Αντισημιτισμός
https://chilonas.com/2017/05/01/httpwp-mep1op6y-561/
O Αντισημιτισμός αποτελεί ιδεολογία η οποία βασίζεται στην άποψη ότι οι λαοί που ομιλούν Σημιτικές γλώσσες ανήκουν σε υποδεέστερη φυλή. Η εν λόγω άποψη του 19ου αιώνα είναι λανθασμένη, διότι δεν υπάρχει σύνδεσμος μεταξύ γλώσσας και φυλής· εκτός αυτού η έννοια της
‹φυλής› είναι επιστημολογικά αδύναμη και πιθανόν κενή νοήματος. Παρότι εξ᾽ορισμού αφορά και στους Αραβόφωνους λαούς, χρησιμοποιείται γενικότερα για να καταδείξει αντι Εβραϊκά αισθήματα.
Τα πρώτα συμβάντα: Εσθήρ (βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης)
Για να εκδηλωθεί ο αντισημιτισμός, θα πρέπει οι Εβραίοι να συνιστούν αναγνωρίσιμη μειονότητα σε κάποια ξένη χώρα. Ξεχωριστοί ήσαν πάντοτε επειδή λάτρευαν έναν μόνο, ανεικονικό Θεό· αλλοδαπή μειονότητα έγιναν κατά την διάρκεια της Βαβυλώνιας Αιχμαλωσίας. Από τον 6ο αιώνα και μετά οι Εβραίοι αποτελούσαν σημαντικό πληθυσμιακό κομμάτι της Βαβυλώνας.
Το πρώτο καταγεγραμμένο περιστατικό συνέβη στην αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών και αναφέρεται στο βιβλικό εγχειρίδιο Εσθήρ. Σύμφωνα με την ιστορία, αυλικός ονόματι Αμάν (Haman) παρουσιάστηκε μπροστά στον βασιλέα Ξέρξη και είπε:
«Υπάρχουν ορισμένοι άνθρωποι διασκορπισμένοι σε μικρές ομάδες ανάμεσα στους λαούς όλων των επαρχιών του βασιλείου σου, οι οποίοι τηρούν διαφορετικά έθιμα από όλους τους άλλους ανθρώπους και δεν υπακούουν στους νόμους του βασιλέα· δεν είναι προς το καλύτερο συμφέρον του βασιλέα να τους ανέχεται. Αν φρονεί ο βασιλέας, ας εκδοθεί διάταγμα για την εξόντωσή τους».
[
… ὑπάρχει ἔθνος διεσπαρμένον ἐν τοῖς ἔθνεσιν ἐν πάσῃ τῇ βασιλείᾳ σου, οἱ δὲ νόμοι αὐτῶν ἔξαλλοι παρὰ πάντα τὰ ἔθνη, τῶν δὲ νόμων τοῦ βασιλέως παρακούουσι, καὶ οὐ συμφέρει τῷ βασιλεῖ ἐᾶσαι αὐτούς·εἰ δοκεῖ τῷ βασιλεῖ, δογματισάτω ἀπολέσαι αὐτούς … ] Εσθήρ 3.8
Στις 16 Μαΐου 474 π.Χ (μια μέρα πριν το Εβραϊκό Πάσχα) στάλθηκε προς όλους τους Σατράπες διάταγμα για την θανάτωση των Εβραίων στις 8 Μαρτίου 473 [13 του Εβραϊκού μηνός Αδάρ (Adar)]. Ωστόσο, μία εκ των συζύγων του Ξέρξη, η Εβραία βασίλισσά του, Εσθήρ, παρενέβη και ήταν σε θέση να αποτρέψει την καταστροφή. Ο Ξέρξης αντελήφθη ότι ο Αμάν ήταν αναξιόπιστος, πρόσταξε την εκτέλεσή του και ακολούθως
«οι Εβραίοι πάταξαν με το σπαθί όλους τους εχθρούς τους, θανατώνοντας και καταστρέφοντάς τους, όπως εκείνοι επιθυμούσαν γι᾽ αυτούς». Οι επόμενες ημέρες, Αδάρ 14 και 15, καθιερώθηκαν ως επέτειος χαράς και εορτασμού με την ονομασία Πουρίμ (Purim).
Δεν είναι ξεκάθαρο αν η ιστορία αυτή αφορά σε ιστορικό γεγονός, αλλά ενδέχεται να περιέχει κάποια ψήγματα αλήθειας επειδή άλλο περιστατικό, γνωστό από ιστορικές πηγές, φανερώνει ότι ο αντισημιτισμός δεν αποθαρρύνθηκε από τις Περσικές αρχές. Συνέβη το 410 π.Χ στην Ελεφαντίνη της Αιγύπτου.
