Γιατί «επαναστάτησαν» οι Κλέφτες και οι αρματολοί

[Ζαποτέκος]

Προσπάθειες να αποσκιρτήσει ο Καραϊσκάκης απ' τον Ελληνικό Αγώνα :

Κουτσονίκας :

( με αριστερό κλικ μεγαλώνουν )




Φωτάκος :

[Ζαποτέκος]

Περιγραφή του Καραϊσκάκη απ' τον Χρήστο Βυζάντιο :




Ανέκδοτα και αποφθέγματα για τον Καραϊσκάκη στην συλλογή του Αινιάνος :

ΤΙ ΖΗΤΗΣΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΛΗΠΑΣΣΑ — Τί θέλεις νὰ σὲ κάμω, ὠρὲ Καραϊσκάκη; τὸν ρώτησε κάποτε ὁ Ἀλήπασσας.

— Ἂν μὲ γνωρίζῃς, πασσᾶ μου, ἄξιον γι’ ἀφέντη, κάμε με ἀφέντη· ἂν μὲ γνωρίζῃς ἄξιον γιὰ χουσμεκιάρη (δοῦλο), κάμε με χουσμεκιάρη· ἂν δὲ μὲ γνωρίζῃς ἄξιον γιὰ τὸ τίποτα, ρίξε με ’σ τὴ λίμνη.
(Γ. Γαζῆς). Η ΤΟΛΜΗ ΤΟΥ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ ’Σ τὸ Κομπότι, ’σ τὸν πόλεμο ποῦ ἔκαμε ’σ τὰ 1821, 8 Ἰουνίου, ποῦ νίκησε τοὺς Τούρκους καὶ τοὺς πῆρε ’σ τὸ κυνῆγι, ἀνέβηκε σὲ μιὰ πέτρα κ’ ἔβριζε τοὺς Τούρκους δυνατά. Καὶ γιὰ νὰ τοὺς προσβάλῃ χειρότερα καὶ νὰ δώσῃ θάρρος ’σ τοὺς δικούς του σήκωσε τὴ φουστανέλλα, κατέβασε τὸ βρακὶ καὶ τοὺς ἔδειξε τὸν πισινό του. Τότε ἕνας Τοῦρκος, Γκέκας, κρυμμένος κάπου ’σ τὰ κλαριά, τὸν τουφέκισε καὶ τὸν λάβωσε ’σ τὰ δυὸ μηριὰ καὶ ’σ ἕνα ἄλλο μέρος.
ΓΡΑΜΜΑ ’Σ ΤΟ ΧΟΥΡΣΙΤ ΠΑΣΣΑ Ὅταν ὁ Χουρσὶτ πασσᾶς, ἀρχιστράτηγος τῶν Τούρκων, ’σ τὰ 1822, τοῦ παράγγειλε νὰ πάῃ νὰ τὸν προσκυνήσῃ ’σ τὴ Λάρσα, ὁ Καραϊσκάκης τοὔστειλε αὐτὴ τὴν ἀπόκριση·

Μοῦ γράφεις ἕνα μπουγιουρντί, λέγεις νὰ προσκυνήσω·
κ’ ἐγώ, πασσᾶ μου, ρώτησα τὸν π.... μου τὸν ἴδιον
κι’ αὐτὸς μοῦ ἀποκρίθηκε νὰ μὴ σὲ προσκυνήσω·
κι’ ἂν ἔλθῃς κατ’ ἐπάνω μου, εὐθὺς νὰ πολεμήσω!
(Γ. Γαζῆς).
Γύφτος ἦταν τὸ παράνομά του, γιατὶ ἦταν μελαψός. Μιὰ παράδοση μάλιστα τὸν λέει γυιὸ του καπετὰν Ἀραπογιάνη.

