Re: Αιθίοπες της Άπω ανατολής
Δημοσιεύτηκε: 15 Νοέμ 2021, 06:24
Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι υπάρχουν και αρχαία ελληνικά κείμενα που άμεσα ή έμμεσα απορρίπτουν τις υποτιθέμενες προϊστορικές εκστρατείες Ελλήνων στην Ινδία (και γενικά βαθύτερα στην Ασία) που και καλά αποτυπώνονται σε μυθικές φιγούρες όπως ο Διόνυσος και ο Ηρακλής. Οι συγγραφείς εναλλακτικής, μη-συμβατικής ιστορίας τα κάνουν γαργάρα για ευνόητους λόγους. Ας τα δούμε λοιπόν.
ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΓΙΑ ΠΛΑΝΕΜΕΝΟΥΣ ΟΙ ΠΑΝΑΡΧΑΙΕΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΕΣ ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΚΑΙ ΗΡΑΚΛΕΟΥΣ ΣΤΗΝ ΙΝΔΙΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ


Λένε ότι στην περιοχή από την οποία πέρασε ο Αλέξανδρος, ανάμεσα στους ποταμούς Ινδό και Κωφήνα, υπήρχε μια πόλη που λεγόταν Νύσα. Την είχε χτίσει ο Διόνυσος όταν εκστράτευσε εναντίον των Ινδών, χωρίς να ξέρουμε ποιος Διόνυσος, πότε και από πού, εκστράτευσε εναντίον των Ινδών. Εγώ πάλι δεν μπορώ να πιστέψω ότι είτε ο Θηβαίος Διόνυσος ξεκινώντας από τη Θήβα, είτε ο Λύδιος Διόνυσος ξεκινώντας από τον Τμώλο πήγε με στρατό στις Ινδίες κι ενώ πέρασε από τόσα αξιόμαχα και άγνωστα στους Έλληνες έθνη, μονάχα τους Ινδούς πολέμησε.
(Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις, Ε,1, σελ.27, εκδ. Κάκτος)
Μόλις τα έμαθαν αυτά οι κάτοικοι των Βαζίρων απελπίστηκαν με την κατάστασή τους, παράτησαν μέσα στη νύχτα την πόλη τους και κατέφυγαν σ’ ένα βράχο. Το ίδιο έκαναν και άλλοι βάρβαροι. Παρατούσαν μαζικά τις πόλεις τους και κατέφευγαν στο βράχο που βρίσκεται στην περιοχή που ονομάζεται Άορνος. Είναι ένας βράχος που λένε γι’ αυτόν ότι ούτε ο Ηρακλής, ο γιος του Δία, δεν θα μπορούσε να τον καταλάβει. Δεν μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι ο Ηρακλής από τη Θήβα ή από την Τύρο ή από την Αίγυπτο πήγε στους Ινδούς. Νομίζω ότι μάλλον δεν πήγε. Οι άνθρωποι όμως όταν βρίσκουν δυσκολία σε κάτι, τόσο την αυξάνουν, που έχουν να λένε ότι θα ήταν αδύνατο ακόμα και για τον Ηρακλή. Αυτή είναι η γνώμη μου για τον βράχο. Ότι τον Ηρακλή τον έβαλαν μετά για να γίνει πιο εντυπωσιακή η ιστορία. (Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις, Δ 28, σελ. 207-209, εκδ. Κάκτος)
Οι ιστορίες που πλάστηκαν για να δοξάσουν τον Αλέξανδρο δεν τους βρίσκουν όλους σύμφωνους. Όσοι τις έπλασαν το έκαναν για κολακεία κι όχι για να υπηρετήσουν την αλήθεια. Για παράδειγμα μεταφέρουν τον Καύκασο στα Ινδικά βουνά και τη γειτονική τους ανατολική θάλασσα, ενώ βέβαια πρόκειται για τα βουνά που βρίσκονται πάνω από την Κολχίδα και τον Εύξεινο. Αυτά ονόμαζαν οι Έλληνες Καύκασο. Απέχουν από την Ινδία πάνω από τριάντα χιλιάδες στάδια. Εδώ λοιπόν τοποθέτησαν την ιστορία του Προμηθέα Δεσμώτη. Εδώ βρίσκονταν τα πέρατα της Ανατολής που τότε γνώριζαν. Η εκστρατεία του Διονύσου στους Ινδούς, καθώς και τους Ηρακλή, φαίνεται μυθολόγημα ύστερων χρόνων αφού αναφέρεται ότι ο Ηρακλής έλυσε τον Προμηθέα χίλια χρόνια αργότερα από το πάθημά του. Ήταν βεβαίως πολύ πιο ένδοξο για τον Αλέξανδρο που κατέλαβε την Ασία έως τα Ινδικά όρη παρά να έφθανε στον μυχό του Ευξείνου και στον Καύκασο. Η φήμη όμως του Καυκάσου ήταν μεγάλη. Είχε όνομα. Υπήρχε η πίστη πως οι σύντροφοι του Ιάσονα έκαναν πιο μακριά εκστρατεία έως τους πρόποδες του Καυκάσου. Υπήρχε η παράδοση πως ο Προμηθέας είχε δεθεί στα πέρατα της γης στον Καύκασο. Πίστεψαν λοιπόν ότι θα έκαναν χάρη στον βασιλιά, μεταφέροντας το όνομα του όρους στην Ινδία.