Τα πρώτα συμβάντα: Ελεφαντίνη (νησί του ποταμού Νείλου στην Βόρεια Νουβία της Αιγύπτου)
Στην Ελεφαντίνη υπήρχε μεγάλη
φρουρά Εβραίων στρατιωτών στην υπηρεσία των Περσών, οι οποίοι κατασκεύασαν δικό τους ναό. Οι ζωές εκείνων των στρατιωτών καταγράφονται σε αρκετά κείμενα. Το γνωστό ως ANET3 492 είναι γράμμα του ιερέα της Ελεφαντίνης, Ιεδωνία (Yedoniah) προς τον Πέρση κυβερνήτη της Ιουδαίας. Αποκαλύπτει ότι τον Ιούλιο και τον Αυγουστο του 410 ο σατράπης της Αιγύπτου, Αρσάμης, απουσίαζε από την πατρίδα του, για να επισκεφθεί τον βασιλέα Δαρείο Β᾽ τον Νόθο. Κατά συνέπεια, δεν μπορούσε να αποτρέψει τον Αιγύπτιο ιερέα του τοπικού θεού Κνούμ και τον διοικητή της φρουράς, έναν Ιρανό ονόματι Βινταράναγκα (Vidaranag), από το να επιτεθούν στο Εβραϊκό ιερό. Αιτία της επίθεσής τους ήταν ότι οι Εβραίοι θυσίαζαν αρνιά, ιερά ζώα σύμφωνα με τους Αιγυπτίους. Ο γιός του Βινταράναγκα, Νεφαγιάν (Nefayan) και ολιγομελές στράτευμα ντόπιων Αιγυπτίων εφόρμησαν στον ναό και αφού γκρέμισαν κολώνες και πύλες, πυρπόλησαν την οροφή και πήραν μαζί τους πολύτιμα δισκοπότηρα και κηροπήγια.
Ωστόσο, οι Εβραίοι της Ελεφαντίνης πήραν την εκδίκησή τους, αν και το πώς δεν είναι ξεκάθαρο. Σίγουρα όμως κατέστρεψαν την περιουσία του Βινταράναγκα και σκότωσαν τον ίδιο (
«σκύλοι έφαγαν τα πόδια του»). Στις 25 Νοεμβρίου 407, οι Εβραίοι ζήτησαν άδεια να ανοικοδομήσουν το ιερό, η οποία τους δόθηκε με την προϋπόθεση ότι θα προσέφεραν άλλου είδους θυσίες και αυτή είναι η τελευταία πληροφορία που γνωρίζουμε για το εν λόγω περιστατικό.
Η διαφορά μεταξύ των δύο αυτών συμβάντων είναι το κίνητρο. Στην Εσθήρ, οι Εβραίοι διώκονται επειδή δεν υπακούουν στους Περσικούς νόμους αλλά στον Μωσαϊκό Νόμο· οι Αιγύπτιοι ήταν οργισμένοι με την Εβραϊκή θρησκεία. Τα δύο αυτά ζητήματα — αθέμιτη και ασεβής συμπεριφορά — έμελλε να γίνουν πολύ συνηθισμένες καταγγελίες.
Οι διώξεις των Εβραίων από τον Αντίοχο
Το επόμενο επεισόδιο είναι δύσκολο να ερμηνευθεί. Συνέβη μετά την αντικατάσταση του Οίκου των Αχαιμενιδών από το Βασίλειο των Ελλήνων Σελευκιδών. Ένας από τους βασιλείς τους, ο Αντίοχος Δ᾽ ο Επιφανής, ο οποίος βασίλευσε από το 175 έως το 164 π.Χ περίπου, εξεδίωξε τους Εβραίους της Ιουδαίας αλλά δεν γνωρίζουμε τον λόγο. Αυτό που είναι βέβαιο ωστόσο, είναι ότι όλα ξεκίνησαν όταν ο βασιλέας απέσπασε τους θησαυρούς του ναού των Ιεροσολύμων τον Σεπτέμβριο του 169 μετά από επιτυχή αλλά δαπανηρή εκστρατεία εναντίον της Αιγύπτου κατά την διάρκεια του 6ου Συριακού Πολέμου.
Αυτό δεν ήταν ούτε ασυνήθιστη ούτε ιερόσυλη πράξη. Οι βασιλείς της Ανατολής θεωρούσαν τους ναούς στις επικράτειές τους ως κοιτάσματα πολύτιμων μετάλλων· μπορούσαν όποτε ήθελαν να δίνουν και να παίρνουν οτιδήποτε. Εντούτοις, οι Εβραίοι δυσαρεστήθηκαν βαθύτατα.
Ακόμα χειρότερα, δύο χρόνια νωρίτερα, ο βασιλέας είχε αντικαταστήσει τον αρχιερέα Ιάσωνα (Jason, Γιασόν) με τον Μενέλαο (αδελφό του Σίμωνα Βενιαμίν) ο οποίος του είχε υποσχεθεί περισσότερα έσοδα από φόρους —επίσης φυσιολογική ανατολίτικη πρακτική (ταυτόχρονα ο Αντίοχος είχε αντικαταστήσει τον αρχιερέα στο συγκρότημα Εσαγκίλα στην Βαβυλώνα). Το πρόβλημα ήταν ότι ο Μενέλαος επιθυμούσε να εξελληνίσει την λατρεία στην Ιερουσαλήμ, δηλαδή να επιτρέψει την διασπορά Ελληνικών επιρροών.