Η ΜΑΡΙΩ Ὁ Καραϊσκάκης ’σ τὴς ἐκστρατεῖες του εἶχε πάντα μαζί του μιὰ Τουρκοπούλα βαφτισμένη, ποῦ τὴν ἔλεγαν Μαριώ. Αὐτὴ ἦταν ντυμένη φουστανέλλες, σὰν ἄντρας, κ’ εἶχε τ’ ὄνομα Ζαφείρης ἀνάμεσα ’σ τὰ παληκάρια. Κάποτε λοιπὸν ὁ Καραϊσκάκης περαστικὸς κατάλυσε ’σ τὸ σπίτι του, μὲ κάμποσα παληκάρια. Πάει ὁ Ζαφείρης ’σ τὸ μαγερειὸ καὶ ρίχνεται ’σ τὴς δοῦλες κι’ ἀρχίζει τσιμπιές, γαργαλητά, φιλιά. Βάνουν τὴς φωνές ἐκεῖνες καὶ τρέχουν ’σ τὴν καπετάνισσα. Τρέχει κ’ ἡ κυρὰ Γκόλφω, ἡ Καραϊσκάκαινα, ’σ τὸ στρατηγὸ καταθυμωμένη·

— Τί πράματα εἶναι αὐτά; τοῦ λέει· τὰ παληκάρια σου παλεύουν τὴς ψυχοκόρες μου!

— Ἔγνοια σου, μωρή, τὴς λέει ὁ στρατηγός, ἔχω καὶ γιὰ ’σένα π... Μὴ θυμώνεις.

ΠΩΣ ΑΓΑΠΗΣΕ ΜΕ ΤΟ ΖΑΪΜΗ Ὅταν ὁ Καραϊσκάκης πῆγε ’σ τ’ Ἀνάπλι, ’σ τὰ 1826, ἐνῶ τὴν Ἀθήνα τὴν πολιορκοῦσε ὁ Κιουταχῆς, καὶ διορίστηκε Γενικὸς ἀρχηγὸς τῶν στρατεμάτων τῆς Ρούμελης γιὰ νὰ πάῃ νὰ τὸν πολεμήσῃ, παρουσιάστηκε ’σ τὴ Διοικητικὴ Ἐπιτροπή. Τότε ὁ πρόεδρος τῆς Ἐπιτροπῆς, ὁ Ζαΐμης, πρῶτος τὸν συχώρεσε γιὰ τὴν παλιά τους ἔχτρα, ποῦ βάσταγε ἀπὸ τὸν καιρὸ τοῦ ἐμφύλιου πολέμου, ὅταν ὁ Καραϊσκάκης εἶχε κάμῃ πολλὰ κακὰ ’σ τὰ σπίτια καὶ χτήματα τοῦ Ζαΐμη ’σ τὴν Κερπινή. Ὁ Ζαΐμης ὅμως γενναιόκαρδα τὸν συχώρεσε. Ὁ Καραϊσκάκης δάκρυσε. Τότε φιλήθηκαν οἱ δυὸ καὶ ξεχάστηκαν τὰ περασμένα. ’Σ τὴ σκηνὴ αὐτὴ ἔτυχε νὰ εἶναι κι’ ὁ ἄρχοντας Ὑδραῖος Βασίλης Μπουντούρης κ’ εἶπε ’σ τὸν Καραϊσκάκη·

— Δὲν έκαμες ὡς τώρα ὅσο ἔπρεπε τὸ χρέος σου ’σ τὴν πατρίδα, Καραϊσκάκη· ὁ Θεὸς νὰ σὲ φωτίσῃ νὰ τὸ κάμῃς ἀπὸ ’δῶ κι’ ὀμπρός.

— Δὲν τ’ ἀρνιῶμαι, ἀποκρίθηκε ὁ Καραϊσκάκης. Ὅταν θέλω, γίνομαι ἄγγελος κι’ ὅταν θέλω, γίνομαι διάβολος. Ἀπὸ τώρα ἔχω σκοπὸ νὰ γίνω ἄγγελος.

https://el.wikisource.org/wiki/%CE%97_% ... F%84%CE%B1

[Σενέκας]

— Δὲν έκαμες ὡς τώρα ὅσο ἔπρεπε τὸ χρέος σου ’σ τὴν πατρίδα, Καραϊσκάκη· ὁ Θεὸς νὰ σὲ φωτίσῃ νὰ τὸ κάμῃς ἀπὸ ’δῶ κι’ ὀμπρός.

