http://webcache.googleusercontent.com/s ... clnk&gl=gr
ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια είναι η γνώμη σας για τη σταλιινική περίοδο; Υπήρχε τότε σοσιαλιστική ανάπτυξη; Πώς εκτιμάτε τον Στάλιν;
Β. Β.: Είναι αντιφατική σχέση... Ο Στάλιν διάλεξε τον πιο εύκολο δρόμο, τον οποίο συνήθως ακολουθεί και η ιστορία. Ο Λένιν προσπαθούσε να οδηγήσει τη σοσιαλιστική ανάπτυξη προς ένα λιγότερο πιθανό -όμως εφικτό- δρόμο. Είναι γνωστό ότι ο Ι. Β. Στάλιν υιοθέτησε πολλές θέσεις του Λ. Ντ. Τρότσκι. Σε γενικές γραμμές και συνολικά θα έλεγα ότι ο ρόλος του Στάλιν ήταν θετικός. Με ποια έννοια όμως; Τότε ήταν απαραίτητη η επίτευξη μιας ταχύρρυθμης ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας. Για κάτι τέτοιο χρειαζόταν μια αυστηρή συγκεντροποίηση. Όσο λιγότερες είναι οι διαθέσιμες δυνάμεις, όσο πιο σκληρές είναι οι εσωτερικές και εξωτερικές συνθήκες τόσο περισσότερο χρειάζεται η συγκεντροποίηση. Αυτό φαίνεται και στα πιο απλά πράγματα: όταν υπάρχουν λίγοι πόροι (π.χ. τρόφιμα), τότε εισάγεται το σύστημα διανομής με το δελτίο. Η χώρα βρίσκεται σε εξαιρετικά δυσχερή θέση. Στο εσωτερικό υπερτερούσαν οι μικροαστικές μάζες. Στο διεθνές επίπεδο ωρίμαζε ένας νέος παγκόσμιος πόλεμος, ο οποίος θα στρεφόταν ενάντια στην ΕΣΣΔ.
Ό,τι κι αν λένε σήμερα πολλοί, προπολεμικά έγιναν πολλά. Σίγουρα με σκληρές και αυστηρές μεθόδους... Υπήρχε, π.χ., διάταγμα για ποινική καταδίκη της 20λεπτης αργοπορίας στη δουλειά. Τον Στάλιν πρέπει να τον βλέπουμε χωρίς προκαταλήψεις, αντικειμενικά και επιστημονικά. Είναι αλήθεια ότι τέτοια πολιτική δεν μπορούσε να ασκήσει ο καθένας. Χρειάζονται γι' αυτό ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (ακόμη και στο επίπεδο της ηθικής) που κάθε άλλο παρά είναι ελκυστικά. Άλλο θέμα είναι τα πορίσματα που βγάζει κανείς αν κάνει μια σύγκριση των χαρακτηριστικών αυτών με αυτό που είναι αναγκαίο επί κομμουνισμού.
Οι κομμουνισστές είναι κατ' αρχήν κατά της βίας. Εδώ, όμως, η κατάσταση της χώρας υπαγόρευε την αναγκαιότητα σκληρού πειθαναγκα<σμού ή απειλής πειθαναγκασμού. Φυσικά διώξεις έγιναν. Κι ο Στάλιν προσωπικά ήταν τύπος που απέδιδε υπερβολικό ρόλο στη βία. Πόσο μάλλον που συνέτρεχαν και προσωπικοί (οικογενειακοί) λόγοι που εενίσχυσαν τα δεσποτικά στοιχεία του χαρακτήρα του. Βέβαια, στις συζητήσεις και στα «έργα» των «δημοκρατών» για τις διώξεις υπάρχουν κραυγαλέες υπερβολές ως προς τους αριθμούς των θυμάτων των διώξεων, γεγονός που ισχύει περισσότερο γι' αυτούς που έχουν υποστεί άδικα διώξεις. Ο Ρ. Μεντβέντεφ, που κάθε άλλο παρά σταλινικός είναι, δίνει στοιχεία που αποδεικνύουν ότι ο κύριος όγκος των διώξεων έγινε ενάντια στους κουλάκους.