Το 168 η κατάσταση χειροτέρευσε. Οι Ρωμαίοι ενεπλάκησαν στον πόλεμο των Αιγυπτίων και πίεσαν για την επιστροφή του Αντιόχου. Αρπάζοντας την ευκαιρία, ο Ιάσωνας επιχείρησε να επιστρέψει στην Ιερουσαλήμ, γεγονός που προκάλεσε εμφύλιο πόλεμο στην Ιουδαία. Ο βασιλέας απέστειλε ειρηνευτική δύναμη η οποία κατέλαβε την πόλη και οικοδόμησε στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Επειδή οι στρατιώτες χρειάστηκαν κάποιον ναό για την εκτέλεση των θρησκευτικών τους καθηκόντων,
το ιερό των Ιεροσολύμων αφιερώθηκε εκ νέου στον Ολύμπιο Δία ή Ba’al Šamem. Αυτό συνέβη τον Δεκέμβριο του 168.
Σύμφωνα με τα (προκατειλημμένα) βιβλία των Μακκαβαίων, ο Αντίοχος απαγόρευσε την Ιουδαϊκή θρησκεία (Α 1.41-62 και Β 6.6-9). Οι διαφυγόντες στην έρημο Ορθόδοξοι Εβραίοι, δέχθηκαν επίθεση κατά την διάρκεια ενός Σαμπάτ [Sabbath, Ιερού Σαββάτου (για τους Εβραίους, ημέρα ανάπαυσης και λατρείας)]. Πολλοί ευσεβείς Εβραίοι, συνήθως τους αποκαλούσαν Χασιδικούς, συντάχθηκαν με την εξέγερση του Ιούδα Μακκαβαίου, ο οποίος οδήγησε ολιγάριθμη δύναμη εναντίον του Σελευκιδικού στρατού και βγήκε νικητής. Οι εχθροί του δεν ήταν σε θέση να αντεπιτεθούν καθώς ήταν απασχολημένοι σε πολεμικές επιχειρήσεις κατά των Αρμενίων. Μετά από αρκετές νίκες, ο Ιούδας απελευθέρωσε την Ιερουσαλήμ το 165 π.Χ, απεκάθαρε τον ναό —σε ανάμνηση του γεγονότος οι Εβραίοι έκτοτε καθιέρωσαν τους ετήσιους εορτασμούς Χανουκά (Hanukkah)— και κατατρόπωσε τους Σελευκίδες. Η κατάσταση ομαλοποιήθηκε με τον θάνατο του Αντιόχου Δ᾽ του Επιφανούς, τον Νοέμβριο ή Δεκέμβριο του 164 π.Χ. Ο διάδοχός του, Αντίοχος Ε᾽ ο Ευπάτωρ, έβαλε τέλος στην δίωξη. Ωστόσο δεν συνέβη το ίδιο με τον αγώνα των Εβραίων και το 152 π.Χ ο αδελφός του Ιούδα, Ιωνάθαν (ο επονομαζόμενος Απφούς) αναγνωρίστηκε ως αρχιερέας. Απο την οικογένεια του Ιούδα και του Ιωνάθαν αναδύθηκε η νέα βασιλική δυναστεία των Ασμοναίων.
Δεν είναι σαφές το γιατί ο Αντίοχος Δ᾽ αποφάσισε την δίωξη των Εβραίων. Ήταν ιδιαίτερα ασυνήθιστη κίνηση επειδή κοινό τόπο κατά την αρχαιότητα αποτελούσε η θρησκευτική ανοχή· οι βασιλείς σπανίως παρεμβαίνουν στις λατρευτικές πρακτικές. Ωστόσο, υπάρχει ένας παραλληλισμός: ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός, θιασώτης του ελληνικού πολιτισμού, επιχείρησε να εκριζώσει τον Ιουδαϊσμό το 130 μ.Χ. Απαγόρευσε επίσης την περιτομή και την μελέτη του Μωσαϊκού Νόμου. Η αποστροφή του Αντιόχου Δ᾽ προς τον Ιουδαϊσμό ενδέχεται να ήταν αποτέλεσμα του πλήρους εξελληνισμού του.
Ενδεχόμενο όχι πολύ πιθανό. Ο ίδιος ο βασιλέας δεν ήταν υπεράνω των υπολοίπων θνητών ώστε να συνάψει γάμο με την Συριακή θεότητα Αταργάτη —πράξη την οποία ουδείς Έλληνας θα ενέκρινε. Το γεγονός επίσης ότι έπρεπε να προσφερθούν χοίροι, είναι ένα ακόμη ζήτημα κατά της θεωρίας ότι ο Αντίοχος επιθυμούσε να εξελληνίσει την χώρα: οι Έλληνες δεν θυσίαζαν γουρούνια.
