Re: Σουνίτες/Σιίτες Σούφι
Δημοσιεύτηκε: 21 Νοέμ 2018, 22:59
Σουβλίτσα λίγα πράγματα για τους Μπεκτασήδες:
Οργάνωση - Ιεραρχία
Είδαμε ότι εξ αρχής ο ιδρυτής έκτισε το τάγμα προσδίδοντας του καλή οργάνωση και δομή. Η ιεραρχία διαμορφώνεται πυραμιδικά με κορυφαίο τον Δέδε-μπάμπα (ή Ντεντέ-μπάμπα) τον «μεγάλο παππού». Αυτός ο αρχι-δέδες, υποστηρίζεται στο έργο του από τους Δέδες ή «παππούδες» που είναι γνωστοί επίσης και ως Καλίφες. Στην επόμενη ιεραρχική βαθμίδα βρίσκονται οι Μπάμπα, δηλαδή, οι δερβίσηδες που ηγούνται των τεκέδων και δίδουν πνευματική καθοδήγηση. Ακολουθούν οι απλοί Δερβίσηδες οι οποίοι έχουν δώσει όρκο και έχουν δικαίωμα να φέρουν τα εμβλήματα του τάγματος. Αυτοί αποτελούν και τη κατώτερη βαθμίδα του κλήρου. Μουχίμπ, ονομάζονται οι μυημένοι λαϊκοί. Τέλος τη βάση της ιεραρχίας αποτελούν οι Ασίκς, οι οποίοι είναι οι πιστοί λαϊκοί που όμως δεν έχουν βιώσει τη διαδικασία της μύησης.
Δόγμα
Οι Μπεκτασήδες ως δερβίσικο τάγμα βρίσκεται πλησίον του σιιτικού Ισλάμ όμως δεν είναι λίγοι όσοι πιστεύουν το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή ότι οι πεποιθήσεις του τάγματος προσεγγίζουν περισσότερο το σουνιτικό δόγμα. Η σύγχυση οφείλεται λιγότερο στους μπεκτασήδικους τρόπους και περισσότερο στο ότι όντως η μεγάλη πλειοψηφία των δερβίσικων ταγμάτων δέχονται την σουνιτική πρόταση διαδοχής. Άλλη μία ευρύτερα διαδεδομένη άποψη, την οποία αρνούνται οι ίδιοι οι Μπεκτασήδες, θέλει το τάγμα να διακρίνεται από χαλαρότητα ως προς τους τύπους και το επίσημο ισλαμικό τελετουργικό. Πιθανό αίτιο των πολλών παρερμηνειών και παρεξηγήσεων είναι ίσως ο θρησκευτικός συγκρητισμός και η μυστικοπάθεια που διακρίνουν το τάγμα. Κρίνεται συνεπώς σκόπιμη μία σύντομη παρουσίαση του δόγματος ώστε να αποσαφηνιστεί στοιχειωδώς ο χαρακτήρας της Μπεκτασηδικής λατρείας ώστε να τοποθετηθεί το τάγμα στη σωστή θέση εντός του ισλαμικού θρησκευτικού πλαισίου.
Το τάγμα, λοιπόν, αποδέχεται ως βάση τον ισλαμικό νόμο, δηλαδή τη Σαρία, ενώ πέραν των καθιερωμένων καθημερινών προσευχών έχει θεσπίσει επιπλέον δύο, μια το πρωί και μια το μεσημέρι. Ως σιιτικό παρακλάδι, οι μπεκτασήδες δερβίσηδες αποδέχονται και τιμούν τους δώδεκα ιμάμηδες της ιρανικής σχολής των δωδεκαϊστών. Η πίστη στον ένα και μοναδικό Θεό - Αλλάχ, πλαισιώνεται από την λατρεία του μέγιστου των προφητών, Μωάμεθ, διάδοχος του οποίου αναγνωρίζεται ο Αλή. Η γυναίκα του Αλή, Φατίμα, ο Χασάν και ο Χουσεΐν, οι μάρτυρες της Καρμπάλα και άλλες θρησκευτικές προσωπικότητες μνημονεύονται και λατρεύονται. Μια σειρά παραδοσιακών επαιτειών εορτάζονται κάθε έτος όμως συχνά με διαφοροποιημένο περιεχόμενο όπως για παράδειγμα το περσικό Νεβρούζ για το οποίο πιστεύεται πως είναι τα γενέθλια του ιμάμη Αλή. Ως μουσουλμάνοι μύστες οι Μπεκτασήδες δερβίσηδες παρότι δέχονται όλα τα βασικά στοιχεία της ισλαμικής πίστεως δεν τα ερμηνεύουν με βάση την ορθόδοξη αντίληψη που είναι γνωστή ως Ζαχίρ αλλά από μια «εσωτερική» οπτική που στον ισλαμικό κόσμο καλείται Μπατίν, την οποία θεωρούν ανώτερη. Επιπλέον ορισμένοι Μπεκτασήδες διατηρούν παγανιστικές αντιλήψεις οι οποίες δεν συναντώνται στο ορθόδοξο Ισλάμ. Μία από αυτές είναι η πίστη τους στη μετενσάρκωση των ψυχών και η μετά θάνατον τελειότητά ή τιμωρία μέσω της υιοθέτησης ζωικής μορφής. Παράλληλα, η ίδια η αγιολογία είναι διανθισμένη με παραδείγματα δερβίσηδων και αγίων που προβαίνουν σε υπερφυσικές πράξεις προκειμένου να διαδώσουν τη πίστη και παράλληλα να σώσουν τους ανθρώπους από το κακό. Πρέπει να σημειωθεί πως το δόγμα δεν είναι καταγεγραμμένο με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται συχνά διαφορές στο τρόπο άσκησης της λατρείας μεταξύ των μπεκτασήδων δερβίσηδων και των τεκέδων του τάγματος.