Από την πλευρά του ρόλου της προσωπικότητας στην ιστορία, σίγουρα ο Στάλιν επέδρασε στο χαρακτήρα της πραγματοποίησης αυτών των διαδικασιών (διώξεων). Λόγω της προσωπικότητας του τα κατασταλτικά μέτρα ενισχύθηκαν περισσότερο απ' ό,τι απαιτούσαν οι περιστάσεις. Η γραφειοκρατία ενισχύθηκε σε μεγαλύτερο βαθμό απ' όσο θα μπορούσε να συμβεί υπό την ηγε-σά μιας άλλης προσωπικότητας. Πιστεύω, όμως, ότι και μια άλλη προσωπικότητα στη θέση του θα ήταν υποχρεωμένη να ενεργήσει με ανάλογο τρόπο. Ωστόσο, τα βασικά καθήκοντα που έμπαιναν μπροστά στη χώρα (ανάπτυξη της βιομηχανίας, της βιομηχανικής παραγωγής και της παραγωγής αγροτικών προϊόντων) είχαν εκπληρωθεί πριν απ' τον πόλεμο. Και στο στρατιωτικό τομέα η χώρα είχε, κατά βάση, προετοιμαστεί για τον πόλεμο, γεγονός που της επέέτρεψε στη συνέχεια, σε εμπόλεμη κατάσταση, να ενεργοποιήσει μια βιομηχανία η οποία ως προς την παραγωγή εξοπλισμών ξεπέρασε αυτή που είχε στη διάθεση του ο αντίπαλος.
Μετά τον πόόλεμο η γραφειοκρατικοποίηση προχώρησε με αρκετά γρήγορους ρυθμούς. Ο ογκώδης γραφειοκρατικός μηχανισμός λειτούργησε με το νόμο της αδράνειας. Μια δύναμη που δεν μπορεί να εξαφανιστεί από μόνη της. Όταν η αποξένωση από τους διοικούμενους έχει φτάσει σε προχωρημένα στάδια, δεν μπορεί να επανασυνδεθεί μ' αυτούς από μόνος του. Ο διοικητικός μηχανισμός προπολεμικά και κατά τη διάρκεια του πολέμου είχε ήδη γραφειοκρατικοποιηθεί σε ορισμένο βαθμό, αλλά συνολικά διευθετούσε καθήκοντα ζωτικής σημασίας για τη χώρα. Κι αυτό σημαίνει από μόνο του ότι δεν ήταν γραφειοκρατικός. Πρέπει να δούμε την αντιφατικότητα της κατάστασης. Δείτε, π.χ., τις σοβιετικές κινηματογραφικές ταινίες (κυρίως τα πολεμικά κινηματογραφικά χρονικά) της εποχής εκείνης. Παρατηρήστε το παρουσιαστικό των κομματικών στελεχών, το ντύσιμο τους, τη συμπεριφορά τους, τις συνήθειες τους. θα διαπιστώσετε ότι, παρά το ότι ήταν υποχρεωμένα να γραφειοκρατικοποιηθούν, παρά το ότι η διαδικασία αυτή βρισκόταν σε εξέλιξη, παρέμεναν βασικά «σαρξ εκ της σαρκός» του λαού. Ήτταν, υπό μια έννοια, αποκομμένοι απ' το λαό, σαν υπάλληλοι που εκτελούσαν κάποιες λειτουργίες καταναγκασμού. Όμως, ως προς τον τρόπο ζωής τους και τις συνήθειες τους διατηρούσαν όλους τους δεσμούς τους με τους εργάτες και τους αγρότες (προσωπικούς, συγγενικούς κ.ά.). Κι αυτό, γιατί μόλις είχαν αναδειχθεί από το εργατικό και αγροτικό τους περιβάλλον. Ήταν υποχρεωμένα να καταναγκάζουν σαν κρατικά στελέχη. Κατανάγκαζαν, όμως, τους δικούς τους ανθρώπους.
Ο Λ. Ντ. Τρότσκι έκανε κριτική στον Στάλιν. Ο Στάλιν πήρε ένα μέρος από το πρόγραμμα του Τρότσκι. Αν ο Τρότσκι έμενε στη χώρα έχοντας την εξουσία, θα ήταν αναγκασμένος, για να κρατήσει τη σοβιετική εξουσία, να ενεργήσει με παρεμφερή τρόπο με αυτόν του Στάλιν. Γιατί εκείνη την περίοδο συνθήκες για την παγκόσμια επανάσταση δεν υπήρχαν.