Πιθανόν κάτι διαφορετικό συνέβαινε στην Ιουδαία. Έχει υποτεθεί, ότι ο Μενέλαος ήταν ο αρχιτέκτονας του βασιλικού διατάγματος, διαβλέποντας την ευκαιρία να ελληνοποιήσει την χώρα του και να επιδείξει την πίστη του στον Έλληνα βασιλέα. Όμως, από συντηρητική Εβραϊκή σκοπιά, ο αρχιερέας είχε στραφεί ενάντια στον λαό του.
Οι επόμενες γενεές έχουν αποκαλέσει τον Αντίοχο Δ᾽, υπερασπιστή του Ελληνισμού, επειδή επετέθη στον Ιουδαϊσμό. Πολύ συχνά η δράση του εξελήφθη ως αντισημιτική, αλλά στην πραγματικότητα, τα πράγματα ήταν πολύ πιο περίπλοκα από μια απλή Ιουδαιοφοβία.
Πογκρόμ στην Αλεξάνδρεια
Σύμφωνα με σύγχρονη εκτίμηση η Αλεξάνδρεια είχε ένα εκατομμύριο κατοίκους: Αιγυπτίους αυτόχθονες, Έλληνες αριστοκράτες και περί τους 150.000 Εβραίους. Οι Έλληνες βασιλείς συνήθως μεταχειρίζονταν ευγενικά τους Εβραίους· για παράδειγμα ο Πτολεμαίος Β᾽ Φιλάδελφος (βασ.282-246) είχε καλύψει τα έξοδα για την μετάφραση της Βίβλου στα Ελληνικά. Ο εγγονός του ωστόσο, Πτολεμαίος Δ᾽ Φιλοπάτωρ (βασ.222-205) σκεπτόταν διαφορετικά.
Ο Εβραϊκός θρύλος τον θέλει να επισκέπτεται την Ιερουσαλήμ το 217 π.Χ και εντυπωσιασμένος από την ομορφιά της να επιθυμεί την είσοδό του στον ναό. Ο αρχιερέας επικαλείται την βοήθεια του Θεού για να αποτρέψει αυτή την ιεροσυλία και πράγματι ο βασιλέας τιμωρείται με αποπληξία. Επιστρέφει στην Αίγυπτο, όπου αποφασίζει να πάρει την εκδίκησή του από τους Εβραίους της Αλεξάνδρειας, οι οποίοι, ως εκ τούτου, ενημερώνονται ότι ο μόνος τρόπος να γλιτώσουν τις ζωές τους ήταν να προσφέρουν θυσίες στον θεό Διόνυσο. Αρνούμενοι, αιχμαλωτίζονται στο στάδιο, όπου πεντακόσιοι ελέφαντες πρόκειται να τους ποδοπατήσουν. Θαυματουργή παρέμβαση δύο αγγέλων, σώζει τις ζωές των Εβραίων και ο Πτολεμαίος μετανοεί.
Ο θρύλος αυτός μπορεί να βρεθεί στο Γ᾽ Βιβλίο των Μακκαβαίων. Ενδέχεται να περιέχει κάποιες αλήθειες, επειδή την ιστορία με τους ελέφαντες αφηγείται επίσης ο Εβραίος ιστορικός Ιώσηπος Φλάβιος, παρότι αναφέρεται στον βασιλέα με το όνομα Πτολεμαίος Η΄ Ευεργέτης Φύσκων (βασ.145-116) ο οποίος, είναι αλλιώς γνωστός στους Εβραίους για την καλοσύνη του απέναντί τους.
Γνωρίζουμε πολλά περισσότερα για ένα άλλο Αλεξανδρινό πογκρόμ: το 38 μ.Χ, κάπου εβδομήντα χρόνια μετά την ένταξη της Αιγύπτου στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Η βασική αναφορά μας είναι κείμενο που τιτλοφορείται
Εις Φλάκκον, γραμμένο από τον Εβραίο φιλόσοφο Φίλωνα τον Αλεξανδρινό (20 π.Χ-50 μ.Χ). Ο επίτροπος Αλεξανδρείας Φλάκκος Ἀουίλλιος, κυβερνήτης της Αιγύπτου από το 32 έως το 38 μΧ, ήταν, σύμφωνα με τον Φίλωνα, παντελώς διεφθαρμένος. Πάντα από την ίδια πηγή, πληροφορούμαστε ότι ο Φλάκκος δεν είχε αποστείλει την Εβραϊκή διακήρυξη πίστης προς τον Καλιγούλα, όταν εκείνος έγινε αυτοκράτορας το 37 μ.Χ. Αν και η αναφορά ενδέχεται να είναι ανακριβής, το σίγουρο είναι ότι ο Φλάκκος όχι μόνο ήταν ανίκανος να ελέγξει το ξέσπασμα βίας του Αυγούστου/Σεπτεμβρίου του 38 μ.Χ αλλά το ενεθάρρυνε κιόλας.