— Δὲν τ’ ἀρνιῶμαι, ἀποκρίθηκε ὁ Καραϊσκάκης. Ὅταν θέλω, γίνομαι ἄγγελος κι’ ὅταν θέλω, γίνομαι διάβολος. Ἀπὸ τώρα ἔχω σκοπὸ νὰ γίνω ἄγγελος.

https://el.wikisource.org/wiki/%CE%97_% ... F%84%CE%B1

φρέσκο

«Δεν έκαμες, τω είπε, όσον έπρεπε έως τώρα το χρέος σου προς την πατρίδα, Καραϊσκάκη· ο Θεός να σε φωτίση να το κάμης εις το εξής. - Δεν το αρνούμαι, απεκρίθη, αναλαβών την συνήθη αυτού παρρησίαν ο Καραϊσκάκης. Όταν θέλω γίνομαι άγγελος και όταν θέλω διάβολος. Εις το εξής έχω απόφασιν να γενώ άγγελος.»
Πώς εξηγείται άραγε η μεταμόρφωση του Καραϊσκάκη από διάβολο σε άγγελο τα τελευταία χρόνια της Επανάστασης; Στην παρούσα μελέτη, η ριζική αλλαγή του Καραϊσκάκη αντιμετωπίζεται ως μια σύνθετη και ανοιχτή ως προς την κατάληξή της διαδικασία, η οποία μπορεί να κατανοηθεί σε συνάρτηση με την κοσμογονία που προκάλεσε ο πόλεμος της εθνικής ανεξαρτησίας συνολικά στις επαναστατημένες περιοχές και ειδικά στους οπλαρχηγούς των ορεινών επαρχιών της Ρούμελης. Η μεταστροφή του Καραϊσκάκη εξετάζεται σε συνάρτηση με την απορρύθμιση των σχέσεων και την απαξίωση των πρακτικών που συγκροτούν τον κόσμο των κλεφταρματολών, καθώς και σε αναφορά προς τη διαμόρφωση ενός νέου τύπου στρατού, του άτακτου στρατού της Εθνικής Επανάστασης. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

https://www.politeianet.gr/books/978618 ... aki-322448

[Ζαποτέκος]

Πώς εξηγείται άραγε η μεταμόρφωση του Καραϊσκάκη από διάβολο σε άγγελο τα τελευταία χρόνια της Επανάστασης;

Είναι σύνθετο το ζήτημα. Ένας απ' τους λόγους ήταν ότι δεν είχε πλέον να ακουμπήσει πουθενά στην Ρούμελη. Τα τοπικιστικά και προσωπικά του όνειρα πήγαν περίπατο. Γι' αυτό κατέβηκε στον Μοριά, ενστερνίστηκε το όλον του εθνικιστικού μηνύματος της επανάστασης , και κατέληξε εθνικός ήρωας.

Παρόμοιο παράδειγμα ήταν ο Θεοδωράκης Γρίβας , αλλά αυτός αποφάσισε πως για τα προσωπικά του συμφέροντα ( και της Ρούμελης ) θα ήταν καλύτερο να καταλάβει κάποιο κάστρο του Μοριά. Όπως κι έκανε ...

[Σενέκας]

Πώς εξηγείται άραγε η μεταμόρφωση του Καραϊσκάκη από διάβολο σε άγγελο τα τελευταία χρόνια της Επανάστασης;

Είναι σύνθετο το ζήτημα. Ένας απ' τους λόγους ήταν ότι δεν είχε πλέον να ακουμπήσει πουθενά στην Ρούμελη. Τα τοπικιστικά και προσωπικά του όνειρα πήγαν περίπατο. Γι' αυτό κατέβηκε στον Μοριά, ενστερνίστηκε το όλον του εθνικιστικού μηνύματος της επανάστασης , και κατέληξε εθνικός ήρωας.

Παρόμοιο παράδειγμα ήταν ο Θεοδωράκης Γρίβας , αλλά αυτός αποφάσισε πως για τα προσωπικά του συμφέροντα ( και της Ρούμελης ) θα ήταν καλύτερο να καταλάβει κάποιο κάστρο του Μοριά. Όπως κι έκανε ...

