Η αυτοκτονία στην Αρχαιότητα και στο Βυζάντιο.

[Ζαποτέκος]

Οπου υπάρχει τοπωνύμιο Γεροντόβραχος.....καί άλλο ενα πού το ξεχνάω τώρα.....

ήταν τόπος αυτοκτονίας.....

.8

Πολύ ενδιαφέρον !

[Ζαποτέκος]

Η ζωή είναι το πολυτιμότερο δώρο που χάρισε ο Θεός στον άνθρωπο , κατά τη διδασκαλία του Πλάτωνος ( Νόμοι , Θ 837c). Στον Φαίδωνα του Πλάτωνα ο Κέβης ρωτά τον Σωκράτη γιατί δεν επιτρέπεται σε κάποιον να αυτοκτονεί. Ο Σωκράτης απαντά λέγοντας πως ο θάνατος είναι πάντοτε κακό και ποτέ αγαθό. Δεν είναι θεάρεστο οι αυτόχειρες να ευεργετούν τον εαυτό τους , αλλά να περιμένουν άλλον ευεργέτη , δηλαδή τον Θεό. Ο άνθρωπος είναι κτήμα του Θεού και ο Θεός φροντίζει γι' αυτόν. Έτσι ο άνθρωπος δεν πρέπει να φονεύει τον εαυτό του , πριν ο Θεός διαμορφώσει τις συνθήκες μιας τέτοιας ανάγκης , όπως συνέβη με τη δική του περίπτωση ( του Σωκράτη ). Ο Σωκράτης διδάσκει πως η ζωή του φιλοσόφου είναι πρόβα , μελέτη θανάτου , ανεξαρτησία και κάθαρση της ψυχής από τα πάθη του σώματος και μετά τον θάνατο η ψυχή των δικαίων χαίρει της επιμέλειας των καλών και σοφών θεών. Στους Νόμους ο Σωκράτης επικρίνει τον αυτόχειρα , ο οποίος αφαιρεί ό,τι πιο αγαπητό και οικείο διαθέτει , τη ζωή του , χωρίς να του το επιβάλει το κράτος ή κάποια συμφορά ή ντροπή , με μοναδική αιτιολογία τη δειλία , τη τεμπελιά και τη ραθυμία. Μόνο αν ζούσε σε αβάστακτες συνθήκες θα είχε μια δικαιολογία να αφαιρέσει τη ζωή του. Και πάλι όμως δεν νομιμοποιείται. Οι αυτόχειρες, χωρίς καμία εξαίρεση , θα πρέπει να θάβονται χωρίς τιμές και οι τάφοι τους να είναι σε απόσταση από εκείνους των άλλων πολιτών και να μη φέρουν ούτε επιτάφια στήλη ούτε το όνομα του αυτόχειρα.

Ο Αριστοτέλης ( Ηθικά Νικομάχεια ) καταδικάζει την αυτοκτονία για λόγους φτώχειας , ερωτικών απογοητεύσεων και οδυνηρών συμβάντων , επειδή η αυτοχειρία είναι δειλία μπροστά στις δοκιμασίες. Ο αυτόχειρας για λόγους οργής , όχι μόνο ενεργεί ανορθολογικά και ανόμως , αλλά βλάπτει και την πολιτεία.


Κατά την ελληνιστική περίοδο, όπου παρατηρούνται μεγάλες πολιτικές μεταβολές , από τις οποίες βασικότερη είναι η μετάβαση από την πόλη - κράτος της κλασικής περιόδου στην κοσμόπολη των βασιλέων της νέας εποχής , άνθησαν τα φιλοσοφικά συστήματα των Στωικών , των Επικουρείων και των Σκεπτικών. Οι Στωικοί δραστηριοποιήθηκαν για πέντε αιώνες ( 301 π.Χ. - 180 μ.Χ. ) και ήταν η σημαντικότερη φιλοσοφική σχολή των ελληνιστικών χρόνων. Η στωική φιλοσοφία πήρε το όνομά της απ' την Ποικίλη Στοά. Εκεί άρχισε τα μαθήματά του ο Ζήνων ο Κιτιεύς , ο ιδρυτής του στωικισμού. Η στωική φιλοσοφία διακρίνεται σε 3 φάσεις : α) Η Αρχαία Στοά εκπροσωπείται από τον Ζήνωνα τον Κιτιέα , τον Κλεάνθη , τον Περσαίο, τον Αρίστωνα τον Χίο , τον Ήριλλο τον Καρχηδόνιο , τον Χρύσιππο τον Σολέα, τον Ζήνωνα τον Ταρσέα , τον Αντίπατρο τον Ταρσέα και τον Αρχίδημο τον Ταρσέα. β) Η Μέση Στοά εκπροσωπείται από τον Βόηθο τον Σιδώνιο ( + 119 μ.Χ. ), τον Παναίτιο τον Ρόδιο , τον Ποσειδώνιο τον Απαμέα ( 135 - 51 π.Χ. ) και τον Κικέρωνα ( 106 - 43 π.Χ. ). γ) Η τρίτη περίοδος εκτείνεται στους δύο πρώτους αιώνες των αυτοκρατορικών χρόνων και εκπροσωπείται από τον Άρειο Δίδυμο , τον Σενέκα , τον Επίκτητο και τον Μάρκο Αυρήλιο.

Κατά τον στωικισμό σκοπός του ανθρώπου πρέπει να είναι η ευδαιμονία. Ο στωικός σοφός πρέπει να έχει αρετές , οι οποίες μόνο στον Θεό αρμόζουν. Κατά τους Στωικούς μπορούσε να τερματίσει κάποιος τη ζωή του για 5 λόγους : 1 ) Aδήριτη ανάγκη. Ο Κόδρος θυσίασε τη ζωή του υπέρ της πατρίδος κατά τον χρησμό της Πυθίας. 2) Τυραννικό καθεστώς που εξαναγκάζει τους πολίτες να ενεργούν παρά τη θέλησή τους , παραβιάζοντας τα ιερά και τα όσια. 3) Η μακρά ασθένεια που παρακωλύει την χρησιμοποίηση , εκ μέρους της ψυχής , του σώματος ως εργαλείου. 4) Η μεγάλη πείνα και στέρηση. 5) Η αφύσικη μέθη που φτάνει στα όρια της τρέλας. Οι Στωικοί Ζήνων ο Κιτιεύς , ο Κλεάνθης και ο Αντίπατρος ο Ταρσεύς τερμάτισαν οι ίδιοι βιαίως τη ζωή τους. Ο ιδρυτής του στωικισμού Ζήνων , γέρων , φεύγοντας από τη σχολή σκόνταψε και πέφτοντας έσπασε το δάκτυλό του. Τότε, κτυπώντας τη γη με το χέρι του φώναξε : Έρχομαι . Γιατί με καλείς ; Και τερμάτισε τη ζωή του με πνιγμό ή με αποχή τροφής. Ο Χρύσιππος υποστηρίζει ότι ο σοφός δικαιολογείται να αυτοκτονήσει κάτω από συνθήκες αβάστακτης θλίψης , ανίατης αρρώστιας και ακρωτηριασμού.

Οι Στωικοί υπήρξαν οι κύριοι κληρονόμοι της παράδοσης των Κυνικών. Οι Κυνικοί διέφεραν απ' τους Πλατωνικούς και τους Αριστοτελικούς. Δεν αναγνώριζαν κάποιο πολιτικό καθήκον , αλλά πίστευαν στην ατομική ανεξαρτησία από όλες τις δεσμεύσεις του πολιτικού βίου. Οι Κυνικοί θεωρούσαν ως αγαθό την αρετή , ως κακό την κακία , ενώ όλα τα άλλα , περιλαμβανομένης και της ζωής , ήταν αδιάφορα. Γι' αυτό και έφευγαν απ' την ζωή αυτοκτονώντας.

Στη βιογραφία του Πλωτίνου ο Πορφύριος ( 3ος αι. μ.Χ. ) αναφέρει για τον εαυτό του πως ήθελε να αυτοκτονήσει. Ο Πλωτίνος το διαισθάνθηκε και διέγνωσε μελαγχολία. Έτσι προέτρεψε τον Πορφύριο να κάνει είνα ταξίδι για να επανεύρει την ηρεμία του , πράγμα που έπραξε.

Οι Στωικοί της αυτοκρατορικής περιόδου ήταν υπέρμαχοι της αυτοκτονίας. Ο Σενέκας την υποστηρίζει για το γήρας , όπου εξασθενεί η διανοητική και σωματική ρώμη. Είναι πράξη ελευθερίας. Ο σοφός πρέπει να ζει όσο πρέπει και όχι όσο μπορεί. Ο Φρύγας Στωικός Επίκτητος ( 2ος αι. μ.Χ. ) υποστηρίζει πως ο άνθρωπος μπορεί να αυτοκτονήσει όποτε θέλει , όπως το μικρό παιδί σταματά το παιχνίδι όποτε θέλει.


Οι Στωικοί περί της αυτοχειρίας
Ανδρέας Μάνος
Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης
https://www.archaiologia.gr/wp-content/ ... 7/98-7.pdf

[Ζαποτέκος]

Τα πρώτα ελληνικά ρομαντικά μυθιστορήματα δημιουργήθηκαν στον ύστερο ελληνιστικό κόσμο. Η ακμή τους είναι τον 2ο αι. μ.Χ. Την εποχή εκείνη οι Έλληνες , υποταγμένοι στους Ρωμαίους , αγωνίζονταν για κάποιου είδους έλεγχο της ζωής τους στο πλαίσιο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Πολλοί μετανάστευαν γοητευμένοι από τις ευκαιρίες στο εμπόριο , στη διοίκηση και στο στρατό. Τα μυθιστορήματα άνθησαν σε μια εποχή που διέφερε από τον προηγούμενο κόσμο με τις περιορισμένες κοινότητες των ανεξάρτητων ελληνικών πόλεων της κλασικής περιόδου. Οι αξίες της κοινότητας και οι δεσμοί της πόλης παρείχαν τότε μια προσωπική και κοινωνική βεβαιότητα για τους πολίτες τους. Για τις ευρύτερες όμως ελληνικές κοινότητες των ελληνιστικών χρόνων δεν ίσχυε αυτό. Οι Έλληνες ήταν απομονωμένοι και αναζητούσαν βεβαιότητα και ασφάλεια στην ιδιωτική τους ζωή , σε άλλους ανθρώπους και στην ατομική θρησκεία ενός ή περισσοτέρων θεών. Ήταν μια προσωπική κοινωνία.


Tα πέντε ρομαντικά παγανιστικά μυθιστορήματα που σώζονται ολόκληρα είναι το Περί Χαιρέαν και Καλλιρρόην ( 1ος αι. μ.Χ. ) του Χαρίτωνα , τα Εφεσειακά ή Άνθεια και Αβροκόμης ( 2ος αι. μ. Χ. ) του Ξενοφώντα του Εφεσίου , το Κατά Λευκίππην και Κλειτοφώντα ( 2ος αι. μ. χ. ) του Αχιλλέα Τάτιου , το Δάφνις και Χλόη ( 2ος αι. μ.Χ. ) του Λόγγου και τα Αιθιοπικά ή Θεαγένης και Χαρίκλεια ( 3ος ή 4ος αι. μ.Χ. ) του Ηλιοδώρου.

