Ας πούμε μερικά πράγματα χοντρικά να μη μείνουν σε εκκρεμότητα οι ενδιαφέρουσες ερωτήσεις που έβαλες.
Πες ότι σου δίνουν ως υλικό κουκουνάρια. Έχεις ανοικτά και κλειστά κουκουνάρια και μπορείς να τα συνδυάσεις όπως θες για να φτιάξεις ένα οικοδόμημα.
Πάνω κάτω μπορείς να φανταστείς διάφορα πράγματα που μπορείς να κάνεις. Στρώσεις, μάζες αλλού πυκνές, αλλού αραιές, άντε και μια πυραμιδοειδή κατασκευή κλπ. Ωστόσο δεν μπορείς να κάνεις ένα οβελίσκο από κουκουνάρια. Εκτός κι αν μπει στο παιχνίδι και η κόλλα αλλά και πάλι δύσκολα. Με τη κόλλα αποκτάς πάντως άλλες μορφοπλαστικές δυνατότητες. Επίσης μπορείς να μαδήσεις μερικά και να χρησιμοποιήσεις κάπως και τα κομματάκια (πως τα λένε; πέταλα;). Ή και το σπόρο. Αυξάνονται κάπως οι δυνατότητές σου σε κάθε στάδιο. Αν μάλιστα κάποιος σου δώσει ένα πριονάκι μπορείς να τα κόψεις κομμάτια κατά τον άξονα ή τη μέση και να έχεις ένα υλικό κάπως διαφορετικής μορφής με διαφορετικές δυνατότητες (ένα κομμάτι που είναι επίπεδο από τη μια του μεριά στέκεται σταθερότερα). Αν μετά σου δώσει κάποιος και ένα άλλο εργαλείο να σκάψεις μέσα σε αυτά, παράγεις άλλου τύπου υλικό με επιπλέον δυνατότητες (πχ το ένα κουκουνάρι μπορεί να κάθεται μέσα στο άλλο σαν τα χωνάκια του παγωτού).
Μην επεκταθώ. Κατάλαβες. Κάθε φορά που έχεις νέες δυνατότητες σε ένα υλικό μπορείς να κάνεις νέες μορφές. Αυτό είναι όλη η ουσία της εξέλιξης της σοβαρής τέχνης. Οι νέες δυνατότητες του υλικού (λόγω προστιθέμενης εμπειρίας, γνώσης, νέων εργαλείων) που σε κάνουν να πας σταδιακά από τον άκαμπτο Κούρο στο σύμπλεγμα του Λαοκόοντα.
Τι είναι τα κουκουνάρια για τον Beethoven και τι για τον Brubeck;
(Οι ορισμοί που θα δώσω είναι για τα πανηγύρια απλώς για να γίνουν απλοί και κατανοητοί)
Ο Μπετόβεν παραλαμβάνει από την εποχή του το αρμονικό σύστημα του μείζονος και του ελάσσονος τρόπου (χοντρικά αυτό που έχεις ακούσει σαν ματζόρε και μινόρε κλίμακες), την ομοφωνική γραφή (το ενδιαφέρον κυρίως στην μελωδία και οι υπόλοιπες φωνές να συνοδεύουν με συγχορδίες) και από την προηγούμενη εποχή την πολυφωνική γραφή (οι διάφορες μελωδικές γραμμές έχουν ανάλογο βάρος).
Ο Μπετόβεν όλα αυτά τα πάει παρακάτω (ας πούμε στο πόσο μακρυά μπορεί να πάει από μία τονικότητα σε μία άλλη) αλλά κάνει πολύ δουλειά στο θέμα της επεξεργασίας. Τα μουσικά έργα δεν είναι ιδέες ατάκτως ειρημένες. Έχεις (την εποχή εκείνη) μια πρώτη θεματική ιδέα και συχνά μια δεύτερη οι οποίες έχουν διαφορετικό και αντίθετό χαρακτήρα. Και όλο το παιχνίδι της επεξεργασίας είναι το πως συγκρούονται οι δύο αυτές οι ιδέες μεταξύ τους ολόκληρες ή τα κομμάτια τους. Και εκεί βλέπεις τον καλό συνθέτη. Στο πως θα διαλέξει το κατάλληλο θέμα για να μπορέσει να του δώσει ενδιαφέροντα τμήματα να τα αξιοποιήσει μετά και πως θα φτιάξει ακόμα και τα πιο αδιάφορα μέρη του έργου (συνδετικά - γέφυρες) από αυτό το πρώτο υλικό ώστε να έχει το έργο ενότητα και αναγνωρισιμότητα.
Στο δικό σου παράδειγμα θα μπορούσε να το επιτύχεις διαλέγοντας αποκλειστικά κλειστά κουκουνάρια και τομές αυτών. Θα είχες κώνους, κόλουρους κώνους και θα μπορούσες να έχεις παράγωγα σχήματα πχ κλεψύδρα από δυο κόλουρου κώνους κολλημένους στην κορυφή κλπ. Να έχεις δηλαδή επεξεργασία των αρχικών σχημάτων.
Αν πας τώρα στον Brubeck ξέρεις τι έχει; Εκατοντάδες στοιχεία που συνέβησαν στο μεσοδιάστημα μετά το θάνατο του Μπετόβεν και δεν θα μπορούσε να τα έχει φανταστεί. Πχ Μετατροπίες σε πολύ απομακρυσμένες τονικότητες, εκτεταμένη χρήση εβδόμης, ενάτης, ενδεκάτης κλπ σε συγχορδίες που δεν λύνονται, διτονικότητα ή πολυτονικότητα και όλα αυτά στη μουσική που έχει τονικά κέντρα. Παράλληλα έχει ήδη υπάρξει ατονικότητα, μουσικές επιφάνειες, αλεατορισμός και τυχαιότητα, μη επαναλαμβανόμενο μετρικά σχήματα και πολλά άλλα.
Ωστόσο η σύγκριση εξαρχής δεν είναι δίκαια γιατί η Jazz αν και εξαιρετικά ενδιαφέρον κλάδος δεν έχει την απαίτηση της επεξεργασίας που έχει η σοβαρή τέχνη. Έχει άλλες ομορφιές εκεί με κυριώτερη τον αυτοσχεδιασμό. Αν πας να αναλύσεις το δεύτερο κομμάτι με την λογική 4 μέτρα έτσι και 4 μέτρα επανάληψη κλπ κλπ μάλλον θα το αδικήσεις.
ΥΓ. Για κανένα λόγο δεν θεωρώ το δεύτερο πολυπλοκότερο του πρώτου αν αυτό εννοείς.