Πάντα υπήρχαν εντάσεις ανάμεσα στις τρείς πληθυσμιακές ομάδες της Αλεξάνδρειας: οι Έλληνες απεχθάνονταν τους Εβραίους και οι Αιγύπτιοι τους μισούσαν επειδή οι Εβραίοι έχαιραν προνομίων τα οποία εκείνοι δεν είχαν. Τον Ιούλιο του 38 μ.Χ, ο Εβραίος βασιλέας Ηρώδης Αγρίππας Α΄, επισκέφθηκε την Αλεξάνδρεια απεσταλμένος του Ρωμαίου αυτοκράτορα Καλιγούλα. Δεν έγινε καλά δεκτός από τους παρισταμένους και παρά τις προσβολές που δέχτηκε, ο Φλάκκος δεν προχώρησε σε τιμωρία των καθυβριζόντων την
Αυτού Μεγαλειότητα στο πρόσωπό του. Σύμφωνα με τον Φίλωνα, το γεγονός ενθάρρυνε τους κατοίκους να απαιτήσει την τοποθέτηση αγαλμάτων του Καλιγούλα στις συναγωγές.
Τούτο το αίτημα ήταν παγίδα, από μέρους των Ελλήνων αριστοκρατών της Αλεξάνδρειας, οι οποίοι μισούσαν τους Ρωμαίους και απεχθάνονταν τους Εβραίους. Πρόθεσή τους ήταν να φέρουν τον Ρωμαίο κυβερνήτη σε δύσκολη θέση: εφόσον επέτρεπε να γίνει κάτι τέτοιο, οι Εβραίοι θα επαναστατούσαν και θα αναγκαζόταν να χρησιμοποιήσει δυνάμεις καταστολής εναντίον τους· αν το αρνιόταν, θα όφειλε εξηγήσεις ενώπιον του αυτοκράτορα της Ρώμης, ο οποίος φέρεται να ήταν παράφρων.
Ο Φλάκκος αναγκάστηκε να διατάξει την τοποθέτηση των αγαλμάτων και αυτό προέτρεψε τον λαό να επιτεθεί στις συναγωγές: κήποι καταστράφηκαν, κτίρια πυρπολήθηκαν. Ο Φίλων καταλογίζει την ευθύνη σε συμμορία Αλεξανδρινών, αλλά η καλή οργάνωση των δράσεων φανερώνει τον προσχεδιασμό τους.
Έκτοτε οι Εβραίοι παγιδεύτηκαν. Μέχρι τότε ζούσαν και στις πέντε συνοικίες της πόλης· τώρα διατάχθηκαν να περιοριστούν όλοι σε μια. Μπορεί να σκέφτηκε ο Φλάκκος ότι αυτός ο διαχωρισμός θα βοηθούσε τους Εβραίους καθιστώντας αδύνατες πλεον τις μεμονωμένες επιθέσεις. Όποιο και να ήταν το κίνητρο, είχε ως αποτέλεσμα την
δημιουργία του πρώτου γνωστού γκέτο στην ιστορία. Βεβαίως, τα σπίτια που άφησαν πίσω τους οι Εβραίοι, λεηλατήθηκαν από ομάδες Αιγυπτίων και Ελλήνων.
Ήταν αδύνατον για τους Εβραίους να εγκαταλείψουν την συνοικία τους: τους λιθοβολούσαν, τους χτυπούσαν με ρόπαλα ή τους έκαιγαν και ακρωτηρίαζαν τα πτώματά τους. Άλλοι σέρνονταν στις αρένες ή σταυρώνονταν. Ο Φίλων μας αφηγείται μια σοκαριστική μαρτυρία. Χιλιάδες θα πρέπει να αφανίστηκαν και σύμφωνα με τον ίδιο, ο Φλάκκος δεν έκανε κάτι ώστε να το εμποδίσει, αντιθέτως συντάχθηκε με τους επιτιθέμενους. Μέλη του εβραϊκού συμβουλίου συνελήφθησαν και μαστιγώθηκαν δημοσίως στο θέατρο για τον εορτασμό των γενεθλίων του αυτοκράτορα· άλλοι, σταυρώθηκαν και το ημερολόγιο έδειχνε ημέρα Σάββατο 31 Αυγούστου.
Μετά από αυτό η κατάσταση μοιάζει κάπως να ηρεμεί: για όσο παρέμεναν στο γκέτο τους, οι Εβραίοι ήσαν λίγο-πολύ ασφαλείς· ο κυβερνήτης είχε δείξει στους Έλληνες ότι ήταν με το μέρος τους και πιθανόν πιστώνεται την τωρινή προσπάθεια να κατευνάσει το μένος του όχλου. Κυνική επίλυση αλλά ίσως έπαυσαν οι σκοτωμοί.