Βασικό χαρακτηριστικό αυτών των μυθιστορημάτων είναι οι νεαροί Έλληνες εραστές και η αβεβαιότητα στη ζωή τους και στον έρωτα. Ξενιτεύονται και περνούν περιπέτειες σε μακρινές χώρες ( Αιθιοπία , Βαβυλώνα ) ή εντός του ελληνιστικού κόσμου . Εξαιτίας της ατυχίας στον έρωτα οδηγούνται σε απόπειρα αυτοκτονίας , αλλά τελικά ο ήρωας και η ηρωίδα επανασυνδέονται μεταξύ τους και με τις οικογένειές τους και εκπληρώνουν τον έρωτά τους.

Τα θέματα που επαναλαμβάνονται σε αυτά τα μυθιστορήματα είναι : έρωτας , κίνδυνος , εξορία , μαρτύρια , απόπειρες αυτοκτονίας και επανένωση. Το ζευγάρι συναντάται και ερωτεύεται , περνά βάσανα σε ξένους τόπους και τελικά ξανασυναντιέται.

Οι πρωταγωνιστές δεν ξενιτεύονται για φήμη ή αμοιβή όπως στον ομηρικό κόσμο. Επίσης ο Οδυσσέας , αν και ήταν θύμα της τύχης , ήταν και επιδέξιος και πολυμήχανος, διατηρώντας κάποιον έλεγχο των καταστάσεων. Αντίθετα οι πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος υποτάσσονται απόλυτα στην τύχη , είναι παθητικοί και εγκαταλείπουν κάθε έλεγχο.

Οι ήρωες του μυθιστορήματος οδηγούνται στην αυτοκτονία από τη βεβαιότητα πως κάθε ελπίδα για την εκπλήρωση του έρωτά τους έχει χαθεί. Ωστόσο πολλές φορές η πράξη της αυτοκτονίας αναστέλλεται εξαιτίας μιας νέας ελπίδας για την εκπλήρωση του έρωτα. Π.χ. ο αγαπημένος/- η, που ο πρωταγωνιστής νόμιζε για νεκρό, ζει, και ο ήρωας ξαναπέφτει στην κατάσταση της αβεβαιότητας για τον αν πρέπει να αυτοκτονήσει ή τελικά υπάρχει η πιθανότητα να ξαναβρεί την αγάπη του. Πολλές φορές η αυτοκτονία διακόπτεται από κάποιο τυχαίο γεγονός. Έτσι, στα Εφεσιακά , η αυτοκτονία της Άνθειας στο εσωτερικό του τάφου αναστέλλεται από την τυχαία εμφάνιση των τυμβωρύχων. Η Άνθεια τους εκλιπαρεί κλαίγοντας να την αφήσουν στον τάφο να πεθάνει.

Στην αρχαϊκή και την κλασική εποχή οι Έλληνες αξιολογούσαν την αυτοκτονία με βάση τα κίνητρα ( τιμή , ντροπή , πατριωτισμός κ.α. ) που οδήγησαν σε αυτή , αν δηλαδή αυτά συμβάδιζαν με την κοινωνική αξιοπρέπεια ή όχι. Στον ελληνιστικό κόσμο όμως τα κίνητρα της αυτοκτονίας ήταν κυρίως προσωπικά , π.χ. απόγνωση , θλίψη κ.α. Όταν τα προσωπικά κίνητρα εμφανίζονται ως αιτία αυτοκτονίας για γεγονότα ( κυρίως μυθικά ) που αφορούν την αρχαϊκή και την κλασική εποχή , πιθανότατα η πηγή τους προέρχεται από υστερότερες περιόδους. Έτσι , η πρώτη εκτενής αναφορά στην αυτοκτονία της Αριάδνης μετά την εγκατάλειψή της από τον Θησέα στη Νάξο εμφανίζεται τον 2ο αι. μ.Χ. στον Πλούταρχο ( Θησέας 20 ).



Αβεβαιότητα και βεβαιότητα στο πρώιμο ελληνικό μυθιστόρημα. Νοήματα της αυτοκτονίας.
Susanne MacAlister
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια , Τμήμα Κλασικών Σπουδών , Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ
Μετάφραση : Ελένη Οικονόμου
https://www.archaiologia.gr/wp-content/ ... 7/98-3.pdf

[Ζαποτέκος]

Η αυτοκτονία για τους αρχαίους Έλληνες ήταν πράξη ανήθικη και ασεβής και μια μορφή επανάστασης εναντίον των φυσικών νόμων που έθεσαν οι ίδιοι οι θεοί. Η θέση αυτή υποστηρίχθηκε από τους Πυθαγορείους , τον Σωκράτη , τον Πλάτωνα , τον Αριστοτέλη και τους Νεοπλατωνικούς.

Σαπφώ
Η περίφημη λυρική ποιήτρια γεννήθηκε , μορφώθηκε και έζησε τον 7ο αι. π.Χ. στη Λέσβο , μάλλον στην Ερεσό της Μυτιλήνης , η οποία χάραξε νομίσματα με τη μορφή της με τον τύπο Ψάπφα. Πέθανε το α΄μισό του 6ου αι. π.Χ. Καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια. Ο πατέρας της λεγόταν Σκαμανδρώνυμος ( Ηρόδοτος Β 135 ) και η μητέρα της Κλέιτα. Ο αδελφός της Λάριχος ήταν οινοχόος στο πρυτανείο της Λέσβου σε εορταστικές εκδηλώσεις , υπηρεσία τιμητική που αναλάμβαναν μόνο νέοι αριστοκρατικών οικογενειών. Ένας άλλος της αδελφός , ο Χάραξος , ήταν έμπορος λεσβιακού κρασιού στη Ναυκράτη , την ελληνική πόλη στο Δέλτα τον Νείλου. Στα ταξίδια του γνωρίστηκε με την εταίρα Ροδώπη ( ή Δωρίχα ) , με την οποία κατασπατάλησε την πατρική περιουσία. Σε ένα ποίημά της η Σαπφώ παρακαλεί την Κυπρίδα Αφροδίτη να φέρει πίσω στην πατρίδα τον αδελφό της και να τον απαλλάξει απ' το καταστροφικό του πάθος.
Η Σαπφώ ήταν σύγχρονη , σχεδόν συνομήλικη με τον Αλκαίο. Την εποχή τους υπήρξαν πολιτικές αναταραχές στο νησί με συγκρούσεις μεταξύ των αριστοκρατικών και των δημοκρατικών. Η ίδια συμμερίστηκε τις απόψεις των ηττημένων ευπατριδών και γι' αυτό εξορίστηκε απ' την πατρίδα της στη Σικελία το διάστημα 604/3 - 596/5 π.Χ. κατά το Πάριο Χρονικό. Στο διάστημα αυτό παντρεύτηκε έναν πλούσιο έμπορο από την Άνδρο , τον Κερκώλα , από τον οποίο απέκτησε τη λατρευτή της κόρη Κλέιδα , για την οποία λέει σε ένα ποίημά της : Το παιδί μου είναι ένα όμορφο παιδί , που μοιάζει με χρυσά λουλούδια στο παράστημα , η Κλέιδα η αγαπημένη ... Δεν θα την άλλαζα με όλη τη Λυδία.
Στη λεσβιακή πολιτεία της εποχής της Σαπφούς , η γυναίκα συμμετείχε ενεργά στον πολιτικοκοινωνικό βίο και απολάμβανε ελευθερίες περισσότερες από κάθε άλλη περίοδο της αρχαίας εποχής. Η γυναίκα μορφωνόταν και αποκτούσε παιδεία. Θίασοι αριστοκρατισσών γυναικών είχαν κοινωνική και καλλιτεχνική δράση. Η Σαπφώ ηγούταν μιας τέτοιας ομάδας και είχε για μαθήτριες τις Ατθίδα , Μεγάρα , Γογγύλα κ.α. Στη σχολή της δίδασκε ορχηστρική , μουσική και ποίηση και ήταν γνωστή όχι μόνο στην Ελλάδα , αλλά και στη Μ.Ασία ( Φρυγία , Λυδία κ.α. ).
Ο Σόλων την εκτιμούσε πολύ. Ο Πλάτων την αποκάλεσε δέκατη μούσα και ο Στράβων την ονόμασε θαυμαστόν χρήμα και μοναδική γυναίκα στον κόσμο. Τα ποιήματά της είναι γραμμένα στο αιολικό γλωσσικό ιδίωμα. Τα αισθήματά της προς της μαθήτριές της παρεξηγήθηκαν από τους μεταγενέστερους και τις απέδωσαν ομοφυλοφιλικές τάσεις. Το λεξικό Σούδα αναφέρει και μια δεύτερη Σαπφώ. Ο θάνατός της μυθοποιήθηκε. Σύμφωνα με τις κωμωδίες του Μενάνδρου και του Δίφυλου , ερωτεύθηκε παράφωρα τον μυθολογικό όμορφο Φάωνα. Πικραμένη από την περιφρόνησή του για τον έρωτά της , τερμάτισε τη ζωή της πηδώντας στην θάλασσα από την κορυφή του απόκρημνου βράχου του ακρωτηρίου Λευκάτα στο νησί της Λευκάδας.

Για την Σαπφώ βλ. και εδώ και εδώ.