Σχετικά με τον Τρότσκι αλλά και τον ίδιο τον Λένιν -σε αντιδιαστολή με τον Μαρξ-, θέλω να σημειώσω ότι δεν κατανόησαν σε επαρκή βαθμό την ουσία του γραφειοκρατικού μηχανισμού. Ακόμη κι ο Λένιν όταν επιχειρούσε να αντιπαλέψει τη γραφειοκρατία, σχεδίαζε πράγματα που δεν εξάλειφαν τη γραφειοκρατία. Τα μέτρα που πρότεινε μπορούσαν να καθυστερήσουν για κάποιο διάστημα την αποξένωση της γραφειοκρατίας αλλά, τελικά, η γραφειοκρατία θα έπαιρνε το επάνω χέρι. Η γραφειοκρατία είναι προς το παρόν φαινόμενο που δεν μπορεί να ξεριζωθεί. Πρέπει να έχουμε σοβαρή επίγνωση αυτού του γεγονότος. Να γνωρίζουμε τα αίτια εμφάνισης και ύπαρξης, τις συνθήκες και τους τρόπους άρσης της γραφειοκρατίας, ώστε να την καταπολεμούμε με επιτυχία. Δεν μπορούμε να βάλουμε ανέφικτους στόχους να την εξαλείψουμε, εδώ και τώρα. Χρειάζεται να προσπαθούμε να τη θέτουμε, κατά κάποιον τρόπο, σε υπηρεσία. Να λάβουμε διάφορα μέτρα ώστε να μην αποκτά υπερβολική αυτοτέλεια. Μόνο αυτό μπορούμε να κάνουμε...
Αντιπαραθέτοουν, συχνά, στη γραφειοκρατία την εργατική αυτοδιοίκηση - αυτοδιαχείριση. Ευελπιστούν να καταργήσουν τη γραφειοκρατία με την εργατική αυτοδιαχείριση στα ξεχωριστά εργοστάσια - επιχειρήσεις. Αυτό, τελικά, θα οδηγήσει σε τέτοιον κολλεκτιβίστικο εγωισμό, που θα τα διαλύσει όλα. θα γκρεμίσει την ενότητα της παραγωγής. Πρέπει να ξέρουμε ποιοι άνθρωποι θα εφαρμόσουν την αυτοδιαχείριση. Κάποιοι ξεκινούν από εξιδανικευμένες αντιλήψεις για τους εργάτες. Ας εξηγήσουν γιατί οι Ρώσοι εργάτες είναι υπέρ του καπιταλισμού, γιατί υποστηρίζουν την υφιστάμενη τάξη πραγμάτων; Με ποιον τρόπο οι σημερινοί Ρώσοι εργάτες θα αυτοδιαχειριστούν και θα εφαρμόσουν το σοσιαλισμό; Αν ο εργάτης εργάζεται ακόμη, χάριν του μισθού, τότε θα έχει ιδιοτελείς τάσεις. Πριν ακόμα απ' την «περεστρόικα», είχαμε στη χώρα μας, σύμφωνα με τα στοιχεία της «Πράβντα», περίπου 500.000 «κουβαλητές» (ανθρώπους που έκλεβαν αντικείμενα απ' το χώρο εργασίας τους -σ.τ.μ.). Μπορούν να ισχυριστούν ότι η γραφειοκρατία τους οδήγησε σ' αυτή την κατάσταση. Και το γεγονός ότι οι άνθρωποι εργάζονται χάριν του μισθού και όχι επειδή η εργασία έχει γίνει ανάγκη τους, κι αυτό στη δολιότητα της γραφειοκρατίας οφείλεται;
Σε τέτοιες συνθήκες το διοικητικό σύστημα (που αναπόφευκτα είναι σε ορισμένο βαθμό γραφειοκρατικό) παίζει το ρόλο ενός συνδετικού ιστού των αποκομμένων εγωιστικών συμφερόντων, συμπεριλαμβανομένων και των συλλογικών εγωιστικών συμφερόντων ξεχωριστών ομάδων. Γι' αυτό αντιτίθεται σε κάθε ξεχωριστό εγωιστικό συμφέρον, αν και, ταυτόχρονα, είναι αποξενωμένο από τα συμφέροντα των διοικούντων. Τονίζω και πάλι ότι οι κοινωνικές διαδικασίες είναι αντιφατικές. Κι όμως, τα κομμουνιστικά κόμματα τις προσεγγίζουν εξαιρετικά απλουστευτικά. Χρειάζεται βαθιά θεωρητική κατανόηση τους, αλλιώς οποιαδήποτε επίδραση πάνω τους θα είναι ανέφικτη.