagtrio (Percussive trio) για ενισχυμένο πιάνο (amplified piano) και δύο ακόμα κρουστούς με 3 timpani ο καθένας



The Schlagtrio is a chamber work originally written in Paris in 1952 as a Schlagquartett (Percussive Quartet), for piano and three timpanists. In 1974 it was revised: the attacks and pitches remained unaltered, but the six timpani were redistributed, three each for just two players, and the note values were doubled in order to facilitate reading.

The six timpani are tuned to a whole-tone scale, a quarter tone lower than the piano. Each drum corresponds to one octave in the piano. This oppositional scoring differentiates the piece from its immediate predecessors, Kreuzspiel, Spiel, and Formel. The former two use percussion as a noise element in contrast to pitch, while Formel integrates percussion timbres into the pitch structures of the other instruments. The course of the work describes a process in which the clear sounds of the piano and the more shadowy notes of the timpani gradually come together, make contact and overlap, and then withdraw once again. This is accomplished in a succession of twenty-three phases. The central, twelfth phase is the only one in which all twelve pitches in the piano and all six stroke types in the timpani
are present.