(Στράβων, ΙΑ, «Ασία:Καύκασος – Κασπία»», V.5, σελ.83, εκδ. Κάκτος)
Τα σχετικά με τον Ηρακλή και τον Διόνυσο ο Μεγασθένης και μερικοί ακόμη θεωρούν αξιόπιστα. Οι περισσότεροι, μαζί και ο Ερατοσθένης, τα θεωρούν τελείως ασύστατα και μυθώδη, καθώς και τις ιστορίες των Ελλήνων…[…]…Μετά από τέτοια ιστορήματα ονόμασαν ένα γένος Νυσαίους και την πόλη τους Νύσα, ίδρυμα Διονύσου. Το βουνό πάνω από την πόλη το βγάλανε Μηρό, με τη δικαιολογία ότι βγαίνει εκεί κισσός και αμπέλι. Μόνο που δεν δένει ο καρπός του. Καταστρέφεται πριν ωριμάσει από τις πολλές βροχές. Ονομάζουν και ένα γένος τους Σύδρακες, απογόνους του Διονύσου επειδή γνωρίζουν το αμπέλι και κάνουν πολυτελείς πομπές. Οι βασιλιάδες τους εκστρατεύουν και παρελαύνουν βακχικά, με τύμπανα και ρούχα ανθοστόλιστα- συνήθεια πάντως κοινή και σε άλλους Ινδούς. Και μια οχυρή ακρόπολη, την Άορνο, που ρέει στα πόδια της ο Ινδός κοντά στις πηγές του, ο Αλέξανδρος την κατέλαβε με την πρώτη. Διαδίδουν λοιπόν ότι ο Ηρακλής τρεις φορές προσπάθησε να την καταλάβει και τρεις απέτυχε. Λένε πως οι απόγονοι των συντρόφων του Ηρακλή είναι οι Σίβες, που διασώζουν και σύμβολα της γενιάς εκείνης. Φοράνε δέρματα ζώων, καθώς ο Ηρακλής, κρατάνε ρόπαλα και σημαδεύουν τα βόδια και τα μουλάρια τους με σήμα ρόπαλο. Έχουν μεταφέρει εδώ, στην Ινδική και ιστορίες τους Καυκάσου και του Προμηθέα. Αυτά τα μετέθεσαν εδώ από τον Πόντο από μια ασθενή ένδειξη, βλέποντας μια ιερή σπηλιά στη χώρα των Παροπαμισάδων. Εδώ τοποθέτησαν το δεσμωτήριο του Προμηθέα και είπαν πως ήρθε ο Ηρακλής και ελευθέρωσε τον Προμηθέα. Εδώ ήταν ο Καύκασος που οι Έλληνες θεωρούσαν δεσμωτήριο του Προμηθέα.