Τα μέχρι τώρα συμβάντα είχε αναφέρει στον αυτοκράτορα ο πρίγκιπας Αγρίππας. Ο Καλιγούλας έστειλε άμεσα έναν αξιωματικό στην Αλεξάνδρεια, ο οποίος συνέλαβε τον Φλάκκο την πρώτη εβδομάδα του Οκτώβρη. Ο Φίλων καταγράφει ότι τούτο συνέβη κατά την διάρκεια των εορτασμών της Σκηνοπηγίας (Ταμπερνάκλ) υπαινισσόμενος την θεϊκή παρέμβαση στο γεγονός· εντρυφεί στην περιγραφή του για την δίκη, την εξορία και τον βίαιο θάνατο του Φλάκκου.
Ο επόμενος κυβερνήτης επέτρεψε στους Εβραίους της Αλεξάνδρειας να εξηγήσουν όσα έγιναν στην Ρώμη. Ατυχώς, ο Καλιγούλας είχε πλέον γίνει βάναυσος τύραννος και δεν συμμερίστηκε τους Εβραίους. Ωστόσο, προτού η κατάσταση χειροτερεύσει, ο Καλιγούλας δολοφονήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 41 μ.Χ. Ο νέος αυτοκράτορας Κλαύδιος, κατάφερε να ομολοποιήσει το σύνολο των συνθηκών αλλά δίχως να είναι ξεκάθαρο το πώς, επειδή η αφήγηση του Φίλωνα διακόπτεται πριν τον θάνατο του Καλιγούλα.
Αυτό ήταν το καλύτερα γνωστό αντισημιτικό περιστατικό από την αρχαιότητα. Υπήρξαν μερικά ακόμη γεγονότα αλλά είναι ασαφές το αν ήταν από την φύση τους τέτοιου είδους, για παράδειγμα, ο αυτοκράτορας Τιβέριος το 19 μ.Χ απέλασε τους Εβραίους από την Ρώμη, αλλά μοιάζει ωστόσο με μέτρο αστυνόμευσης εξαιτίας ταραχών. Σίγουρα αυτός ήταν ο λόγος που ο Κλαύδιος εξεδίωξε Εβραίους το 49 ή το 50 μ.Χ: διαπληκτίζονταν «εξαιτίας του ακτιβιστή Χριστού». Άλλα συμβάντα σχετίζονται με πόλεμο και είναι άτυπα.
Κατηγορητήριο
Ας εξετάσουμε την ιδεολογία εκείνων οι οποίοι επιτέθηκαν στους Εβραίους.
Οι αρχαίες αντισημιτικές ιδέες είναι γνωστές. Παρόλο που το πλέον διαβόητο αντι-Εβραϊκό λιβελογράφημα, η πεντάτομη Αιγυπτική Ιστορία του Απίωνος της Αλεξαδρείας (20 π.Χ έως 45 μ.Χ περίπου) δεν έφθασε στις ημέρες μας, επιβίωσε ωστόσο καθώς απετέλεσε αναφορά άλλων συγγραφέων, όπως ο Ρωμαίος ιστορικός Τάκιτος (≈55 έως 120). Επιπροσθέτως, ο Εβραίος ιστορικός Ιώσηπος Φλάβιος με το έργο του «Κατά Απίωνος» συνιστά πηγή για τις ιδέες του Αλεξανδρινού ιστοριογράφου. Ωστόσο ο Απίων δεν ήταν ο μόνος που απεχθανόταν τους Εβραίους. Οι ακόλουθες καταγγελίες ήταν συνήθεις.
- Η ιστορία της Εξόδου είχε αντιστραφεί. Οι Εβραίοι θεωρούνταν απόγονοι των λεπρών οι οποίοι είχαν εξοριστεί από τους Αιγυπτίους. Κατά την αρχαιότητα, τέτοιες δηλώσεις λογίζονταν ακραία προσβλητικές.
- Επειδή οι Εβραίοι λέγεται ότι διεσώθησαν στην έρημο από ένα άγριο γαϊδούρι, επιστεύετο ότι σέβονταν το ζώο αυτό σαν θεό τους. Παρόμοια δήλωση μπορεί να βρεθεί στο «Συμπόσιο των Επτά Σοφών» του Έλληνα φιλοσόφου Πλουτάρχου από την Χαιρώνεια, όπου αναφέρει ότι αντικείμενο της Ιουδαϊκής λατρείας ήταν ο χοίρος.
- Οι Εβραίοι δεν λάτρευαν τους γνωστούς θεούς, όπως έκαναν άλλοι. Αυτό ήταν προφανής αλήθεια, η οποία όμως στρεφόταν εναντίον τους επειδή κάποιες φορές τους καταλογίζονταν ευθύνες όταν θεϊκή οργή επέφερε δεινά σε κάποια κοινότητα. Θα πρέπει να προστεθεί ωστόσο, ότι αρκετοί Έλληνες και Ρωμαίοι υπήρξαν γοητευμένοι από τον ριζοσπαστικό μονοθεϊσμό των Εβραίων, ο οποίος ήταν φιλοσοφικά ελκυστικός.
- Στον ναό των Ιεροσολύμων, οι Εβραίοι θυσίαζαν ανθρώπους. Για παράδειγμα, ήταν ευρέως διαδεδομένη φήμη ότι όταν ο Αντίοχος κατέλαβε την πόλη και εισήλθε στο ιερό, ελευθέρωσε Έλληνα φυλακισμένο ο οποίος σιτευόταν για να προσφερθεί ως θυσία.