Κλεοπάτρα Ζ΄Φιλοπάτωρ
Η τελευταία βασίλισσα της Αιγύπτου γεννήθηκε το 69 π.Χ. Πατέρας της ήταν ο Πτολεμαίος ΙΑ΄ Νέος Διόνυσος ο Αυλητής. Είναι άγνωστο αν η μητέρα της ήταν κάποια παλλακίδα ή νόμιμη σύζυγος , την οποία ο Πτολεμαίος νυμφεύθηκε μετά τον θάνατο της πρώτης του συζύγου Κλεοπάτρας Τρύφαινας. Μετά τον θάνατο του πατέρα της το 51 π.Χ. , η Κλεοπάτρα έγινε σε ηλικία 17 ετών σύμφωνα με την πατρική διαθήκη βασίλισσα της Αιγύπτου , αφού παντρεύτηκε τον κατά 7 χρόνια μικρότερο αδελφό της Πτολεμαίο ΙΒ΄. Ήταν όμορφη και γοητευτική. Διέθετε χάρη , λεπτό πνεύμα , υπέροχο τόνο φωνής , βαθιά παιδεία και μόρφωση . Ο Πλούταρχος αναφέρει πως είχε την ευχέρεια να μιλά πολλές γλώσσες χωρίς διερμηνέα.
Κατά τον εμφύλιο πόλεμο της Ρώμης μεταξύ Πομπηίου και Καίσαρα , ο δεύτερος , νίκησε στη μάχη στα Φάρσαλα ( 48 π.Χ. ) και καταδίωξε τον πρώτο μέχρι την Αλεξάνδρεια όπου είχε καταφύγει. Ο Πτολεμαίος δολοφόνησε τον Πομπήιο νομίζοντας πως θα ευχαριστήσει έτσι το νικητή Καίσαρα. Η Κλεοπάτρα κατάφερε να γνωρίσει τον Καίσαρα μπαίνοντας κρυφά στο παλάτι , τυλιγμένη σε ένα χαλί , που μετέφεραν φίλοι της. Σαγήνευσε τον Καίσαρα και αυτός παρέμεινε έναν ολόκληρο χρόνο στην Αλεξάνδρεια και την βοήθησε να εδραιωθεί στον αιγυπτιακό θρόνο. Ο Πτολεμαίος , οι υπουργοί του και ο αιγυπτιακός λαός ξεσηκώθηκαν κατά της Κλεοπάτρας και του Καίσαρα ( Αλεξανδρινός Πόλεμος ) , αλλά ηττήθηκαν. Ο Πτολεμαίος σκοτώθηκε και ο Καίσαρας πάντρεψε την Κλεοπάτρα με τον 12χρονο αδελφό της Πτολεμαίο ΙΓ΄. Εκείνη , το 46 π.Χ. , συνοδευμένη από τον Καισαρίωνα , τον γιο που είχε αποκτήσει από τον Καίσαρα , πήγε στη Ρώμη ακολουθούμενη από λαμπρή πομπή αρχόντων και ευνούχων. Φιλοξενήθηκε στο παλάτι του Καίσαρα. Με την επιστροφή της στην Αίγυπτο , σκότωσε τον σύζυγό της και αδελφό της Πτολεμαίο ΙΓ΄και ανέβασε στον θρόνο το γιο της Καισαρίωνα ( Καίσαρας θεός Φιλοπάτωρ και Φιλομήτωρ ). Το ελληνοαιγυπτιακό δίκαιο την υποχρέωνε να έχει άνδρα συμβασιλέα. Αυτός ήταν και ο λόγος που παντρεύτηκε τα δύο της αδέλφια.
Ο Καίσαρας πεθαίνει και το 37 π.Χ. η Κλεοπάτρα γνωρίζεται με τον Αντώνιο , ο οποίος επόπτευε το ανατολικό ρωμαϊκό κράτος. Ο Οκταβιανός επόπτευε τη Δύση. Ο Αντώνιος την ερωτεύεται και χωρίζει τη συζυγό του Οκταβία , αδελφή του Οκταβιανού. Αφαιρεί εκτάσεις από τις ρωμαϊκές επαρχίες και τα υποτελή προς τη Ρώμη κράτη και τις χαρίζει στον Καισαρίωνα , την Κλεοπάτρα και τα παιδιά που απόκτησε μαζί της. Το βασίλειο της Κλεοπάτρας περιλάμβανε την Αίγυπτο , την Κύπρο και την Λιβύη. Ο γιός τους Αλέξανδρος Ήλιος πήρε την Αρμενία , τη Μηδία και τη χώρα πέρα από τον Ευφράτη ποταμό. Η κόρη τους Κλεοπάτρα Σελήνη πήρε τη Κυρηναϊκή. Ο γιός τους Πτολεμαίος Φιλάδελφος πήρε τη Κιλικία , τη Φοινίκη , τη Συρία και τη Μ. Ασία. Ο Καισαρίων αναγορεύθηκε βασιλεύς βασιλέων και η Κλεοπάτρα βασίλισσα βασιλισσών και Νέα Ίσιδα . Η Ρώμη οργίστηκε και τάχθηκε με το μέρος του Οκταβιανού.
Στις 2/9/31 π.Χ. ο Οκταβιανός νικάει στο Άκτιο τον στόλο του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας. Ο Αντώνιος αυτοκτονεί. Ο Οκταβιανός μεταβαίνει στην Αίγυπτο για να αφαιρέσει τους αμύθητους θησαυρούς των Πτολεμαίων , να συλλάβει την Κλεοπάτρα και να κοσμήσει τον θρίαμβό του στη Ρώμη με την παρουσία της τελευταίας διαδόχου του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τελευταίας απογόνου του βασιλικού οίκου των Πτολεμαίων/Λαγιδών . Αφού η Κλεοπάτρα έμαθε πως θα την μετέφεραν στη Ρώμη ως λάφυρο , αποφάσισε να στερήσει αυτή τη χαρά απ' τον Οκταβιανό και να τερματίσει τη ζωή της με αξιοπρέπεια. Λούστηκε , γευμάτισε , κατακλίθηκε στη χρυσή κλίνη του τάφου της και αυτοκτόνησε με δάγκωμα φιδιού ( 30 π.Χ. ).


Φαίδρα
Ήταν κόρη του Μίνωα και της Πασιφάης, αδελφή του Κατρέα , του Δευκαλίωνα , της Ξενοδίκης και της Αριάδνης. Μετά το φόνο του Μινώταυρου , ο Θησέας απήγαγε από την Κρήτη την Αριάδνη και την Φαίδρα. Εγκατέλειψε την Αριάδνη στη Νάξο , ενώ μετέφερε την Φαίδρα στην Αθήνα και τη νυμφεύθηκε με τη συγκατάθεση του αδελφού της Δευκαλίωνα. Μαζί απέκτησαν δυο παιδιά , τον Δημοφώντα και τον Ακάμαντα.
Ο Θησέας είχε αποκτήσει με την αμαζόνα Αντιόπη ένα γιο , τον Ιππόλυτο, ο οποίος ζούσε στην Τροιζήνα με τον παππού του Πιτθέα , τον οποίο προοριζόταν να διαδεχθεί στη βασιλεία της πόλης. Ο Ιππόλυτος λάτρευε το κυνήγι και τη θεά Άρτεμη. Η Φαίδρα και ο Θησέας πήγαν στην Τροιζήνα για να καθαρθεί ο δεύτερος απ' τον φόνο των Παλλαντιδών που διεκδικούσαν τον θρόνο της Αθήνας. Στην Τροιζήνα λοιπόν η Φαίδρα συνάντησε και ερωτεύθηκε τον Ιππόλυτο. Τον παρακολουθούσε να γυμνάζεται στο στάδιο , του εκμυστηρεύθηκε τον έρωτά της , αλλά ο αγνός Ιππόλυτος την απέκρουσε μετά βδελυγμίας. Η Φαίδρα πικράθηκε , οργίστηκε , έσκισε τα ρούχα της και κατηγόρησε τον νέο στον Θησέα πως επιχείρησε να τη βιάσει. Ο Θησέας καταράστηκε τον Ιππόλυτο και ο συκοφαντημένος νέος πέθανε. Μόλις όμως αποκαλύφθηκε η αλήθεια η Φαίδρα απελπίστηκε και κρεμάστηκε. Ο μύθος της ενέπνευσε τους Σοφοκλή , Ευριπίδη , Σενέκα , Οβίδιο , Βιργίλιο , Ρακίνα ( Φαίδρα , 1677 ) και την όπερα του Γκλουκ ( 1744 ). Η Φαίδρα ήταν ίσως μια υπόσταση της Αφροδίτης και ο Ιππόλυτος του Άδωνη , του νέου που αγάπησαν παράφορα τόσο η Αφροδίτη όσο και η Άρτεμη.


Η Φαίδρα , ο Ιππόλυτος και ο Έρως. Ψηφιδωτό από την "Οικία του Διονύσου" , Νέα Πάφος , αρχές 3ου αι. μ.Χ.

Κατά την βυζαντινή εποχή η Φαίδρα παραλληλίζεται με την Φαύστα , την σύζυγο του Μεγάλου Κωνσταντίνου που με τις συκοφαντίες της τον οδήγησε στη θανάτωση του γιού του Κρίσπου.
Στον Βίο του Αγίου Αρτεμίου ( 7ος αι. μ.Χ. ) , ο Ιουλιανός ο Παραβάτης, νομίζοντας πως ο άγιος ήταν απαίδευτος και αμέτοχος της ελληνικής παιδείας ( Καὶ ὁ Παραβάτης νομίσας ἀπαίδευτον εἶναί τινα τὸν τοῦ Χριστοῦ μάρτυρα, καὶ τῆς Ἑλληνικῆς σοφίας ἀμέτοχον ), θυμώνει που ο άγιος του απαντάει κάνοντας χρήση αυτής και λέει πως δεν θα ανεχτεί πλέον οι χριστιανοί να διδάσκονται τα ελληνικά μαθήματα : ὁ παράνομος καὶ ἀποστάτης ἔφη Ἰουλιανός· Ὁρᾶτε, ἄνδρες Ῥωμαῖοι καὶ Ἕλληνες, τουτονὶ τὸν παλαμναῖον καὶ ἀλιτήριον, πόσον ἐκ τῶν Ἑλληνικῶν μαθημάτων κατὰ τῆς ἡμετέρας ἐσχεδίασεν ὕθλον; Μὰ τὸν ἐμοὶ προσφιλέστατον ἥλιον τὸν χρυσαυγῆ καὶ παγκόσμιον, οὐκέτι ἀνέξομαι τοῖς Ἑλλήνων μαθήμασι τὸ Χριστιανῶν ἀθεώτατον ἐκπαιδεύεσθαι γένος·
Έπειτα επιτίθεται στον Μέγα Κωνσταντίνο και λέει πως αυτός εξαπατήθηκε από τους χριστιανούς , αποκόπηκε από τη λατρεία των θεών , ήταν αμέτοχος παιδείας , αμαθής , ανόητος , δεν γνώριζε τους ρωμαϊκούς νόμους ( Ῥωμαίων νόμους ) και τα ελληνικά ήθη ( Ἑλληνικοῖς ἔθεσιν )και προχώρησε σε ανοσιουργίες. Ο Μάρτυρας υπερασπίζεται τον Μέγα Κωνσταντίνο χρησιμοποιώντας τον αρχαίο μύθο της Φαίδρας : Ἐκεῖνος δὲ τὴν γυναῖκα Φαύσταν, καὶ πάνυ δικαίως ἀπέκτεινεν ὡς μιμησαμένην τὴν πάλαι Φαίδραν, καὶ διαβαλοῦσαν τὸν τούτου υἱὸν Πρίσκον [ = Κρίσπον] ὡς ἐρωτικῶς αὐτῇ διακείμενον καί τι πρὸς βίαν ἐπιχειροῦντα, καθάπερ κἀκείνη τὸν τοῦ Θησέως Ἱππόλυτον·

Κατά τον Ψευδο-Κωδινό ( Πάτρια Κωνσταντινουπόλεως ) ( 15ος αι. ) : Ελένη δέ η μήτηρ του Μεγάλου Κωνσταντίνου, μη φέρουσα τήν του νέου άδικον αναίρεσιν, ήδη της του Καίσαρος αξιωθέντος τιμής, ηδολέσχει επί τη ακρίτω αποφάσει τούτου. Διό καί μεταμεληθείς ο τούτου πατήρ επένθησεν ημέρας τεσσαράκοντα , μη λουσάμενος όλως το σώμα , μηδ’ επί κλίνης πεσών. Εποίησε δέ καί τήν στήλην αυτού εξ αργυρού καθαρού, επιχρυσώσας εν μέρει , τήν δέ κεφαλήν εκ χρυσίου τελείου , επιγράψας εν τω μετώπω ούτως «ο ηδικημένος υιός μου». Ταύτην δέ ποιήσας μετάνοιαν πολλά καί τόν Θεόν εξελιπάρησεν , ίνα αφεθή αυτώ τό αμάρτημα.