Είναι φανερό ότι αυτά είναι πλάσματα της φαντασίας των κολάκων του Αλεξάνδρου. Πρώτον, εξαιτίας του ότι οι ιστορικοί δεν συμφωνούν ο ένας με τον άλλο, και επίσης ενώ άλλοι τα αναφέρουν, άλλοι μήτε τα μνημονεύουν. Δεν είναι λογικό γεγονότα τόσο ένδοξα και γεμάτα φανταχτερές εικόνες να είναι άγνωστα στους ιστορικούς, ή, αν δεν είναι άγνωστα, να θεωρούνται ωστόσο ανάξια να μνημονευθούν και μάλιστα από τους πιο αξιόπιστους. Και δεύτερον από το γεγονός ότι οι πληθυσμοί, μέσα από τους οποίους έγιναν τα ταξίδια του Διονύσου και του Ηρακλή προς την Ινδία, δεν έχουν καμία απόδειξη του περάσματος εκείνων από τη γη τους. Ακόμη και η στολή του Ηρακλή είναι πολύ νεότερη από τα Τρωικά χρόνια, πλασμένη από αυτούς που έγραψαν την Ηράκλεια, είτε αυτός ήταν ο Πείσανδρος, είτε κάποιος άλλος. Τα πρώτα αγάλματα, τα ξόανα του Ηρακλή, είναι αλλιώς διαμορφωμένα.
(Στράβων, ΙΕ, «Ινδία», παρ. 7-9, σελ.45-49, εκδ. Κάκτος)
Μιλώντας για τους φιλοσόφους, αναφέρει (σ.σ. ο Μεγασθένης) ότι οι ορεινοί είναι υμνητές του Διονύσου και δείχνουν ως απόδειξη το άγριο αμπέλι που μεγαλώνει μόνο στη χώρα τους, τον κισσό, τη δάφνη, τη μυρσίνη, τον πύξο και τα υπόλοιπα αειθαλή, που κανένα τους δεν βγαίνει μετά τον Ευφράτη παρά μόνο σε κήπους, σπάνια, και διατηρημένα με μεγάλη φροντίδα. Διονυσιακό στοιχείο είναι και η φορεσιά με τον μανδύα, τη μίτρα στο κεφάλι, ο αρωματισμός του σώματος, τα πολύχρωμα υφάσματα, καθώς και που συνοδεύουν τον βασιλιά τυμπανιστές και κωδωνοφόροι στις εξόδους του. Οι πεδινοί πάλι τιμούν τον Ηρακλή. Αυτά είναι μυθοπλασίες και κατακρίνονται από πολλούς συγγραφείς. Ειδικά για το αμπέλι και το κρασί. Μετά τον Ευφράτη βρίσκεται μεγάλο μέρος της Αρμενίας, όλη η Μεσοποταμία και στη συνέχεια η Μηδία έως την Περσία και την Καραμανία. Καθένα από αυτά τα έθνη αναφέρεται να έχει περιοχές με καλά αμπέλια και κρασιά.
(Στράβων, ΙΕ, «Ινδία» παρ. 58, σελ. 113. εκδ. Κάκτος)
Την αδυναμία άλλωστε των παλαιών κατοίκων δείχνει πολύ καλά και το εξής: Πριν από τον τρωικό πόλεμο η Ελλάδα σαν σύνολο δεν επιχείρησε απολύτως τίποτε…[…]…Οπωσδήποτε, όσοι διαδοχικά ονομάστηκαν Έλληνες – αρχικά στις διάφορες πόλεις επειδή καταλάβαιναν ο ένας τον άλλο, κι αργότερα όλοι μαζί – δεν έκαμαν , πριν από τα Τρωικά, καμία κοινή επιχείρηση, από αδυναμία κι έλλειψη σχέσεων μεταξύ τους. Αλλά και την τρωική εκστρατεία την ανάλαβαν μόνο όταν απόχτησαν αρκετή πείρα στη θάλασσα.
(Θουκυδίδης, Α, 3, σελ. 27, εκδ. Κάκτος)
Εκτός από τις τέχνες, τις φιλοσοφικές σπουδές και τα άλλα οφέλη, τα οποία θα μπορούσε κανείς να αναγάγει στην εποχή της και στην εποχή του Τρωικού πολέμου, δίκαια θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε την Ελένη ως αιτία του ότι δεν γίναμε δούλοι των βαρβάρων. Χάρη σ’ αυτή βλέπουμε τους Έλληνες ενωμένους να εκστρατεύουν από κοινού εναντίον των βαρβάρων και την Ευρώπη να υψώνει για πρώτη φορά το τρόπαιο της νίκης εναντίον της Ασίας.