Σε αντίθεση με τον Καραισκάκη, ο Θοδωράκης στην ουσία ποτέ δεν έγινε άγγελος. Κυριολεκτικά μέχρι το τέλος της ζωής του συνέχισε τις στάσεις. Το 47 πήρε λεφτά απο τους Άγγλους και κατέληξε να στρατολογεί στην οθωμανική μεριά των συνόρων με τις ευλογίες του πασά των Ιωαννίνων. Αντίθετα πάλι, ο αδερφός του ο Γαρδικιώτης παρέμεινε πιστός στον ελληνικό θρόνο. Αν θυμάμαι καλά κάποια στιγμή εκστράτευσε και κατά του αδερφού του

μόνο ο Κωλέττης κατάφερε να βάλει λουράκι στον μεγάλο Γρίβα και να τον κρατήσει ήσυχο

[Ζαποτέκος]

Κολοκοτρώνης - Καραϊσκάκης. Οι επαφές των δύο δημοφιλέστερων στο ευρύ κοινό μορφών του Αγώνα.

Το Μεσολόγγι πέφτει. Στις 17/6/1826 ο Καραίσκάκης κατεβαίνει στο Ναύπλιο και η κυβέρνηση του αναθέτει να ετοιμαστεί για αγώνες στην Ρούμελη. Εκείνο το διάστημα ήρθε σε επαφή και με τον Κολοκοτρώνη.

Επιστολή του Καραϊσκάκη, του Τζαβέλα κ.α. στον Κολοκοτρώνη :


Καραϊσκάκης και Κολοκοτρώνης συναντήθηκαν στο Άργος , συζητήσανε , τα βρήκανε , περιέβαλε ο ένας τον άλλον με εμπιστοσύνη και αλληλοασπάσθηκαν. Έπειτα χωρίσανε για να συνεχίσει ο καθένας τον αγώνα του. Διατήρησαν όμως επικοινωνία. Ο Καραϊσκάκης των ενημέρωνε με επιστολές για την συγκρότηση στρατοπέδου στην Ελευσίνα , για τις μάχες του στο Χαϊδάρι , ο Κολοκοτρώνης του έστειλε τον γιο του Γενναίο, συζητούσαν την εκλογή στην κυβέρνηση του Νάκου και όχι του Μαυρομάτη για την εκπροσώπηση των Ρουμελιωτών, ο Καραϊσκάκης ζητούσε απ' τον Κολοκοτρώνη να πιέσει όσο μπορούσε να του σταλούν ενισχύσεις , τροφές και πολεμοφόδια κ.α. . Ένα ωραίο απόσπασμα από επιστολή του Καραϊσκάκη προς τον Γέρο ( 12/8/1826 ) :

( αριστερό κλικ για να διαβαστούν )




Ο Παπαρρηγόπουλος για την επιτυχία του Καραϊσκάκη :


Για μια γενικότερη εύστοχη κριτική του βλ. εδώ.

[Ζαποτέκος]

Ο Κολοκοτρώνης στέλνει επιστολή στον Καραϊσκάκη και του ζητάει να φυλάγεται και να αποφεύγει τις παράτολμες ενέργειες . Μας την διασώζει ο Μιχαήλ Οικονόμου , γραμματέας του Γέρου :

( με αριστερό κλικ μεγαλώνουν )

[The Age of Aquarius]

Σενέκας, όρεξη να χεις να διαβάζεις

Those Infidel Greeks - The Greek War of Independence through Ottoman Archival Document

κι εδώ η περιγραφή της έκδοσης https://brill.com/view/title/60933

[The Age of Aquarius]

WEBINAR FOR THE HISTORICAL SOCIOLOGY OF OUTLAWS - 20/Sep/2021

[The Rebel]

[Ζαποτέκος]

Τσάρας Πάνος
Αρματολός των Γρεβενών και του Ολύμπου ( 18ος αι. ). Πατέρας του Νικοτσάρα. Γεννήθηκε στα Χάσια το 1735. Καταδιώκτηκε απ' τον πασά της Θεσσαλονίκης και έγινε πρωτοπαλήκαρο του κλέφτη Ζήδρου. Ο Πάνος Τσάρας καταδίωκε τους Τούρκους και τους Έλληνες προεστούς. Δολοφονήθηκε απ' τον Βλαχοθόδωρο , τον οποίο ο Αλή πασάς είχε διορίσει οπλαρχηγό τμήματος του αρματολικίου στο οποίο ανήκε ο Τσάρας.

Πηγή : εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος


Δημήτρης Τσιάμαλος , Οι Αρματολοί της Ρούμελης

[Ζαποτέκος]

Σταθάς Γερο-Δήμος : ( 1718 - 1795 ) Αρματολός του Βάλτου. Συμμετείχε στα Ορλοφικά.