Ιοκάστη
Η Οδύσσεια την αναφέρει ως Επικάστη. Κόρη του Μενοικέα , βασιλιά των Σπαρτών ( προελληνικού φύλου ) . Σύζυγος του Λαΐου , γιου του Λάβδακου και βασιλιά των Θηβών. Μαζί του απέκτησε τον Οιδίποδα.
Τὴ μάνα εἶδα τοῦ Οἰδίποδα, τὴν ὄμορφη Ἐπικάστη,
ποὺ ἀνήξερη ἔκαμε φριχτὴ παρανομιά, καὶ δέχτη
τὸ γιό της ἄντρα, ποὺ ἔσφαξε τὸν κύρη καὶ τὴν πῆρε,
κι οἱ ἀθάνατοι φανέρωσαν τὴν ἀνομιὰ στὸν κόσμο.
( Οδύσσεια λ 271 - 5 )
Ο Παυσανίας ( 9, 5 ,11 ) αναρωτιέται και αμφισβητεί κατά πόσον τα τέσσερα παιδιά ( Πολυνείκης , Ετεοκλής , Αντιγόνη , Ισμήνη ) που απέκτησε ο Οιδίποδας από την Επικάση/Ιοκάστη ήταν δικά της. Σε άλλες πηγές αναφέρεται πως τα παιδιά ανήκαν στην Ευρυγάνεια , κόρη του Υπέρφαντα. Σε άλλες παραλλαγές του μύθου συναντάμε κάποια Ευρύκλεια ως μητέρα του Οιδίποδα και πρώτη σύζυγο του Λαΐου . Τελικά τον 5ο αι. π.Χ. οι τρεις τραγικοί ποιητές ( Αισχύλος , Σοφοκλής , Ευριπίδης ) υιοθέτησαν την γνωστή εκδοχή του μύθου που αναφέρεται στον Όμηρο.
Σύμφωνα με το μύθο ο βασιλιάς των Θηβών Λάιος και η σύζυγός του Ιοκάστη πήραν χρησμό απ' τους Δελφούς πως ο ίδιος θα σκοτωθεί απ' το παιδί που θα του γεννούσε η Ιοκάστη. Ύστερα από 9 μήνες γεννήθηκε ο Οιδίποδας και για να μην επαληθευθεί ο χρησμός τον εγκατέλειψαν στον Κιθαιρώνα. Το παιδί βρήκε κάποιος βοσκός ή η Περίβοια , σύζυγος του βασιλιά της Κορίνθου Πόλυβου , κοντά στη Σικυώνα , και το μεγάλωσε σαν δικό της αφού το ζευγάρι ήταν άτεκνο. Τα γεγονότα ήρθαν έτσι ώστε ο Οιδίποδας να σκοτώσει τον Λάιο καθοδόν στο τρίστρατο των Δελφών , να λύσει το αίνιγμα της Σφίγγας , να ανέβει στο θρόνο της Θήβας με τη συγκατάθεση του Κρέοντα , αδελφού της Ιοκάστης , και να νυμφευθεί μαζί της. Ξέσπασε όμως λοιμός στην πόλη ως τιμωρία των θεών για τον αιμομικτικό γάμο και ο μάντης Τειρεσίας αποκάλυψε την τραγική αιτία. Η Ιοκάστη , μη αντέχοντας τον αιμομικτικό γάμο απ' τον οποίο προήλθαν τα παιδιά και εγγόνια της , έδωσε τέλος στη ζωή της με απαγχονισμό.


Η Ιοκάστη , ο Οιδίποδας και ένας γέροντας σε σκηνή επηρεασμένη από τον "Οιδίποδα" του Σοφοκλή. Σικελικός κρατήρας , Συρακούσες, τρίτο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ.



Γυναίκες αυτόχειρες στην αρχαιότητα
Χάρις Δεληγιώργη
Αρχαιολόγος - Ιστορικός
https://www.archaiologia.gr/wp-content/ ... 7/98-5.pdf

[ammophila]

Πρώην: Έλα, πού είσαι;
Εγώ: Εδώ.
-Πού εδώ;
-Όχι, για σένα είναι «εκεί», για μένα είναι «εδώ».
-Έλα, δεν μπορώ πρωινιάτικα.
-Α, τότε μην με παίρνεις το πρωί. Παίρνε το απόγευμα, που μπορείς.
-Καλά, άντε γεια.
-Έλα, πες τι θες.
-Τι είπαμε για αύριο;
-Τι είπαμε;
-Το όνομα Πέτρος σού λέει κάτι;
-Ένας από τους 12 αποστόλους;
-Μα τον θεό, θα σε βρίσω.
-Με πήρες για να μιλήσουμε για την θρησκεία;
-Ρε, δεν έχει γενέθλια ο Πέτρος αύριο;
-Α, ναι.
-Τι α, ναι; Δώρο πήρες;
-Α, όχι.
-Εντάξει, μην έρθεις.
-Συγγνώμη, δεν φάγαμε 2 ώρες την Τετάρτη να βρούμε δώρο, γαμώ το σπιτάκι μου;
-Και σου είπα να διαλέξεις ένα κι εσύ.
-Πού έχεις δει ζευγάρια να πηγαίνουν ξεχωριστά δώρα;
-Σχέση έχουμε, δεν είμαστε παντρεμένοι.
-Αυτό έλειπε.
-Α, ναι;
-Πες μας τώρα ότι θα κάνουμε και γι' αυτό συζήτηση.
-Θα κάνουμε, θες δεν θες.
-Βρε, ουστ!
-Σε αγνοώ και πάω να σου διαλέξω δώρο.
-Δεν θέλω δώρο, μού αρκεί η αγάπη σου.
-Για τον Πέτρο, εννοώ.
-Είσαι ηλίθια. Το αποδέχομαι.
-Παρομοίως.

[ammophila]

Σέρνεται το τριμπουρδελό σας, να ένα μυνημα χωρίς πολύ λίγους χαρακτήρες.

[Ζαποτέκος]

Πρώην: Έλα, πού είσαι;
Εγώ: Εδώ.
-Πού εδώ;
-Όχι, για σένα είναι «εκεί», για μένα είναι «εδώ».
-Έλα, δεν μπορώ πρωινιάτικα.
-Α, τότε μην με παίρνεις το πρωί. Παίρνε το απόγευμα, που μπορείς.
-Καλά, άντε γεια.
-Έλα, πες τι θες.
-Τι είπαμε για αύριο;
-Τι είπαμε;
-Το όνομα Πέτρος σού λέει κάτι;
-Ένας από τους 12 αποστόλους;
-Μα τον θεό, θα σε βρίσω.
-Με πήρες για να μιλήσουμε για την θρησκεία;
-Ρε, δεν έχει γενέθλια ο Πέτρος αύριο;
-Α, ναι.
-Τι α, ναι; Δώρο πήρες;
-Α, όχι.
-Εντάξει, μην έρθεις.
-Συγγνώμη, δεν φάγαμε 2 ώρες την Τετάρτη να βρούμε δώρο, γαμώ το σπιτάκι μου;
-Και σου είπα να διαλέξεις ένα κι εσύ.
-Πού έχεις δει ζευγάρια να πηγαίνουν ξεχωριστά δώρα;
-Σχέση έχουμε, δεν είμαστε παντρεμένοι.
-Αυτό έλειπε.
-Α, ναι;
-Πες μας τώρα ότι θα κάνουμε και γι' αυτό συζήτηση.
-Θα κάνουμε, θες δεν θες.
-Βρε, ουστ!
-Σε αγνοώ και πάω να σου διαλέξω δώρο.
-Δεν θέλω δώρο, μού αρκεί η αγάπη σου.
-Για τον Πέτρο, εννοώ.
-Είσαι ηλίθια. Το αποδέχομαι.
-Παρομοίως.

Σε ποια αρχαία ή μεσαιωνική πηγή αναφέρονται αυτά ; Οδηγήθηκαν τελικά στην αυτοκτονία ;

[Ζαποτέκος]

- Η αγχόνη ήταν στην ελληνική αρχαιότητα το πιο διαδεδομένο , αλλά και το πιο αντι - ηρωικό μέσο αυτοθανάτωσης.

- Ο Πυθαγόρας και ο Πλάτων καταδίκαζαν την αυτοκτονία , χωρίς όμως να την εξισώνουν με φόνο. Τον 1ο αι. μ.Χ. οι φιλοσοφικές σχολές συζητούσαν αν η αυτοκτονία ήταν ανθρωποκτονία ή όχι. Ο Άγιος Αυγουστίνος και ο πατριάρχης Αλεξανδρείας Τιμόθεος όρισαν την αυτοκτονία ως φόνο και άρα καταδικαστέα.

- Σύμφωνα με τις τρεις μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες ο άνθρωπος δεν δικαιούται να παρεμβαίνει στο συμπαντικό σχέδιο δημιουργίας και καταστροφής της ζωής. Ο αυτόχειρας αποκόπτει βιαίως και απερίσκεπτα μια χάντρα από το κομπολόι που αποτελεί η τάξη της δημιουργίας.

- Με βάση την Εκκλησία ο αυτόχειρας στερείται της θρησκευτικής ταφής και του μνημοσύνου , σε αντίθεση ακόμη με τον στυγνότερο φονιά. Έτσι πολλές φορές η Εκκλησία και η οικογένεια του αυτόχειρα προχωρούν σε μια "συμπαιγνία" αποχαρακτηρισμού της αυτοχειρίας του θανόντος. Στη Χριστιανοσύνη υπολανθάνει μεγάλη ανοχή προς την αυτοχειρία ανάμεσα στον λαό.

- Στις βυζαντινές πηγές η αυτοκτονία συνήθως παριστάνεται ως σατανικής προέλευσης.


Ο Αριστοτέλης σε μυστική συνομιλία στην οποία προοικονομεί την παρουσία του Χριστού. Νησί Ιωαννίνων , Μονή Φιλανθρωπηνών ( καθολικό ) , τοιχογραφία , 1560.

Αυτόχειρες στο Βυζάντιο
Ιωάννης Πετρόπουλος
Αναπληρωτής Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
https://www.archaiologia.gr/wp-content/ ... 7/99-4.pdf

Η θρησκεία καταδικάζει ρητά και απερίφραστα την αυτοκτονία. Εξαιρέσεις υπάρχουν σε κάποιες αιρέσεις πολυθεϊστικών θρησκευμάτων που την κάνουν αποδεκτή. Κατά την θρησκεία η αυτοχειρία εξισώνεται με τον φόνο. Δολοφονία και αυτοκτονία εκλαμβάνονται ως ισοδύναμα συμβάντα.

Βέβαια στην αυτοκτονία ο τερματισμός της ζωής αποφασίζεται ελεύθερα από το ίδιο το θύμα. Αντίθετα στον φόνο το θύμα αποχωρίζεται τη ζωή του εξαιτίας της απόφασης κάποιου άλλου , του φονέα του. Ο φόνος είναι γεγονός ανελευθερίας , ενώ η αυτοκτονία είναι γεγονός ελευθερίας.

Η αυτοκτονία σχετίζεται με την αυτοδιάθεση του ατόμου. Οι αυτόχειρες πολλαπλασιάζονται κατά τρόπο ευθέως ανάλογο με την εξατομίκευση της κοινωνίας. Ο ατομικισμός ευνοεί την αυτοδιάθεση του ανθρώπου , τη χειραφέτησή του από ποικίλες δεσμεύσεις και την ελευθερία του μέχρι και στον θάνατο. Η ελευθερία δεν γνωρίζει περιορισμούς ούτε στη ζωή ούτε στο θάνατο. Έτσι ατομικισμός και αυτοκτονία συμβαδίζουν.