Η θεμελιώδης έννοια της «Ενότητας του Όντος», όπως διατυπώθηκε από τον μεγάλο Σούφι, Ιμπν Αραμπί είναι ιδιαιτέρως σημαντική για τη μπεκτασηδική πίστη. Η ιδέα της Ενότητας του Όντος συχνά ερμηνεύεται έννοια συγγενής του πανθεϊσμού και συχνά γίνονται προσπάθειες παραλληλισμού με ινδουιστικές αντιλήψεις αλλά και με τον χριστιανισμό. Όσον αφορά τον τελευταίο, η σύγκριση γίνεται ως προς το ενυπόστατο και ομοούσιο της χριστιανικής Αγίας Τριάδος η οποία παραλληλίζεται με τις δερβίσικες διαδοχικές παρακλήσεις προς τους Αλλάχ, Μωάμεθ και Αλή. Ωστόσο οι Μεκτασήδες ενώ πράγματι εκφωνούν τα ονόματα του Θεού, του Προφήτη και του Διαδόχου μαζί, η επίκληση τους δεν υπονοεί ενιαία οντότητα. Η διάκριση είναι ξεκάθαρη: Ο Αλλάχ είναι ο δημιουργός, ο Μωάμεθ ο δημιουργός του μονοπατιού και ο Ιμάμης Αλή όπως και ο Χατζή Μπεκτάς Βελή είναι οδηγοί. Αξίζει να αναφερθεί εδώ ότι στις αρχές του 20ου αιώνα, οι προσπάθειες του έλληνα δερβίση, Κάσο Μπάμπα να εισαγάγει την τριάδα «Ati, Biri, shejti» (Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα) στη πίστη, απορρίφθηκαν από το τάγμα.
Οργάνωση - Ιεραρχία
Είδαμε ότι εξ αρχής ο ιδρυτής έκτισε το τάγμα προσδίδοντας του καλή οργάνωση και δομή. Η ιεραρχία διαμορφώνεται πυραμιδικά με κορυφαίο τον Δέδε-μπάμπα (ή Ντεντέ-μπάμπα) τον «μεγάλο παππού». Αυτός ο αρχι-δέδες, υποστηρίζεται στο έργο του από τους Δέδες ή «παππούδες» που είναι γνωστοί επίσης και ως Καλίφες. Στην επόμενη ιεραρχική βαθμίδα βρίσκονται οι Μπάμπα, δηλαδή, οι δερβίσηδες που ηγούνται των τεκέδων και δίδουν πνευματική καθοδήγηση. Ακολουθούν οι απλοί Δερβίσηδες οι οποίοι έχουν δώσει όρκο και έχουν δικαίωμα να φέρουν τα εμβλήματα του τάγματος. Αυτοί αποτελούν και τη κατώτερη βαθμίδα του κλήρου. Μουχίμπ, ονομάζονται οι μυημένοι λαϊκοί. Τέλος τη βάση της ιεραρχίας αποτελούν οι Ασίκς, οι οποίοι είναι οι πιστοί λαϊκοί που όμως δεν έχουν βιώσει τη διαδικασία της μύησης.
Δόγμα
Οι Μπεκτασήδες ως δερβίσικο τάγμα βρίσκεται πλησίον του σιιτικού Ισλάμ όμως δεν είναι λίγοι όσοι πιστεύουν το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή ότι οι πεποιθήσεις του τάγματος προσεγγίζουν περισσότερο το σουνιτικό δόγμα. Η σύγχυση οφείλεται λιγότερο στους μπεκτασήδικους τρόπους και περισσότερο στο ότι όντως η μεγάλη πλειοψηφία των δερβίσικων ταγμάτων δέχονται την σουνιτική πρόταση διαδοχής. Άλλη μία ευρύτερα διαδεδομένη άποψη, την οποία αρνούνται οι ίδιοι οι Μπεκτασήδες, θέλει το τάγμα να διακρίνεται από χαλαρότητα ως προς τους τύπους και το επίσημο ισλαμικό τελετουργικό. Πιθανό αίτιο των πολλών παρερμηνειών και παρεξηγήσεων είναι ίσως ο θρησκευτικός συγκρητισμός και η μυστικοπάθεια που διακρίνουν το τάγμα. Κρίνεται συνεπώς σκόπιμη μία σύντομη παρουσίαση του δόγματος ώστε να αποσαφηνιστεί στοιχειωδώς ο χαρακτήρας της Μπεκτασηδικής λατρείας ώστε να τοποθετηθεί το τάγμα στη σωστή θέση εντός του ισλαμικού θρησκευτικού πλαισίου.