Απειράριθμα στίφη Αλβανών εισβαλόντα εις την Στερεάν Ελλάδα διηυθύνοντο εις την Πελοπόννησον. Ο αρματωλός του Βάλτου Σταθάς
Γεροδήμος, αντί ν’ αντιτάξη τους υπ’ αυτόν Ακαρνάνας, ηρκέσθη ίνα συνομολογήση μετ’ αυτών συνθήκην, εξασφαλίζουσαν αυτώ και τοις
σωματάρχαις αυτού Μπουκουβάλα, Καρακίτσω, και Κοντογιάννη, τ’ αρματωλίκια του Βάλτου, των Αγράφων, του Καρπενησίου, και της Υπάτης.
Το παράδειγμα όμως αυτού δεν εμιμήθη και ο λεοντόθυμος αρματωλός της Βονίτσης και Ξηρομέρου Χρήστος Γρίβας . ( Σάθας )

Σταθάς Γιάννης : ( 1758 - 1812 ) Αρματολός του Βάλτου. Μαζί με τους Ευθύμιο Βλαχάβα και Νικοτσάρα βοήθησε τους Ρώσους στον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1806 - 7 .

Μαύρο καράβ’ αρμένιζε στα μέρη της Κασσάντρας.
Μαύρα πανιά το σκέπαζαν και τ’ ουρανού σημαία.
Κι ομπρός κορβέτα μ’ άλικη σημαία του προβγαίνει.
“Μάινα, φωνάζει, τα πανιά, ρίξε τις γάμπιες κάτου”.
Δεν τα μαϊνάρω τα πανιά κι ουδέ τα ρίχνω κάτω.
Μη με θαρρείτε νιόνυφη, νύφη να προσκυνήσω;
Εγώ είμαι ο Γιάννης του Σταθά, γαμπρός του Μπουκουβάλα.
Τράκο, λεβέντες, δώσετε, απίστους μη φοβάστε.
Κι οι Τούρκοι βόλτα έριξαν κι εγύρισαν την πλώρη.
Πρώτος ο Γιάννης πέταξε με το σπαθί στο χέρι.
Στα μπούνια τρέχουν αίματα, το πέλαο κοκκινίζει,
κι αλλά! αλλάχ οι άπιστοι κράζοντας προσκυνούνε.

Ο Σταθάς και άλλοι αρματολοί κατέφυγαν στη Σκιάθο, δημιούργησαν ένα στολίσκο από 70 πλοιάρια (που τα έβαψαν μαύρα και στα οποία έδωσαν ονόματα όπως Όλυμπος, Μοριάς, Άσπρη Θάλασσα, Μαύρο Καράβι κ.α.) και συνέχισαν τις επιδρομές κατά των Τούρκων. Δημοτικό τραγούδι της εποχής περιγράφει την επίθεση του στολίσκου του Σταθά εναντίον τουρκικής κορβέτας στα παράλια της Χαλκιδικής.Επίσης να σημειωθεί, ότι τότε αναρτήθηκε η πρώτη Ελληνική σημαία, με τον λευκό σταυρό στον μέσον της και τα μπλε τετράγωνα στα άκρα της. Η Υψηλή Πύλη με τον Σουλτάνο προσπάθησε με τον δελεασμό χρηματικής αμοιβής και με αμνηστία για να σταματήσουν το έργο τους άλλα δεν τα κατάφερε . Καθοριστικό ρόλο έπαιξε το δριμύ ψύχος του 1807 στην διάλυση του στόλου, με αποτέλεσμα να ξαναγυρίσουν στην στεριά να συνεχίσουν τον αγώνα τους.