Η θρησκεία καταδικάζει την αυτοκτονία τόσο κατηγορηματικά , ώστε να μην κάνει ποτέ καμιά διάκριση ανάμεσα σε φόνο και αυτοχειρία. Η θρησκεία βρίσκεται στον αντίποδα του ατομικισμού. Χαρακτηρίζεται από ολισμό. Το "όλον" , το συνολικό , το καθολικό, το συμπαντικό, το γενικό και το ομαδικό στοιχείο προηγείται κάθε φορά του ατομικού , του μερικού , του ειδικού και του αποσπασματικού στοιχείου. Ο ατομικισμός πλειοδοτεί υπέρ της μονάδας ενώ ο ολισμός τάσσεται υπέρ της ομάδας. Κάθε θρησκεία είναι ολιστική και θεωρεί πως η πραγματικότητα είναι μια ενιαία οντότητα με επίκεντρο το θείο ( θεϊκό ) στοιχείο. Ο θεϊκός παράγοντας είναι που καθορίζει την ύπαρξη των όντων , την ζωή και τον θάνατο. Ο άνθρωπος δεν δικαιούται να διαταράξει τον κύκλο της ζωής , γι' αυτό απαγορεύεται ο φόνος ( ου φονεύσεις )τόσο του άλλου ανθρώπου όσο και του ίδιου του εαυτού μας.

Η αυτοδιάθεση της ζωής και του θανάτου είναι ανταρσία του ανθρώπου απέναντι στο θεϊκό στοιχείο και διαταράσσει την αρμονία του σύμπαντος. Ο ολισμός της θρησκείας είναι ένα κομπολόι , όπου όλοι οι κόμβοι ( όσο κι αν ποικίλουν ποιοτικά ή αυξομειώνονται ποσοτικά ) ανήκουν σε ένα ενιαίο και μοναδικό σύνολο, το οποίο συνέχει ένα νήμα. Οι κόμβοι είναι οι άνθρωποι και τα φυσικά όντα. Το νήμα είναι το θεϊκό στοιχείο. Εάν κοπεί σε ένα σημείο , οι πολυποίκιλοι κόμβοι, σκορπίζουν παντού συνεχίζοντας την ύπαρξη τους , χωρίς όμως την προγενέστερη συνοχή. Πλέον ο ατομικισμός ( του ανθρώπου ) αποκτά την πρωτοκαθεδρία. Το θραυσμένο κομπολόι είναι η απεικόνιση του ατομικισμού.

Εξαιτίας λοιπόν του ολισμού η θρησκεία αρνείται στον άνθρωπο το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης του σώματός του. Και κυρίως στα δύο ακραία όρια του βίου , στην αρχή της ζωής ( καταδικάζεται η αντισύλληψη/άμβλωση ) και στο τέλος της ζωής ( καταδικάζεται η ευθανασία και η αυτοκτονία ). Έκτρωση , ευθανασία και αυτοκτονία εξισώνονται με φόνο , αφού ματαιώνουν και αυτά το γεγονός της ζωής. Στην αντισύλληψη ματαιώνεται ο ανθρώπινος βίος προκαταβολικά. Στην αυτοκτονία και στην ευθανασία ανακόπτεται η προϋπάρχουσα ροή της ζωής. Η αντισύλληψη , η ευθανασία και η αυτοχειρία θεωρούνται από τον σύγχρονο κόσμο ως μορφές φιλανθρωπίας και ευσπλαχνίας που εξαλείφουν τον πόνο και τα δεινά της ανθρώπινης ζωής. Για την θρησκεία πάλι θεωρούνται τεκμήρια αντίθεης ζωής και αποδείξεις αμαρτίας και απανθρωπιάς. Η αντισύλληψη είναι προκαταβολικός φόνος και η αυτοκτονία/ευθανασία είναι αναδρομικός φόνος.

Στον χριστιανισμό απαγορεύεται η εκκλησιαστική ταφή ( κηδεία ) , μνημόσυνα και τρισάγια του αυτόχειρα με εξαίρεση την περίπτωση του παράφρονα. Ο φονέας τυγχάνει εκκλησιαστικής ταφής , ενώ ο αυτόχειρας όχι. Αντιμετωπίζεται δηλαδή δυσμενέστερα , παρότι ο αυτόχειρας είναι και θύμα και θύτης. Αυτή η φαινομενικά κραυγαλέα αστοργία ερμηνεύεται από τον ολισμό της θρησκείας. Η ζωή είναι πολυτιμότατο αγαθό και πηγάζει απ' το θεϊκό στοιχείο. Κάθε ανθρώπινη παρέμβαση σε βάρος της ζωής εκλαμβάνεται σαν προσβολή του θείου.




Ο Χριστός δημιουργεί τον έναστρο ουρανό. Τμήμα ψηφιδωτού της Γένεσης 1180 - 1190. Σικελία , Μονρεάλε , Μητρόπολη ( ναός )


Ο Χριστός δημιουργεί τα ψάρια και τα πτηνά. Τμήμα ψηφιδωτού της Γένεσης 1180 - 1190. Σικελία , Μονρεάλε , Μητρόπολη ( ναός )


Οι αμαρτωλοί υποβαλλόμενοι σε μαρτύρια στη Κόλαση , παράσταση σε τρεις ζώνες. Από το ψηφιδωτό της Δευτέρας Παρουσίας , αρχές 12ου αι. Βενετία , Τορτσέλο , Santa Maria Assunta ( ναός )


Η Δημιουργία του Κόσμου κατά τη Γένεση. Ψηφιδωτό , 13ος αι. , Βενετία , Άγιος Μάρκος ( αίθριο , τρούλος )


Ο Κύριος δημιουργεί τα ουράνια σώματα. Λεπτομέρεια απ' το προηγούμενο.


Αυτοκτονία και Θρησκεία
Μάριος Π. Μπέγζος
Καθηγητής Συγκριτικής φιλοσοφίας της Θρησκείας , Πανεπιστήμιο Αθηνών
https://www.archaiologia.gr/wp-content/ ... 7/99-3.pdf




Νομίζω απ' τα παραπάνω μπορούμε να καταλάβουμε και γιατί ο Παπαδιαμάντης αναφέρει πως απαγορευόταν η αδελφοποιία. Γιατί ήταν και αυτή παρέμβαση στην θεϊκή και φυσική τάξη των πραγμάτων.

Ὁ Χρῆστος Μηλιόνης ἐξέφερε φοβερὰν κραυγὴν μανίας καὶ ἀγανακτήσεως.

―Ὁ Θεὸς κ᾽ ἡ γῆ δὲν τὸ βαστᾷ, ἀνέκραξεν· ἐμένα, ἐμένα τὸν ἀδελφοποιτό σου;…

Ὁ Τοῦρκος ἔμεινεν ἄφωνος, καὶ δὲν ἤξευρε πῶς νὰ δικαιολογηθῇ.

Ὁ Χρῆστος δὲν κατεδέχθη νὰ τὸν ἐπιπλήξῃ περισσότερον, ἀλλὰ τῷ εἶπεν:

―Ἐμπρός, τὰ ντουφέκια.

―  Εἶμαι ἕτοιμος, ἀπήντησεν ὁ ἄλλος.

Ἦτο ὁ Τοῦρκος Σουλεϊμάνης, ὃν εἴχομεν λάβει ἀφορμὴν νὰ ἐπαινέσωμεν εἰς τὰς σελίδας τῆς διηγήσεως ταύτης. Ἀλλὰ τὰ ὅρια τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς κακίας εἶναι τοσοῦτον δυσδιάκριτα ἐν τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει, ὥστε οἱ νεώτεροι ἐκ τῶν φιλοσοφούντων εἶχον δίκαιον ν᾽ ἀνακηρύξωσιν ὡς ὅλως ἀνωφελῆ καὶ αὐτὴν τὴν ψυχολογίαν κατόπιν τῆς μεταφυσικῆς. Ὁ Σουλεϊμάνης ἦτο ἀπὸ παλαιοῦ χρόνου πιστὸς φίλος τοῦ Χρήστου Μηλιόνη. Ἠδύνατο οὗτος νὰ τῷ ἐμπιστευθῇ τὰ πάντα καὶ αὐτὴν τὴν τιμήν του, τόσην ἐμπιστοσύνην εἶχεν εἰς τὸν Τοῦρκον ἐκεῖνον. Ὁ Χρῆστος εἶχε πείσει ἀγράμματόν τινα ἱερέα νὰ τοὺς περάσῃ διὰ τῆς ἁγίας ζώνης, ἤτοι ν᾽ ἀναγνώσῃ ἐπ᾽ αὐτῶν τὰς εὐχὰς τῆς ἀδελφοποιΐας. Ἔλεγόν τινες ὅτι ὁ ἀγαθὸς ἱερεὺς ποτὲ δὲν ἠδύνατο νὰ πεισθῇ ἂν δὲν τὸν ἠπείλει ὁ Χρῆστος Μηλιόνης. Εἶναι ἀληθὲς ὅτι τοιοῦτον παράδειγμα ἀδελφοποιΐας μετ᾽ ἀλλοθρήσκου ἦτο ἀνήκουστον ἴσως εἰς τὰ χρονικά. Ξενίαι καὶ φιλίας δεσμοὶ ἦσαν συχνότατοι μεταξὺ Ἑλλήνων καὶ Τουρκαλβανῶν. Ἀλλ᾽ ἡ μετ᾽ αὐτῶν ἀδελφοποιΐα ἐνομίζετο ἀνόσιον. Οἱ δογματικοὶ τῆς ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας ἀπεκήρυττον καὶ κατεδίκαζον τὸ ἔθιμον τοῦτο καθόλου, καὶ μεταξὺ χριστιανῶν. Ἡ θέσις, ἔλεγον εὐστόχως οἱ οὕτω συλλογιζόμενοι, ἡ θέσις μιμεῖται τὴν φύσιν. Ἡ δὲ φύσις δὲν παράγει ἀδελφούς, ἀλλ᾽ υἱούς. Οἱ γονεῖς σας δύνανται νὰ σᾶς προσποιήσωσιν ἀδελφοὺς διὰ γεννήσεως ἢ δι᾽ υἱοθεσίας. Σεῖς αὐτοὶ ὅμως ἀδελφοὺς δὲν δύνασθε νὰ πλάσητε.

Ἐν τούτοις ὁ Χρῆστος Μηλιόνης δὲν εἶχε λάβει ἀφορμὴν νὰ μεταμεληθῇ διὰ τὴν μετὰ τοῦ Σουλεϊμάνη ἀδελφοποιΐαν. Ὁ Τοῦρκος οὗτος ἦτο πιστὸς καὶ ἔνθερμος φίλος. Ἀλλὰ φεῦ! Δὲν ἦτο καὶ χρημάτων κρείττων, ὡς ἀπεδείχθη ὕστερον.

http://papadiamantis.net/%CE%94%CE%B9%C ... CF%82-1885

[Ζαποτέκος]

- Στη Σύνοδο της Αγκύρας ( 314 μ.Χ. ) γίνεται λόγος για μια κόρη που αποπλανήθηκε απ' τον μνηστήρα της αδελφής της και , μετά το γάμο της αδελφής της μαζί του αυτοκτόνησε. Η Σύνοδος λαμβάνει μεν πρόνοια για την αυστηρή κανονική υποτίμηση των υπαιτίων ( κανόνας 25 ) , αλλά δεν βρίσκει λόγους για να ψέξει την πράξη της αυτοκτονίας καθαυτήν. Υπό τις αντιλήψεις της ύστερης αρχαιότητας , φαίνεται σαν να τη βρίσκει σχεδόν φυσιολογική.