(Ισοκράτης, Ελένης εγκώμιον, 67-68, σελ.59-61, εκδ. Κάκτος)
ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΓΙΑ ΠΛΑΝΕΜΕΝΟΥΣ ΟΙ ΠΑΝΑΡΧΑΙΕΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΕΣ ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΚΑΙ ΗΡΑΚΛΕΟΥΣ ΣΤΗΝ ΙΝΔΙΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ


Λένε ότι στην περιοχή από την οποία πέρασε ο Αλέξανδρος, ανάμεσα στους ποταμούς Ινδό και Κωφήνα, υπήρχε μια πόλη που λεγόταν Νύσα. Την είχε χτίσει ο Διόνυσος όταν εκστράτευσε εναντίον των Ινδών, χωρίς να ξέρουμε ποιος Διόνυσος, πότε και από πού, εκστράτευσε εναντίον των Ινδών. Εγώ πάλι δεν μπορώ να πιστέψω ότι είτε ο Θηβαίος Διόνυσος ξεκινώντας από τη Θήβα, είτε ο Λύδιος Διόνυσος ξεκινώντας από τον Τμώλο πήγε με στρατό στις Ινδίες κι ενώ πέρασε από τόσα αξιόμαχα και άγνωστα στους Έλληνες έθνη, μονάχα τους Ινδούς πολέμησε.
(Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις, Ε,1, σελ.27, εκδ. Κάκτος)
Μόλις τα έμαθαν αυτά οι κάτοικοι των Βαζίρων απελπίστηκαν με την κατάστασή τους, παράτησαν μέσα στη νύχτα την πόλη τους και κατέφυγαν σ’ ένα βράχο. Το ίδιο έκαναν και άλλοι βάρβαροι. Παρατούσαν μαζικά τις πόλεις τους και κατέφευγαν στο βράχο που βρίσκεται στην περιοχή που ονομάζεται Άορνος. Είναι ένας βράχος που λένε γι’ αυτόν ότι ούτε ο Ηρακλής, ο γιος του Δία, δεν θα μπορούσε να τον καταλάβει. Δεν μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι ο Ηρακλής από τη Θήβα ή από την Τύρο ή από την Αίγυπτο πήγε στους Ινδούς. Νομίζω ότι μάλλον δεν πήγε. Οι άνθρωποι όμως όταν βρίσκουν δυσκολία σε κάτι, τόσο την αυξάνουν, που έχουν να λένε ότι θα ήταν αδύνατο ακόμα και για τον Ηρακλή. Αυτή είναι η γνώμη μου για τον βράχο. Ότι τον Ηρακλή τον έβαλαν μετά για να γίνει πιο εντυπωσιακή η ιστορία. (Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις, Δ 28, σελ. 207-209, εκδ. Κάκτος)
Οι ιστορίες που πλάστηκαν για να δοξάσουν τον Αλέξανδρο δεν τους βρίσκουν όλους σύμφωνους. Όσοι τις έπλασαν το έκαναν για κολακεία κι όχι για να υπηρετήσουν την αλήθεια. Για παράδειγμα μεταφέρουν τον Καύκασο στα Ινδικά βουνά και τη γειτονική τους ανατολική θάλασσα, ενώ βέβαια πρόκειται για τα βουνά που βρίσκονται πάνω από την Κολχίδα και τον Εύξεινο. Αυτά ονόμαζαν οι Έλληνες Καύκασο. Απέχουν από την Ινδία πάνω από τριάντα χιλιάδες στάδια. Εδώ λοιπόν τοποθέτησαν την ιστορία του Προμηθέα Δεσμώτη. Εδώ βρίσκονταν τα πέρατα της Ανατολής που τότε γνώριζαν. Η εκστρατεία του Διονύσου στους Ινδούς, καθώς και τους Ηρακλή, φαίνεται μυθολόγημα ύστερων χρόνων αφού αναφέρεται ότι ο Ηρακλής έλυσε τον Προμηθέα χίλια χρόνια αργότερα από το πάθημά του. Ήταν βεβαίως πολύ πιο ένδοξο για τον Αλέξανδρο που κατέλαβε την Ασία έως τα Ινδικά όρη παρά να έφθανε στον μυχό του Ευξείνου και στον Καύκασο. Η φήμη όμως του Καυκάσου ήταν μεγάλη. Είχε όνομα. Υπήρχε η πίστη πως οι σύντροφοι του Ιάσονα έκαναν πιο μακριά εκστρατεία έως τους πρόποδες του Καυκάσου. Υπήρχε η παράδοση πως ο Προμηθέας είχε δεθεί στα πέρατα της γης στον Καύκασο. Πίστεψαν λοιπόν ότι θα έκαναν χάρη στον βασιλιά, μεταφέροντας το όνομα του όρους στην Ινδία.