Το τάγμα, λοιπόν, αποδέχεται ως βάση τον ισλαμικό νόμο, δηλαδή τη Σαρία, ενώ πέραν των καθιερωμένων καθημερινών προσευχών έχει θεσπίσει επιπλέον δύο, μια το πρωί και μια το μεσημέρι. Ως σιιτικό παρακλάδι, οι μπεκτασήδες δερβίσηδες αποδέχονται και τιμούν τους δώδεκα ιμάμηδες της ιρανικής σχολής των δωδεκαϊστών. Η πίστη στον ένα και μοναδικό Θεό - Αλλάχ, πλαισιώνεται από την λατρεία του μέγιστου των προφητών, Μωάμεθ, διάδοχος του οποίου αναγνωρίζεται ο Αλή. Η γυναίκα του Αλή, Φατίμα, ο Χασάν και ο Χουσεΐν, οι μάρτυρες της Καρμπάλα και άλλες θρησκευτικές προσωπικότητες μνημονεύονται και λατρεύονται. Μια σειρά παραδοσιακών επαιτειών εορτάζονται κάθε έτος όμως συχνά με διαφοροποιημένο περιεχόμενο όπως για παράδειγμα το περσικό Νεβρούζ για το οποίο πιστεύεται πως είναι τα γενέθλια του ιμάμη Αλή. Ως μουσουλμάνοι μύστες οι Μπεκτασήδες δερβίσηδες παρότι δέχονται όλα τα βασικά στοιχεία της ισλαμικής πίστεως δεν τα ερμηνεύουν με βάση την ορθόδοξη αντίληψη που είναι γνωστή ως Ζαχίρ αλλά από μια «εσωτερική» οπτική που στον ισλαμικό κόσμο καλείται Μπατίν, την οποία θεωρούν ανώτερη. Επιπλέον ορισμένοι Μπεκτασήδες διατηρούν παγανιστικές αντιλήψεις οι οποίες δεν συναντώνται στο ορθόδοξο Ισλάμ. Μία από αυτές είναι η πίστη τους στη μετενσάρκωση των ψυχών και η μετά θάνατον τελειότητά ή τιμωρία μέσω της υιοθέτησης ζωικής μορφής. Παράλληλα, η ίδια η αγιολογία είναι διανθισμένη με παραδείγματα δερβίσηδων και αγίων που προβαίνουν σε υπερφυσικές πράξεις προκειμένου να διαδώσουν τη πίστη και παράλληλα να σώσουν τους ανθρώπους από το κακό. Πρέπει να σημειωθεί πως το δόγμα δεν είναι καταγεγραμμένο με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται συχνά διαφορές στο τρόπο άσκησης της λατρείας μεταξύ των μπεκτασήδων δερβίσηδων και των τεκέδων του τάγματος.
Η θεμελιώδης έννοια της «Ενότητας του Όντος», όπως διατυπώθηκε από τον μεγάλο Σούφι, Ιμπν Αραμπί είναι ιδιαιτέρως σημαντική για τη μπεκτασηδική πίστη. Η ιδέα της Ενότητας του Όντος συχνά ερμηνεύεται έννοια συγγενής του πανθεϊσμού και συχνά γίνονται προσπάθειες παραλληλισμού με ινδουιστικές αντιλήψεις αλλά και με τον χριστιανισμό. Όσον αφορά τον τελευταίο, η σύγκριση γίνεται ως προς το ενυπόστατο και ομοούσιο της χριστιανικής Αγίας Τριάδος η οποία παραλληλίζεται με τις δερβίσικες διαδοχικές παρακλήσεις προς τους Αλλάχ, Μωάμεθ και Αλή. Ωστόσο οι Μεκτασήδες ενώ πράγματι εκφωνούν τα ονόματα του Θεού, του Προφήτη και του Διαδόχου μαζί, η επίκληση τους δεν υπονοεί ενιαία οντότητα. Η διάκριση είναι ξεκάθαρη: Ο Αλλάχ είναι ο δημιουργός, ο Μωάμεθ ο δημιουργός του μονοπατιού και ο Ιμάμης Αλή όπως και ο Χατζή Μπεκτάς Βελή είναι οδηγοί. Αξίζει να αναφερθεί εδώ ότι στις αρχές του 20ου αιώνα, οι προσπάθειες του έλληνα δερβίση, Κάσο Μπάμπα να εισαγάγει την τριάδα «Ati, Biri, shejti» (Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα) στη πίστη, απορρίφθηκαν από το τάγμα.