- Ο κανόνας του πατριάρχου Αλεξανδρείας Τιμοθέου ( 379 - 385 ) σχετικά με το ερώτημα
Εάν τις μη έχων εαυτόν χειρίσηται ή κρημνίση εαυτόν, ει γίνεται προσφορά υπέρ αυτού ή ού;
απαντά
Υπέρ αυτού διακρίναι οφείλει ο κληρικός , ει το αληθές εκφρενής ων πεποίηκε τούτο. Πολλάκις γάρ οι διαφέροντες τω πεπονθότι , θέλοντες επιτυχείν της προσφοράς και της υπέρ αυτού ευχής, καταψεύδονται και λέγουσιν, ότι ουκ είχεν εαυτόν. Ενίοτε δε από επηρείας ανθρώπων ή άλλως πως από ολιγωρίας πεποίηκε τούτο, και ου χρή προσφοράν επάνω αυτού γενέσθαι· αυτοφονευτής γαρ εαυτού εστί. Δεί ούν πάντως τον κληρικόν μετ' ακριβείας ερευνήσαι, ίνα μη υπό κρίμα πέση ( κανόνας 14 ).

Ήδη απ' την ερώτηση η απαγόρευση κήδευσης θεωρείται δεδομένη , προφανώς επειδή αποτελεί ήδη ισχύουσα γενική πρακτική. Η ερώτηση αφορά μόνο στο θέμα της άρσης της απαγόρευσης σε περίπτωση που ο αυτόχειρας προβεί στην πράξη μη έχων εαυτόν. Η ευχή υπέρ του αυτόχειρα ή η προσφορά λειτουργίας - μνημοσύνου υπέρ αυτού απαγορεύεται. Η απαγόρευση αίρεται αν εκφρενής ων πεποίηκε τούτο. Η έκφραση εκφρενής ων είναι στενότερη από εκείνη που χρησιμοποιεί η ερώτηση ( μή έχων εαυτόν ) και αποβλέπει σε μία σταθερή απουσία της χρήσης του λογικού στον αυτόχειρα , ενώ η ερώτηση αφορά στον ευρισκόμενο σε σύγχυση φρενών ( μή έχοντα εαυτόν ) κατά τη στιγμή της πράξης. Εντούτοις στη συνέχεια και η απάντηση χρησιμοποιεί τη φράση ότι ουκ είχεν εαυτόν.

Διευκρινίζεται ότι η απλή πίεση που ασκείται επί του αυτόχειρος από ανθρώπους ή από δυσμενείς καταστάσεις και συνθήκες και από την αδυναμία του να τις αντιμετωπίσει ( από επηρείας ανθρώπων ή άλλως πως από ολιγωρίας πεποίηκε τούτο ) , ο φόβος ή η ολιγοψυχία ( ή εκ μικροψυχίας προσθέτει τον 12ο αι. ο Θεόδωρος Βαλσαμών ) , δεν συνιστούν από μόνα τους κατάσταση απώλειας χρήσης του λογικού. Τέλος ο αρμόδιος κληρικός οφείλει μετ' ακριβείας ερευνήσαι, ίνα μη υπό κρίμα πέση προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση.

Οι κανόνες του Τιμοθέου Αλεξανδρείας έχουν επικυρωθεί με τον κανόνα 2 της Συνόδου εν Τρούλλω ή Πενθέκτης Συνόδου ( 692 μ.Χ. ) , της κατεξοχήν νομοθετικής συνόδου της Βυζαντινής Εκκλησίας. Έκτοτε αποτελούν τμήμα του δεσμευτικού για ολόκληρη την Ανατολική Εκκλησία επίσημου κανονικού δικαίου. Έτσι ο κανόνας 14 του Τιμοθέου έχει περιβληθεί την τυπική ισχύ κανόνα Οικουμενικής Συνόδου.

Τον 12ο αι. ο μεγάλος Βυζαντινός κανονολόγος και εξαίρετος νομικός Θεόδωρος Βαλσαμών σχολιάζει τον κανόνα και χρησιμοποιεί και τους δύο όρους που αναφέρονται σε σταθερή πνευματική - ψυχική νόσο και σε περιστασιακή απώλεια της χρήσης του λογικού : μή έχων τις υγιά τον λογισμόν , αλλά παρατραπείς τάς φρένας ... έξω φρενών γενόμενος ο άνθρωπος και μή ειδώς ο ποιεί. Το ουσιώδες για τον Βαλσαμώνα είναι αν ο αυτόχειρας έδρασε μή ειδώς ό ποιεί ή εκών καί ειδώς ό ποεί.

Τον 14ο αι. , ο Ματθαίος Βλάσταρης, τελευταίος συστηματικός κανονολόγος του Βυζαντίου ( 1334/5 ), μη κατανοώντας το πνεύμα του επιφανούς παλαιότερου ομοτέχνου του , θα απαιτήσει συγκεκριμένη ψυχική νόσο για την άρση της απαγόρευσης : τον λογισμόν υγιά κεκτημένοι και μή τάς φρένας υπό νόσου παρατραπέντες ( Β12 "Περί των βιοθανών , ήτοι των εαυτούς αναιρούντων" ).

Στον Νομοκανόνα του Μανουήλ Μαλαξού ( 1562/3 ) γίνεται αναφορά στο ευρύτατης διάδοσης βυζαντινό Κανονικόν του Ψευδο - Ιωάννη του Νηστευτή : O αγιώτατος Ιωάννης ο Νηστευτής διακελεύει ότι εί τις λάβει θάνατον ιδίω θελήματι , μή ψαλλέτω μηδέ μνημονευέτω, ως παραδόσας τω Σατανά τήν εαυτού ψυχήν , καθώς ο Ιούδας ο Ισκαριώτης , ό τήν αγχόνην χρησάμενος , ήγουν τόν θεληματικόν θάνατον. Ει δέ έξω φρενών ήτον αυτός όπου έλαβε τον θάνατον , να έχει συγγνώμην , καθώς λέγει ο αγιώτατος Τιμόθεος ο Αλεξανδρείας . Ει δέ από μικροψυχίας ή λύπης ή εξ επηρείας ανθρώπων εκρήμνισεν εαυτόν ή άλλως εθανατώθη , να μηδέν ψαλθή, ουδέ να γένη υπέρ αυτού δέησις ή προσφορά.

Στο Πηδάλιον ( 1800 ) ο Νικόδημος ο Αγιορείτης ( σημ. 1 στην ερμηνεία του κανόνα 14 του Τιμοθέου ) λέει : Σημείωσε δέ ότι τόν διορισμόν του παρόντος κανόνος προλαβών επεκύρωσε και ο πρεσβύτερος ενός μοναστηρίου του Αγίου Παχωμίου . Επρόσταξεν γάρ ούτος νά μή μνημονεύωνται αί δύω εκείναι μοναχαί , οπού εφονεύθησαν αφ' εαυτών ( καί όρα εις τόν βίον του αγίου Παχωμίου εν τω Λαυσαϊκώ ... ). Εντούτοις ο Νικόδημος σπεύδει να διασκεδάσει τις φοβερές λαϊκές δοξασίες περί των αυτοχείρων : Επειδή δέ μερικοί άφρονες ενόμισαν ότι αι ψυχαί των μέν βίαιον θάνατον αποθνησκόντων γίνονται δαίμονες , αναιρεί τήν κακήν υπόληψιν αυτών ταύτην ο θείος Χρυσόστομος ( λόγος λς΄εις τον Λάζαρον ... ).

Στο Κανονικόν του Χριστοφόρου , σύγχρονο του Πηδαλίου ( 1800 )η προκρινόμενη , σχετικά με την άρση της απαγόρευσης εκκλησιαστικής κήδευσης , λέξη φρενοληψία καλύπτει τόσο την περίπτωση της φρενοβλάβειας όσο και την περίπτωση της πρόσκαιρης απώλειας της χρήσης του λογικού.

Ο Ιερός Αυγουστίνος δεν διακρίνει "ευγενή" ή μη ελατήρια στην αυτοκτονία , αφού και στις δύο περιπτώσεις ο διάβολος είναι ο διδάσκαλος της αυτοχειρίας. Στην Ανατολή η αμφιβολία ως προς τις συνθήκες του συμβάντος ( αυτοκτονία ή ατύχημα ), η αμφιβολία ως προς την πρόθεση του θανόντος και η αμφιβολία ως προς την κατάσταση της ψυχικής του υγείας λειτουργούσε υπέρ του νεκρού. Στη Δύση όμως αντίστροφα ! Στη Δυτική Εκκλησία οι κανόνες σχετικά με την αυτοκτονία ήταν πιο αυστηροί απ' ό,τι στην Ανατολή ( κανόνες των 6ου , 7ου , 9ου και 13ου αι. ). Δεν κηδεύονταν όχι μόνο οι αυτόχειρες , οι θνήσκοντες σε μονομαχία και οι εκκλησιαστικά τιμωρημένοι , αλλά και όλοι οι "εμφανείς και δημόσια γνωστοί αμαρτωλοι" ( alii peccatores publici et manifesti ) ( κανόνας 1240 ) ! Η απαγόρευση της εκκλησιαστικής ταφής για τους αυτόχειρες άρχισε να αποσιωπάται όμως από το 1983 για την Λατινική Εκκλησία και από το 1991 για τις Ουνιτικές Εκκλησίες της Ανατολής. Αντίθετα συνεχίζει να ισχύει για όλους τους κοινωνικά στιγματισμένους : άλλοι εμφανείς αμαρτωλοί , των οποίων η εκκλησιαστική κήδευση δεν θα ήταν δυνατόν να παραχωρηθεί χωρίς δημόσιο σκανδαλισμό των πιστών. Πλέον στη δυτική Εκκλησία κηδεύονται με εκκλησιαστική ευχή και οι κατηχούμενοι , τα αβάπτιστα νήπια χριστιανών γονέων και άτομα που έχουν επιλέξει την αποτέφρωση του σώματός τους , αρκεί η επιλογή τους να μην έχει γίνει με σαφή διάθεση περιφρόνησης της εκκλησιαστικής περί νεκρών διδασκαλίας.

Είδαμε στον κανόνα 14 του Τιμοθέου πως ο αυτόχειρας αντιμετωπίζεται έτσι γιατί θεωρείται αυτοφονευτής. Η εξήγηση όμως θα είχε νόημα μόνο εάν και για τους κοινούς φονείς ( φονείς άλλων ) προβλεπόταν η στέρηση της εκκλησιαστικής ταφής. Τέτοια όμως πρόβλεψη στους κανόνες δεν υπάρχει ούτε για τους φονιάδες ούτε για τους άλλους εγκληματίες. Η αιτιολόγηση λοιπόν μένει μετέωρη ως απλή ταυτολογία.

Αυτοφονευτές θεωρούνται και οι αυτοευνουχιζόμενοι , αλλά δεν τιμωρούνται τόσο "σκληρά" όσο οι αυτόχειρες. Μπορεί το γράμμα ( αλλά όχι το πνεύμα ) του Ευαγγελίου να λέει : εἰσὶν εὐνοῦχοι οἵτινες εὐνούχισαν ἑαυτοὺς διὰ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. ὁ δυνάμενος χωρεῖν χωρείτω ( Mτ. 19,12 ), όμως οι 22ος , 23ος και 24ος "αποστολικοί κανόνες" του 380 μ.Χ. που επικυρώθηκαν από την Πενθέκτη Σύνοδο λένε : Ο ακρωτηριάσας εαυτόν μή γινέσθω κληρικός, αυτοφονευτής γάρ εστιν εαυτού και της του Θεού δημιουργίας εχθρός. Εί τις κληρικός ών εαυτόν ακρωτηριάσοι καθαιρείσθω , φονεύς ( φονευτής ) γάρ εστιν εαυτού. Λαϊκός εαυτόν ακρωτηριάσας αφοριζέσθω έτη τρία, επίβουλος γάρ εστι της εαυτού ζωής.