- Οι Εβραίοι θεωρούνταν τεμπέληδες: αυτό ήταν ξεκάθαρο για όλους τους Έλληνες και τους Ρωμαίους, επειδή διατηρούσαν την αργία του Σαββάτου. Τούτη η άποψη μπορεί να βρεθεί στην δεκατη-τέταρτη «Σάτιρα» του Ρωμαίου ποιητή Γιουβενάλη (≈67 έως ≈145).
- Οι Εβραίοι είχαν παράξενα έθιμα. Οι νόμοι περί τροφής και αγνότητας —διάκριση την οποία Έλληνες και Ρωμαίοι ουδέποτε κατενόησαν— έγιναν αντικείμενο πολλών αστεϊσμών κάποιες φορές καλοπροαίρετων, αλλά συνήθως χλευαστικών.
- Εκείνοι οι οποίοι τηρούσαν τον Μωσαϊκό Νόμο θεωρούνταν απείθαρχοι προς τους νόμους τους κράτους όπου κατοικοέδρευαν. Από όλες τις κατηγορίες εναντίον των Εβραίων αυτή είναι η αρχαιότερη και απαντάται στην ιστορία για την Εσθήρ.
- Οι Εβραίοι θεωρούντο αντικοινωνικοί. Ζούσαν ξεχωριστά από τους άλλους λαούς του αρχαίου Μεσογειακού κόσμου. (Στην πραγματικότητα, οι ευσεβείς Εβραίοι ήταν αναγκασμένοι να ζούν σε γειτονιές πέριξ των συναγωγών τους —υπήρχε μέγιστη απόσταση την οποία επιτρεπόταν να διανύουν κατά την διάρκεια του Σαββάτου— γεγονός που εξηγεί την ύπαρξη των εβραϊκών συνοικιών. Για παράδειγμα, στην Ρώμη, το διαμέρισμα από την άλλη μεριά του Τίβερη ήταν αποκλειστικά εβραϊκό. Συνεπώς, πράγματι οι Εβραίοι ζούσαν απομονωμένοι από τους άλλους αλλά δίχως αυτό να σημαίνει ότι ήταν αντικοινωνικοί).
- Ο «ακρωτηριασμός των γεννητικών οργάνων» εθεωρείτο βάρβαρος. Έλληνες και Ρωμαίοι πίστευαν ότι οι Εβραίοι με την περιτομή την οποία επέβαλλαν στα αγόρια τους, απέτρεπαν την αφομοίωσή τους από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Το 132 μ.Χ ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός επιχείρησε να εξαλείψει αυτή την πρακτική, γεγονός το οποίο οδήγησε σε πόλεμο. Πιθανόν είχε επηρεασθεί από τις φιλοσοφικές ιδέες των Ελλήνων περί ακεραιότητας του ανθρωπίνου σώματος, το οποίο εκτός των άλλων ήταν το όχημα της ψυχής. Το ίδιο μπορεί να ισχύει και για τις διώξεις από μέρους του Αντιόχου Δ᾽του Επιφανούς.
Ιδιαίτερα καταφρονητικές όλες αυτές οι ιδέες. Ωστόσο, ελάχιστοι θα αρνούντο ότι οι Εβραίοι ήσαν ανθρώπινες υπάρξεις. Αυτό ακριβώς ισχυρίζεται ο Έλληνας συγγραφέας Φιλόστρατος (170 έως ≈244 μ.Χ) στο μυθιστορηματικό έργο του περί του Απολλωνίου από τα Τύανα, χαρισματικού διδασκάλου του 1ου αιώνα:
οι Εβραίοι από καιρό εξεγερμένοι εναντίον της ανθρωπότητας· αγώνας που απομόνωσε και κατέστησε την ζωή τους αταίριαστη· τἰποτα δεν μπορούν να μοιραστούν με τους υπολοίπους, είτε πρόκειται για την χαρά των συνεστιάσεων είτε για προσευχές και θυσίες· χάσμα τους κρατά μακριά, μεγαλύτερο απ᾽αυτό που χωρίζει εμάς με τα Σούσα, την Βάκτρα ή τις, πιο μακρινές, Ινδίες.
Τούτη η δήλωση, η οποία δεν αντιπροσωπεύει απαραίτητα τις προσωπικές απόψεις του Φιλοστράτου, ενδέχεται να είναι η εντονότερη έκφραση της Ιουδαιοφοβίας κατά την αρχαιότητα. Το αξιοσημείωτο είναι ότι ο Φιλόστρατος υπήρξε αυλικός των Ρωμαίων αυτοκρατόρων Σεπτίμιου Σεβήρου (βασ. 193-211 μ.Χ) και Καρακάλλα (βασ. 211-217 μ.Χ).