Στα Μαύρα Πλοία ήταν και ο Κολοκοτρώνης :

Ἐπῆγα μὲ τὸν καπετὰν Ἀλεξανδρῆ εἰς τὸν Λεβάντε 10 μῆνας ἐναντίον τῶν Τουρκῶν. Ἐκεῖ ἐπῆγα εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος, μᾶς ἐπολιόρκησαν 3 καράβια Τούρκικα πολεμικά, 2 κορβέτα καὶ μία φεργάδα εἰς τὴν Σκιάθο. Ἐδώκαμεν εἴδηση μιᾶς φεργάδας Ἀγγλικῆς, καὶ ἦλθε εἰς βοήθειάν μας. Τὰ 2 κορβέτα τὰ ἐβούλιαξε καὶ τὴν φεργάδα τὴν ἐπῆρε ζωντανήν. Εἴμεθα ἡμεῖς οἱ Ἕλληνες 1.400, ὅλοι οἱ Καπεταναῖοι τοῦ Ὀλύμπου, καθὼς Παπαμπλαχάβας, Λιόλιος, Λαζόπουλα, τοῦ Τζάρα οἱ Καπεταναῖοι. Αὐτοὶ εὑρέθηκαν εἰς τὴν Σκιάθο κατατρεγμένοι ἀπὸ τὸν Μουχτάρπασα καὶ λοιποὺς Τούρκους τῆς ξηρᾶς. Μᾶς ἐπῆρε ὁ χειμώνας, ἐπήγαμεν εἰς τὴν Μάνη, ἀπὸ ἐκεῖ ἐπῆγα εἰς τὴν Ζάκυνθον.
http://users.uoa.gr/~nektar/history/3co ... s_1821.htm

[Ζαποτέκος]

Η εκτράχυνση στα αρματολίκια ατόνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1820, όταν οι Τούρκοι αποφάσισαν ότι οι τουρκοκαπεταναίοι επέτειναν τα προβλήματα της ασφάλειας στην ύπαιθρο οπότε εξαπέλυσαν ανελέητο κυνηγητό εναντίον κάθε ενόπλου χριστιανού. Αλλά οι Ζιακαίοι γλίτωσαν από το λεπίδι των Τούρκων (Κασομούλης 1942:3/545) και με άλλους ομοτέχνους των, όπως ο Σωτήριος Στράτος , κατέφυγαν στην μεθόριο Οθωμανικής Αυτοκρατορίας-Ελλάδας. Από εκεί εξορμούσαν εναντίον χριστιανικών χωριών προς προσπορισμόν αγαθών με κίνητρα:
α) την ανάγκη επιβίωσης των ιδίων και των ενόπλων ακολούθων τους
β) την αποθήκευση έμψυχων ή άψυχων υλικών για δύσκολες περιόδους
γ) την προσωπική τους έξιν της φιλαργυρίας
δ) την απόκτηση αντιτίμων, απαραίτητων για τη δημιουργία και διατήρηση δικτύου πληροφοριών ή για την πληρωμή «προσκυνητικίων» (Κολιόπουλος 1996:94) ε) την πλήρωση άγριων ενστίκτων
στ) τον εξαναγκασμό των Τούρκων να τους αναγνωρίσουν και πάλι ως αρματολούς.

Τον Απρίλιο του 1836 οι Τούρκοι περιέσφιξαν περισσότερο τον κλοιό, χτύπησαν το Ζιάκα κι έδιωξαν και το πρωτοπαλίκαρό του, που τον αντικαθιστούσε στα Γρεβενά (Κασομούλης 1969:80,96), οπότε οι Ζιακαίοι πέρασαν τον επόμενο μήνα στην Ελλάδα. Ίσως στην επιλογή αυτή συνέργησε η απόφαση του ελληνικού κράτους να παραχωρήσει χωράφια και χώρο για σπίτι σε μαχαλά της Αταλάντης, ο οποίος μετονομάστηκε σε Νέα Πέλλα. Πράγματι εκεί κατέφυγαν αρχικά οι Ζιακαίοι (Βέλκος χ.χ.:73-4) κι αργότερα ορισμένοι από αυτούς μετοίκησαν στον οικισμό Αχλάδι κι αλλού. Ποτέ όμως δεν έπαψαν να νοσταλγούν την παλαιά τους άνεση, την «ευζωία» (Παπαϊωάννου 1981:55). Τόσο ελκτική ήταν αυτή, ώστε διάφοροι καπεταναίοι με δόλωμα το αρματολίκι συνέδραμαν τους Τούρκους ως ανιχνευτές κι οδηγοί εναντίον συναδέλφων τους, όπως ο Νικόλαος Βλαχάβας εναντίον των Ζιακαίων (Κασομούλης 1969:138). Οι αρματολοί χρησιμοποιούσαν συχνά στον λόγο τους την αλβανική λέξη μπέσα, για να αναπληρώνουν λεκτικά την έλλειψή της.