(Στράβων, ΙΑ, «Ασία:Καύκασος – Κασπία»», V.5, σελ.83, εκδ. Κάκτος)
Τα σχετικά με τον Ηρακλή και τον Διόνυσο ο Μεγασθένης και μερικοί ακόμη θεωρούν αξιόπιστα. Οι περισσότεροι, μαζί και ο Ερατοσθένης, τα θεωρούν τελείως ασύστατα και μυθώδη, καθώς και τις ιστορίες των Ελλήνων…[…]…Μετά από τέτοια ιστορήματα ονόμασαν ένα γένος Νυσαίους και την πόλη τους Νύσα, ίδρυμα Διονύσου. Το βουνό πάνω από την πόλη το βγάλανε Μηρό, με τη δικαιολογία ότι βγαίνει εκεί κισσός και αμπέλι. Μόνο που δεν δένει ο καρπός του. Καταστρέφεται πριν ωριμάσει από τις πολλές βροχές. Ονομάζουν και ένα γένος τους Σύδρακες, απογόνους του Διονύσου επειδή γνωρίζουν το αμπέλι και κάνουν πολυτελείς πομπές. Οι βασιλιάδες τους εκστρατεύουν και παρελαύνουν βακχικά, με τύμπανα και ρούχα ανθοστόλιστα- συνήθεια πάντως κοινή και σε άλλους Ινδούς. Και μια οχυρή ακρόπολη, την Άορνο, που ρέει στα πόδια της ο Ινδός κοντά στις πηγές του, ο Αλέξανδρος την κατέλαβε με την πρώτη. Διαδίδουν λοιπόν ότι ο Ηρακλής τρεις φορές προσπάθησε να την καταλάβει και τρεις απέτυχε. Λένε πως οι απόγονοι των συντρόφων του Ηρακλή είναι οι Σίβες, που διασώζουν και σύμβολα της γενιάς εκείνης. Φοράνε δέρματα ζώων, καθώς ο Ηρακλής, κρατάνε ρόπαλα και σημαδεύουν τα βόδια και τα μουλάρια τους με σήμα ρόπαλο. Έχουν μεταφέρει εδώ, στην Ινδική και ιστορίες τους Καυκάσου και του Προμηθέα. Αυτά τα μετέθεσαν εδώ από τον Πόντο από μια ασθενή ένδειξη, βλέποντας μια ιερή σπηλιά στη χώρα των Παροπαμισάδων. Εδώ τοποθέτησαν το δεσμωτήριο του Προμηθέα και είπαν πως ήρθε ο Ηρακλής και ελευθέρωσε τον Προμηθέα. Εδώ ήταν ο Καύκασος που οι Έλληνες θεωρούσαν δεσμωτήριο του Προμηθέα.