Σε κάθε αμετανόητο δράστη σοβαρού αμαρτήματος/εγκλήματος απαγορεύεται η εκκλησιαστική κήδευση . Επειδή όμως δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε την αληθινή διάθεση του αμαρτωλού πριν τον θάνατό του , έστω και αν δεν έχει κανονικά μετανοήσει και εξομολογηθεί , λειτουργεί υπέρ αυτού η αμφιβολία ως προς τη μετάνοιά του , και επιτρέπεται η κήδευσή του. Αντίθετα τέτοια αμφιβολία περί μετανοίας δεν μπορεί να υπάρξει για τον αυτόχειρα , αφού το ίδιο του το αμάρτημα , η αυτοχειρία , του αφαίρεσε τη δυνατότητα και τον χρόνο της μετάνοιας. Γράφει το 1705 ο πατριάρχης Γαβριήλ Δ΄προς ένα αρχιεπίσκοπο πρώην Aχριδών και πρόεδρο Βοδενών : Ει δέ τινές ευρεθώσι , των οποίων η πολιτεία κατά ακρίβειαν ημίν εστιν αγνώριστος , ούτε και εάν εις την ώραν εκείνην της αναισθησίας και του τέλους άν εμετενόησαν δέν το ηξεύρομεν , τοις τοιούτοις συγχωρούμεν ... αφήνοντες την κρίσιν εις την θείαν πρόγνωσιν ... πλήν των αυτοχειρεί εαυτούς θανατωσάντων , εάν μή φθάσωσιν εξομολογηθέντες εν μετανοία. Βέβαια ο απειροελάχιστος χρόνος μετανοίας και για τον αυτόχειρα δύσκολα μπορεί να υπολογισθεί και να αποκλεισθεί.


Ο Ιούδας μετανόησε έμπρακτα , αλλά η μετάνοιά του δεν συνοδεύτηκε όπως η μετάνοια του Πέτρου ή του Θωμά με την αναγνώριση της θεότητας του Κυρίου , αλλά με μία πράξη που απέκλειε την ουσιαστική μετάνοια. Η απόγνωση είναι το μόνο πραγματικά ασυγχώρητο αμάρτημα , γιατί αρνείται την δυνατότητα της σωτήριας παρέμβασης του θείου ελέους και τη θεία παντοδυναμία.

Ο αυτόχειρας πιστεύει ότι η ζωή του τού ανήκει , ότι είναι κύριος της ζωής και του θανάτου του , και δικαιούται να τα διαχειρίζεται ελεύθερα κατά τη κρίση του. Αυτό όμως είναι αμάρτημα που προσβάλλει ευθέως τον Θεό , τον μόνο Κύριο της ζωής και του θανάτου , Τον αμφισβητεί και οικειοποιείται το έργο της δημιουργίας και της θείας πρόνοιας.

Η απαξιωτική μεταχείριση των αυτοχείρων υπάρχει στην αρχαία ελληνική , στη ρωμαϊκή και στην εκκλησιαστική παράδοση γιατί έπρεπε ιδιαζόντως να τονιστεί η απαξία αυτής της πράξης και να εμπεδωθεί στην κοινή συνείδηση. Κι αυτό επειδή ακριβώς ο δράστης στρέφεται μόνο κατά του εαυτού του και δεν πλήττει άλλο πρόσωπο ή αγαθό , η απαξία της αυτοχειρίας δεν ήταν καθόλου αυτονόητη και δεδομένη στη γενική αντίληψη , όπως είναι η απαξία κάθε άλλης εγκληματικής δράσης. Όπως και σήμερα , έτσι και στην εποχή του πατριάρχου Τιμοθέου ( 4ος αι. ) , οι συγγενείς μετέρχονται κάθε μέσο ( σήμερα ψευδείς ιατρικές γνωματεύσεις που εύκολα χορηγούνται για δεν πρόκειται να βλάψουν κανένα ούτε να διαψευστούν , φιλάνθρωπες ψευδομαρτυρίες , καλοπροαίρετοι ιερείς που προφασίζονται ότι τίποτα δεν έμαθαν κ.α. ) για να επιτύχουν την εκκλησιαστική κήδευση του νεκρού τους : θέλοντες επιτυχείν της προσφοράς και της υπέρ αυτού ευχής, καταψεύδονται . Τι σημασία θα είχε στη συνείδησή τους να επιτύχουν την ευχή υπέρ του νεκρού τους, αν την είχαν εξασφαλίσει με απάτη, και σε τι νόμιζαν ότι θα ωφελούσε την ψυχή του νεκρού τους τέτοιου είδους ευχή ; Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν είχαν πιστέψει κατά βάθος στην απαξία της πράξης και στην ορθότητα της απαγόρευσης. Η κοινή γνώμη θεωρεί άλλα εγκλήματα πολύ μεγαλύτερα και πιστεύει πως η προβλεπόμενη ποινή για την αυτοχειρία είναι εκκλησιαστικώς δυσανάλογα σκληρή. Υπάρχουν βέβαια και οι κοινωνικοί λόγοι. Οι οικείοι του νεκρού επιδιώκουν να μην υποστεί ο νεκρός τους την ταπείνωση της στέρησης της εκκλησιαστικής ταφής. Έστω και αν πρέπει να τον υποβάλουν σε μια κατ' αυτούς μικρότερη "ταπείνωση" , σε αυτή της διάγνωσης στέρησης του λογικού του. Τέλος , η απαξίωση πλήττει κοινωνικά κυρίως αυτούς σε μια στιγμή που είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι και όχι τον νεκρό , ο οποίος έχει περιέλθει πλέον στην αρμοδιότητα άλλου Κριτηρίου.

Συνήθως δεν εμπίπτουν στις εκκλησιαστικές ποινές όσοι αποζήτησαν το μαρτύριο για να διαδηλώσουν την χριστιανική τους πίστη ( συνήθως έπειτα από αλλαξοπιστία : περίπτωση νεομαρτύρων ) και όσοι αυτοκτόνησαν ηρωικά ( Ζάλογγο , Αρκάδι κ.α. ). Δεν αποτελεί κανονικώς πράξιν αυτοχειρίας η οικειοθελής εκζήτησις θανάτου μαρτυρικού εκ λόγων αυτοθυσίας εις τον υπέρ της Χριστιανικής Πίστεως και της Πατρίδος ιερόν και ευγενή αγώνα . ( Π. Παναγιωτάκος , Σύστημα του Εκκλησιαστικού Δικαίου κατά την εν Ελλάδι ισχύν αυτού, 3, Το Ποινικόν Δίκαιον της Εκκλησίας , Αθήνα 1962 ). Αλλά ο πατριωτικός ηρωισμός δεν είναι "κατηγορία" κανονικού δικαίου και δεν έχει θεολογική αξία. Ο πόλεμος είναι κανονικό κακόν και όσοι πολεμούν , φονεύοντες και φονευόμενοι , τελούν υπό εκκλησιαστικό επιτίμιο σύμφωνα με τον κανόνα 13 του Μεγάλου Βασιλείου , την απόκριση του πατριάρχη Πολυεύκτου στον αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά τον 10 ο αι. και την αποδιδόμενη στον πατριάρχη Λουκά Χρυσοβέργη απόκριση τον 12ο αι. Θεολογικά ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης του εχθρού που γνωρίζει η Εκκλησία είναι η απεριόριστη αγάπη προς αυτόν και ο μόνος "κανονικώς" τρόπος αμύνης η στροφή προς αυτόν και της άλλης σιαγόνος ( Ματθ. 5,39 Λουκ. 6,29 ). Η αυτοθυσία όμως επαινείται ευαγγελικά : μείζονα ταύτης ἀγάπην οὐδεὶς ἔχει, ἵνα τις τὴν ψυχὴν αὐτοῦ θῇ ὑπὲρ τῶν φίλων αὐτοῦ. ( Iω. 15,13 ) Ο αυτοθυσιαζόμενος προτιμά να ήταν δυνατόν να επιτύχει τον σκοπό του χωρίς να χάσει τη ζωή του. Αντίθετα ο αυτόχειρας επιθυμεί και εύχεται να επιτύχει το διάβημά του. Αλλά κανείς δεν μπορεί να ξέρει αν την τελευταία στιγμή ελπίζει και εύχεται και ο αυτόχειρας να αρθούν οι λόγοι που κατέστησαν αναπόφευκτη την πράξη του.

Το 1877 η Εκκλησία της Ελλάδος απαγόρευσε την εκκλησιαστική κήδευση και σε όσους φονεύονται σε μονομαχία , την οποία θεωρούσε κοινωνικό κακό. Ο μονομάχος βέβαια δεν επιδιώκει ( τις περισσότερες φορές ) τον θάνατό του και επιβουλεύεται την ζωή κάποιου άλλου.

Το 1888 η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος λέει για την αυτοκτονία : ... εν τη ημετέρα κοινωνία από τινός μάλιστα χρόνου επιταθείσαν ανόσιον ροπήν προς αυτοκτονίαν , ής μέχρι τούδε αριθμούνται πολλά τα θύματα ... του κοινωνικού τούτου κακού ... παρ' ημίν δυστυχώς ενδημικόν χαρακτήρα λαβόντος.

Στις 12/3/2001 η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος εξέδωσε την συνοδική εγκύκλιο 2712 σχετικά με την κήδευση των αυτοχείρων. Είναι έτσι διατυπωμένη που ουσιαστικά επιτρέπει την κήδευση των αυτοχείρων σε κάθε περίπτωση : Οσάκις υφίσταται αμφιβολία υπάρξεως ή μη ενός των ανωτέρω λόγων εις το πρόσωπον του αυτόχειρος. Εάν δηλονότι αμφιβάλλη κατά συνείδησιν ο έχων την ευθύνην της λήψεως της αποφάσεως εκκλησιαστικής κηδεύσεως του αυτόχειρος, ήτοι ο οικείος Επίσκοπος, ως προς το εάν κατά τον χρόνον της αυτοκτονίας συνέτρεχεν εις των ανωτέρω λόγων, εν τοιαύτη αμφιβολία οφείλει να αποφασίση την κήδευσιν του αυτόχειρος. ( Στις 7 - 8/6/2001 ενέκρινε μια ειδική ακολουθία για την ταφή αβάπτιστων τέκνων χριστιανών γονέων. )

Σε τελική ανάλυση η εκκλησιαστική κήδευση είναι η προσευχή των επιζώντων υπέρ των νεκρών συνανθρώπων τους. Τίποτα δεν εμποδίζει τους πιστούς και την Εκκλησία να προσεύχονται υπέρ αυτών για το θείο έλεος , είτε είναι άξιοι αυτού είτε όχι. Ο Δημήτριος Xωματιανός ( ή ο Ιωάννης επίσκοπος Κίτρους ) αναφέρει ( 13ος αι. ) σχετικά με την πολυπραγμοσύνη γύρω από τα θέματα της ταφής πως οι παλαιοί χριστιανοί , τους οποίους οι πάλαι κατά καιρούς της ασεβείας το κράτος έχοντες θνησιμαίοις αλόγοις παρέμιξαν και εν τόποις βορβόρου μεστοίς εναπέρριψαν , σε τίποτα δεν εβλάβησαν επειδή δεν έτυχαν ταφικής μέριμνας. Δεν μπορεί να βλάψει τον ευσεβή ο υβρστικός ή ατιμωτικός τρόπος ταφής. Ούτε να βοηθήσει τον ασεβή ο ιερότερος τρόπος κήδευσής του. Σε τι θα βοηθήσει τον αυτοκράτορα Ιουλιανό - χριστιανό βαπτισμένο και με χειροθεσία κληρικού αναγνώστη στην εκκλησία της Νικομηδείας - ότι έτυχε εκκλησιαστικής ταφής στο ναό των Αγίων Αποστόλων ; Μένει γάρ αυτών η δυσσέβεια. Όπως λέει και το ευαγγελικό χωρίο : Άφες τους νεκρούς θάψαι τους εαυτών νεκρούς. ( Μτ.8,22 Λουκ. 9,60 )

Έτσι κι αλλιώς η Εκκλησία προσεύχεται Ὑπὲρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου.