https://blogs.sch.gr/thankall/?p=1346

[Ζαποτέκος]

Αφού ξεπάστρεψε τους γενιτσάρους , ο σουλτάνος Μαχμούτ, στα πλαίσια εκσυγχρονισμού του οθωμανικού στρατού , αποφάσισε να τελειώνει και με τους Αλβανούς οπλοφόρους και τους Έλληνες κλεφταρματολούς της Βόρειας Ελλάδας ( Ήπειρος , Θεσσαλία , Μακεδονία 1827 - 1836 ).

- Τέλη 1827. Στην Μονή Αγίου Διονυσίου Ολύμπου μαζεύονται πρόκριτοι , ιεράρχες και οπλαρχηγοί του Ολύμπου και της Πιερίας και αποφασίζουν κινητοποίηση προκειμένου να συμπεριληφθεί η περιοχή τους εντός του ελληνικού κράτους. Στις 3/11/1827 στέλνουν επιστολή στην ελληνική κυβέρνηση και ζητούν για αρχηγό τον Δημήτριο Υψηλάντη ή τον Βαυαρό φιλέλληνα Έυντεκ. Την επιστολή μεταξύ άλλων υπογράφουν οι Θετταλομακεδόνες κλεφταρματολοί Διαμαντής Νικολάου , Κώστας Νικολάου , Γεώργιος Συρόπουλος , Αθανάσιος Συρόπουλος , Τόλιος Λάζου κ.λπ. Οι κλεφτοπειρατές των Βορείων Σποράδων Βασιλείου , Μαρίνος και Νικολάου καταλαμβάνουν την Θάσο και απειλούν την Καβάλα.

- Στα 1828 ο Τσάμης Καρατάσος , γιος του γέρο-Καρατάσου , βρίσκεται στην Μακεδονία και έχει αναλάβει απ' τους Τούρκους το αρματολίκι της Βέροιας. Το αυτό επιδιώκουν οι Διαμαντής και Κώστας Νικολάου στον Όλυμπο.

- Ο Αρσλάνμπεης , ο Καπλάμπεης και ο Ρακούμπεης με τους Λιάπηδες τους , αφού τον ήπιαν απ' τον Υψηλάντη στην μάχη της Πέτρας της Βοιωτίας , λεηλατούν την Τσαρίτσανη , την Ελασσόνα , τα Τρίκαλα και την Κοζάνη ( 1829 ).

- Ο Σαμπάνης Γκίκας με τους Γκέκηδες του πολεμούσαν στον Ρωσπτουρκικό Πόλεμο . Μετά την ήττα , κατεβαίνουν απ' την Σούμλα της Βουλγαρίας στην Μακεδονία και λεηλατούν Κιλκίς , Στρώμνιτσα , Πετρίτσι , Σιδηρόκαστρο, Μελένικο και Σέρρες.

- Ο σουλτάνος αποφασίζει την εξολόθρευση των Αλβανών ταραχοποιών ( 1830 ). Στέλνει εναντίον τους τον Κιουταχή . Απ'την Βουλγαρία αυτός , εγκαθίσταται με τακτικό οθωμανικό στρατό στο Μοναστήρι. Καλεί στην πόλη τους Αλβανούς Αρσλάνμπεη , Καπλάνμπεη , Βελίκο Γιάτζο και άλλους για να τους πληρώσει δήθεν τους καθυστερημένους μισθούς τους. Ενώ τους έδειχνε δήθεν γυμνάσια του τακτικού οθωμανικού στρατού , ξαφνικά προστάζει τους τακτκούς να τους εξοντώσουν. Ελάχιστοι γλίτωσαν απ' το πυρ των τακτικών. Περίπου 800 Αλβανοί εξοντώθηκαν. Στη συνέχεια προχώρησε στην εξόντωση των Αλβανών μισθοφόρων των Ιωαννίνων.

- Τον επόμενο χρόνο ο Κιουταχής νικά και αιχμαλωτίζει τον ατίθασο Αλβανό Καρά Μουσταφά Μποστατλή πασά της Σκόδρας.