Είναι φανερό ότι αυτά είναι πλάσματα της φαντασίας των κολάκων του Αλεξάνδρου. Πρώτον, εξαιτίας του ότι οι ιστορικοί δεν συμφωνούν ο ένας με τον άλλο, και επίσης ενώ άλλοι τα αναφέρουν, άλλοι μήτε τα μνημονεύουν. Δεν είναι λογικό γεγονότα τόσο ένδοξα και γεμάτα φανταχτερές εικόνες να είναι άγνωστα στους ιστορικούς, ή, αν δεν είναι άγνωστα, να θεωρούνται ωστόσο ανάξια να μνημονευθούν και μάλιστα από τους πιο αξιόπιστους. Και δεύτερον από το γεγονός ότι οι πληθυσμοί, μέσα από τους οποίους έγιναν τα ταξίδια του Διονύσου και του Ηρακλή προς την Ινδία, δεν έχουν καμία απόδειξη του περάσματος εκείνων από τη γη τους. Ακόμη και η στολή του Ηρακλή είναι πολύ νεότερη από τα Τρωικά χρόνια, πλασμένη από αυτούς που έγραψαν την Ηράκλεια, είτε αυτός ήταν ο Πείσανδρος, είτε κάποιος άλλος. Τα πρώτα αγάλματα, τα ξόανα του Ηρακλή, είναι αλλιώς διαμορφωμένα.
(Στράβων, ΙΕ, «Ινδία», παρ. 7-9, σελ.45-49, εκδ. Κάκτος)
Μιλώντας για τους φιλοσόφους, αναφέρει (σ.σ. ο Μεγασθένης) ότι οι ορεινοί είναι υμνητές του Διονύσου και δείχνουν ως απόδειξη το άγριο αμπέλι που μεγαλώνει μόνο στη χώρα τους, τον κισσό, τη δάφνη, τη μυρσίνη, τον πύξο και τα υπόλοιπα αειθαλή, που κανένα τους δεν βγαίνει μετά τον Ευφράτη παρά μόνο σε κήπους, σπάνια, και διατηρημένα με μεγάλη φροντίδα. Διονυσιακό στοιχείο είναι και η φορεσιά με τον μανδύα, τη μίτρα στο κεφάλι, ο αρωματισμός του σώματος, τα πολύχρωμα υφάσματα, καθώς και που συνοδεύουν τον βασιλιά τυμπανιστές και κωδωνοφόροι στις εξόδους του. Οι πεδινοί πάλι τιμούν τον Ηρακλή. Αυτά είναι μυθοπλασίες και κατακρίνονται από πολλούς συγγραφείς. Ειδικά για το αμπέλι και το κρασί. Μετά τον Ευφράτη βρίσκεται μεγάλο μέρος της Αρμενίας, όλη η Μεσοποταμία και στη συνέχεια η Μηδία έως την Περσία και την Καραμανία. Καθένα από αυτά τα έθνη αναφέρεται να έχει περιοχές με καλά αμπέλια και κρασιά.
(Στράβων, ΙΕ, «Ινδία» παρ. 58, σελ. 113. εκδ. Κάκτος)
Την αδυναμία άλλωστε των παλαιών κατοίκων δείχνει πολύ καλά και το εξής: Πριν από τον τρωικό πόλεμο η Ελλάδα σαν σύνολο δεν επιχείρησε απολύτως τίποτε…[…]…Οπωσδήποτε, όσοι διαδοχικά ονομάστηκαν Έλληνες – αρχικά στις διάφορες πόλεις επειδή καταλάβαιναν ο ένας τον άλλο, κι αργότερα όλοι μαζί – δεν έκαμαν , πριν από τα Τρωικά, καμία κοινή επιχείρηση, από αδυναμία κι έλλειψη σχέσεων μεταξύ τους. Αλλά και την τρωική εκστρατεία την ανάλαβαν μόνο όταν απόχτησαν αρκετή πείρα στη θάλασσα.
(Θουκυδίδης, Α, 3, σελ. 27, εκδ. Κάκτος)
Εκτός από τις τέχνες, τις φιλοσοφικές σπουδές και τα άλλα οφέλη, τα οποία θα μπορούσε κανείς να αναγάγει στην εποχή της και στην εποχή του Τρωικού πολέμου, δίκαια θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε την Ελένη ως αιτία του ότι δεν γίναμε δούλοι των βαρβάρων. Χάρη σ’ αυτή βλέπουμε τους Έλληνες ενωμένους να εκστρατεύουν από κοινού εναντίον των βαρβάρων και την Ευρώπη να υψώνει για πρώτη φορά το τρόπαιο της νίκης εναντίον της Ασίας.
(Ισοκράτης, Ελένης εγκώμιον, 67-68, σελ.59-61, εκδ. Κάκτος)