Αξιολόγηση
Τα λόγια του Φιλοστράτου —«έχουν επαναστατήσει ενάντια στην ανθρωπότητα»— ομοιάζουν συγκλονιστικά με ορισμένα σχόλια πολιτικών του 19ου και 20ου αιώνα. Το 1925 ο Χίτλερ γράφει, στο 2ο κεφάλαιο του Mein Kampf (Ο Αγών μου):
Όπου κι αν πήγα, άρχισα να βλέπω Εβραίους και όσους περισσότερους έβλεπα, τόσο πιο καθαρά τους διέκριναν τα μάτια μου από την υπόλοιπη ανθρωπότητα.
Έχοντας διαβάσει την ιστορία του Αλεξανδρινού πογκρόμ, δεν μπορούμε παρά να αναλογισθούμε την βαθμιαία απομόνωση και την βία εναντίον των Εβραίων κατά την διάρκεια του Β᾽ Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι δελεαστική η σύγκριση ανάμεσα στον αρχαίο και τον σύγχρονο αντισημιτισμό. Ωστόσο, κάτι τέτοιο θα ήταν λάθος. Υπάρχουν τρείς πολύ σημαντικές διαφοροποιήσεις του αρχαίου αντισημιτισμού από αυτόν του 19ου και του 20ου αιώνα.
Αρχικά, η πιο συχνή κατηγορία, διατυπωμένη από συγγραφείς του Χριστιανισμού, ήταν ότι Εβραίοι θανάτωσαν τον Ιησού από την Ναζαρέτ· με άλλα λόγια, ο μοντέρνος ανισημιτισμός ήταν πρωτίστως θρησκευτικό μίσος, πτυχή απούσα από τον αρχαίο αντισημιτισμό.
Κατά δεύτερο λόγο, απουσίαζαν επίσης οι οικονομικής φύσεως κατηγορίες. Τον 19ο και τον 20ο αιώνα, πολλοί θεωρούσαν ότι επιδίωξη των Εβραίων της Ευρώπης ήταν η παγκόσμια οικονομική κυριαρχία· υπήρχε η αμφιβολία για το αν αυτή η επικράτηση θα είχε φιλελεύθερο ή μαρξιστικό χαρακτήρα (αμφότεροι οι Ρικάρντο και Μαρξ ήταν εβραϊκής καταγωγής) αλλά πολλοί άνθρωποι θεωρούσαν σίγουρη την προσπάθεια των Εβραίων να κατακτήσουν το παγκόσμιο εμπόριο.
Την αρχαιότητα ίσχυε το αντίθετο: οι Εβραίοι περιφρονήθηκαν επειδή ήταν πολύ φτωχοί (παράδειγμα μπορεί να βρεθεί στην αρχή της τρίτης Σάτυρας του Γιουβενάλη).
Η τρίτη και σημαντικότερη διαφορά είναι ότι δεν υπήρχαν τόσο περίπλοκες πτυχές στον αρχαίο ρατσισμό. Το δεύτερο μισό του 19ου και το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, αρκετοί καταξιωμένοι επιστήμονες πίστεψαν ότι μπορούσαν να καταδείξουν τα χαρακτηριστικά των ανθρωπίνων φυλών· σύμφωνα με τις θεωρίες τους, οι Εβραίοι ήταν πάντοτε αναγνωρίσιμοι επειδή, για παράδειγμα, είχαν μεγάλες μύτες και σκουρόχρωμα μάτια. Αυτό το βιολογικό είδος ρατσισμού, απουσιάζει εντελώς από τις αρχαίες πηγές.
Οι μομφές της αρχαιότητας που αποδόθηκαν στους Εβραίους, δεν υπάρχουν στα αντισημιτικά γραπτά της σύγχρονης εποχής. Ελάχιστοι τέτοιοι συγγραφείς του 19ου και του 20ου αιώνα, είχαν πεισθεί για την αντιστροφή της ιστορίας που αφηγείται η Έξοδος και τις άλλες κατηγορίες που αναφέρθηκαν πρωτύτερα. Εξαίρεση αποτελεί εκείνη της ανθρωποθυσίας η οποία έχει συχνά επαναληφθεί στην ιστορία της Ευρώπης.
Αυτό μας αφήνει με δύο εντελώς διαφορετικούς τύπους αντισημιτισμού ή ακόμα και τρείς: τον αρχαίο, τον Χριστιανικό (στον οποίο κεντρικό θέμα ήταν η θανάτωση του Ιησού) και τον σύγχρονο, στον οποίο σημαντικές είναι οι κατηγορίες που σχετίζονται με τα οικονομικά και την βιολογία. Επίκεντρο και των τριών το παράλογο μίσος για τους Εβραίους.
https://chilonas.com/2017/05/01/httpwp-mep1op6y-561/ 
Εδώ είναι το νήμα που κάθε τυχάρπαστος ταρίφας ξερόλας και καράμπαμπας που γυαλίζουν τα σαγόνια του από μακαρονάδα με κιμά και μυζήθρα, απαξιώνει τον εβραϊκό λαό;
There are decades where you fuck around and days where you find out