- Οι Έλληνες κλεφταρματολοί του Ολύμπου , βλέποντας την αβεβαιότητα της θέσης τους , επιδιώκουν να επαναστατήσουν την Θεσσαλία και την Μακεδονία , και ζητούν εκ νέου βοήθεια , αυτή την φορά απ' τον Καποδίστρια ( 1829 ). Ο Καποδίστριας όμως , πιεζόμενος απ' τις Μεγάλες Δυνάμεις , είναι αναγκασμένος να μην ενθαρρύνει τέτοια κινήματα.

- Στα 1829 αρματολός της Βέροιας είναι ο Γεώργιος Σύρος , στα Σέρβια ο Δήμος Λάζου και οι Μπζιωταίοι , στην Ελασσόνα ο Παναγιώτης Τσάρας ( γιος του Νικοτσάρα ), ο Τζαχίλας στην Ραψάνη , ο Πιτζιάβας στο Λιτόχωρο , ο Συρόπουλος στην Έδεσσα , ο Σιαπέρας στην Κοζάνη , οι Ζιακαίοι στα Γρεβενά κ.α.

- Οι Τούρκοι καταδιώκουν τους Ολύμπιους κλεφταρματολούς και καίνε την Μονή Αγίου Διονυσίου , οι μοναχοί της οποίας έδιναν άσυλο στους καπεταναίους . Ο Κιουταχής εξοντώνει στα Τρίκαλα τον Σωτήρη Λιακατά και τον Στέργιο Στορνάρη ( 1830 ). Ο Στέργιος ήταν αδελφός του αγωνιστή του '21 Νικολό Στορνάρη ,αλλά σε αντίθεση με τον αδελφό του , ο Στέργιος δεν πήρε καθόλου μέρος στον Αγώνα του '21. Στο Δομοκό εξοντώνεται ο αρματολος Σάββας Βούλγαρης . Οι Στράτος και Γώγος Μπακόλας αναμένουν οχυρωμένοι . Ο Κουτελίδας συνεννοείται με τον Αλβανό Βελή μπέη για κοινή άμυνα . Οι αρματολοί Μάνδαλος , Ψειραίοι , Πιτζιάβας , Διαμαντής Νικολάου και Ζιακαίοι καταφεύγουν στο ελληνικό κράτος. Οι Δήμος και Γιώργος Τζαχιλαίοι αντιστέκονται σθεναρά στους Τούρκους ( 1832 ).

- Ο Γώγος Μπακόλας και ο Κουτελίδας παίρνουν υποσχέσεις απ' τους Τούρκους και ησυχάζουν. Έλληνες κλεφταρματολοί και Τουρκαλβανοί λεηλατούν τα Γρεβενά .

- Κάποιοι κλεφταρματολοί παραμένουν στην υπηρεσία των Οθωμανών , αλλά αυτή την φορά είναι αναγκασμένοι να διατηρούν στο σώμα τους και μουσουλμάνους οπλοφόρους. Οι Τζαχιλαίοι επιβιώνουν ως τα 1839 - 1841.





( Απόστολος Βακαλόπουλος , Ιστορία του Νέου Ελληνισμού , τόμος 8 )

[Ζαποτέκος]

Λάζος : Επώνυμο οικογένειας κλεφταρματολών απ' το Λειβάδι Ολύμπου. Οι Λαζαίοι ή Λαζόπουλοι επιδόθηκαν στην πειρατεία κατά των Τούρκων προεπαναστατικά. Απ' το σόι των Λαζαίων καταγόταν και ο Γεωργάκης Ολύμπιος που έδρασε στην Μολδοβλαχία το '21.

Λαζόπουλος Μάρκος : Αγωνιστής του '21. Αρχικά συνεργαζόταν με τους Τούρκους. Το 1826 όμως προσχώρησε στους Έλληνες.

Λαζόπουλος Λέων : Κλέφτης και αγωνιστής του '21 από τη Βλαχοφτέρη Ολύμπου. Προεπαναστατικά συνεργάστηκε με τον Θ. Κολοκοτρώνη κατά των Τούρκων. Το 1826-7 συμπολέμησε με τον Γ. Καραϊσκάκη. Τελικά όμως προσχώρησε στους Τούρκους με σκοπό να αποκτήσει το αρματολίκι του Ολύμπου.