Η αυτοκτονία στο δίκαιο της Εκκλησίας
Κωνσταντίνος Γ. Πιτσάκης
Καθηγητής της Ιστορίας του Βυζαντινού και Μεταβυζαντινού Δικαίου
Νομική Σχολή Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης
https://www.archaiologia.gr/wp-content/ ... 7/99-5.pdf

[Ζαποτέκος]

Ο θάνατος του Ιούδα κατά τον ευαγγελιστή Ματθαίο ( 27, 3-5 )
Τότε ἰδὼν Ἰούδας ὁ παραδιδοὺς αὐτὸν ὅτι κατεκρίθη, μεταμεληθεὶς ἀπέστρεψε τὰ τριάκοντα ἀργύρια τοῖς ἀρχιερεῦσι καὶ τοῖς πρεσβυτέροις λέγων· ἥμαρτον παραδοὺς αἷμα ἀθῷον. οἱ δὲ εἶπον· τί πρὸς ἡμᾶς; σὺ ὄψει. καὶ ῥίψας τὰ ἀργύρια ἐν τῷ ναῷ ἀνεχώρησε, καὶ ἀπελθὼν ἀπήγξατο.

Ερμηνευτική νεοελληνική απόδοση :
Τοτε ο Ιούδας, ο οποίος τον είχε παραδώσει, όταν είδε ότι ο Ιησούς κατεδικάσθη από το συνέδριον, κατελήφθη από μεταμέλειαν (όχι όμως από πραγματικήν μετάνοιαν, που θα τον οδηγούσε πλησίον του Χριστού) και σαν να ησθάνετο αβάστακτον βάρος δια τα τριάκοντα αργύρια, τα έδωσε πίσω στους αρχιερείς και πρεσβυτέρους λέγων· “ημάρτησα, διότι παρέδωσα αίμα αθώον”. Εκείνοι δε είπον· “και τι μας μέλει εμάς; Συ θα δώσης λόγον δι' αυτό”. Και αφού έριψεν με αγανάκτησιν τα αργύρια στον ναόν, έφυγε απελπισμένος και επήγε και εκρεμάσθη.
http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathi ... _tou_Iouda

Ο θάνατος του Ιούδα κατά τις Πράξεις των Αποστόλων ( Α 18 )
οὗτος μὲν οὖν ἐκτήσατο χωρίον ἐκ μισθοῦ τῆς ἀδικίας, καὶ πρηνὴς γενόμενος ἐλάκησε μέσος, καὶ ἐξεχύθη πάντα τὰ σπλάγχνα αὐτοῦ·

Ερμηνευτική νεοελληνική απόδοση :
[ Λέει ο απόσολος Πέτρος για τον Ιούδα ] Αυτός μεν, λοιπόν, απέκτησε με τα χρήματα της προδοσίας του κάποιο χωράφι. Και όταν εκρεμάσθη, έπεσε πρηνής κάτω στο χώμα, διερράγη στο μέσον του σώματός του και εχύθηκαν έξω όλα τα σπλάγχνα του.
http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathi ... _tou_Iouda

Κατά τον Παπία Ιεραπόλεως ( 2ος αι. ) ο θάνατος του Ιούδα δεν οφείλεται στον απαγχονισμό. Ο Ιούδας επέζησε από την απόπειρα απαγχονισμού και πέθανε αργότερα στον αγρό που αγοράστηκε από τα χρήματα της προδοσίας , ίσως από κάποια ασθένεια. Γράφει ο Παπίας Ιεραπόλεως : Μέγα δε ασεβείας υπόδειγμα εν τούτω τω κόσμω περιεπάτησεν ο Ιούδας , πρησθείς επί τοσούτον την σάρκα ... τα μεν γαρ βλέφαρα των οφθαλμών αυτού εξοιδήσαι , ως αυτόν μεν καθόλου το φως μη βλέπειν , τους οφθαλμούς δε αυτού , μηδέ υπό ιατρού διόπτρας οφθήναι δύνασθαι , τοσούτον βάθος είχον από της έξωθεν επιφανείας. Ο Μιχαήλ Γλύκας ( 12ος αι. ) ( Τω τιμιωτάτω μοναχώ κυρώ Νεκταρίω περί του Ιούδα ) δεν συμφωνεί με τον Παπία και επισημαίνει πως η μαρτυρία του έρχεται σε αντίθερη με την ευαγγελική ( Ματθαίος ) και αποστολική ( Πράξεις ) μαρτυρία. Ο Ιούδας δεν έζησε αρκετά μετά την απόπειρα αυτοκτονίας ώστε να αγοράσει χτήμα και να προλάβει να αρρωστήσει. Ο Θεοφύλακτος Βουλγαρίας αναφέρει για την ασθένεια ότι : Φασί γαρ ότι νόσω υδερικώ περιπέπτωκεν.

Ο Απολλινάριος Λαοδικείας ( 310 - 390 ) συνδυάζει την διήγηση του Ματθαίου και των Πράξεων : Ουκ απέθανε τη αγχόνη Ιούδας , αλλ' επεβίω καθαιρεθείς προ του αποπνιγήναι. Και τούτο δηλούσι αι των Αποστόλων Πράξεις , ότι πρηνής γενόμενος ελάκησε μέσος , και εξεχύθη τα σπλάχνα αυτού. Τα ίδια αναφέρουν και οι Αποστολικές Διαταγές : Μεταμεληθείς απήγξατο και ελάκησε μέσος και εξεχύθη πάντα τα σπλάχνα αυτού. Ο Ιούδας αποπειράθηκε να απαγχονιστεί , αλλά τελικά ήταν η πτώση που επέφερε τον θάνατο. Λέει ο Θεοφύλακτος Βουλγαρίας ( Ερμηνεία εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον ) : Πλην γίνωσκε ότι μεν τον τράχηλον αυτού εις την αγχόνην , από δένδρον τινός κρεμάσας εαυτόν , του δε δένδρου κλιθέντος , επέζησε ... είτα πρηνής ελάκησεν...



Πλακίδιο ( αρχικά τμήμα κιβωτιδίου ) από ελαφαντόδοντο ( 420 - 430 μ.Χ. ). Έργο δυτικού εργαστηρίου. Λονδίνο , Βρετανικό Μουσείο.
Ο απαγχονισμός του Ιούδα και η Σταύρωση. Το πτηνό πάνω στο δέντρο που ραμφίζει τους καρπούς συμβολίζει την ψυχή του Ιούδα ( πτηνό = ψυχή ) , που απελευθερώνεται από τα δεσμά του Άδη με την κάθοδο του Αναστάντος Χριστού, όταν και ο Αναστάς Χριστός συνέτριψε το βασίλειο του θανάτου και απελευθέρωσε τους νεκρούς. Ωστόσο , παρά την απελευθέρωσή της , η ψυχή του Ιούδα δεν κατέληξε στον Παράδεισο. Κατα την παραμονή του στον Άδη ο Χριστός απελευθέρωσε όλες ανεξαιρέτως τις ψυχές. Εντούτοις ο Ιούδας και αρκετοί άλλοι από τους νεκρούς δεν αποδέχτηκαν το κήρυγμα σωτηρίας και δεν οδηγήθηκαν τελικά στον παράδεισο. Σποραδικές νύξεις ότι ο Ιησούς κατέβηκε στον Άδη και λύτρωσε από τα δεσμά του τους νεκρούς έχουμε στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου ( 27, 51 - 53 : Καὶ ἰδοὺ τὸ καταπέτασμα τοῦ ναοῦ ἐσχίσθη εἰς δύο ἀπὸ ἄνωθεν ἕως κάτω, καὶ ἡ γῆ ἐσείσθη καὶ αἱ πέτραι ἐσχίσθησαν, καὶ τὰ μνημεῖα ἀνεῴχθησαν καὶ πολλὰ σώματα τῶν κεκοιμημένων ἁγίων ἠγέρθη, καὶ ἐξελθόντες ἐκ τῶν μνημείων, μετὰ τὴν ἔγερσιν αὐτοῦ εἰσῆλθον εἰς τὴν ἁγίαν πόλιν καὶ ἐνεφανίσθησαν πολλοῖς. ), στην επιστολή προς Εφεσίους του Αποστόλου Παύλου ( 4, 8-10 : διὸ λέγει· ἀναβὰς εἰς ὕψος ᾐχμαλώτευσεν αἰχμαλωσίαν καὶ ἔδωκε δόματα τοῖς ἀνθρώποις. τὸ δὲ ἀνέβη τί ἐστιν εἰ μὴ ὅτι καὶ κατέβη πρῶτον εἰς τὰ κατώτερα μέρη τῆς γῆς; ὁ καταβὰς αὐτός ἐστι καὶ ὁ ἀναβὰς ὑπεράνω πάντων τῶν οὐρανῶν, ἵνα πληρώσῃ τὰ πάντα. ) και στην Α΄Καθολική Επιστολή του Αποστόλου Πέτρου ( 3, 19 - 20 και 4,6 : ἐν ᾧ καὶ τοῖς ἐν φυλακῇ πνεύμασι πορευθεὶς ἐκήρυξεν, ἀπειθήσασί ποτε, ὅτε ἀπεξεδέχετο ἡ τοῦ Θεοῦ μακροθυμία ἐν ἡμέραις Νῶε κατασκευαζομένης κιβωτοῦ, εἰς ἣν ὀλίγαι, τοῦτ᾿ ἔστιν ὀκτὼ ψυχαί, διεσώθησαν δι᾿ ὕδατος ... εἰς τοῦτο γὰρ καὶ νεκροῖς εὐηγγελίσθη, ἵνα κριθῶσι μὲν κατὰ ἀνθρώπους σαρκί, ζῶσι δὲ κατὰ Θεὸν πνεύματι. ) Λέει ο πρεσβύτερος Αλεξανδρείας Αμμώνιος ( + 458 μ.Χ. περίπου ) : Του Χριστού κατελθόντος εις άδην αι ψυχαί πάσαι , και αυτή η του Ιούδα των δεσμών μεν απελύθησαν , ουκέτι δε και πάσαι τω Χριστώ συνανήλθοσαν , μόναι δε αι πιστεύσασαι.
Το κλαδί λυγίζει από το βάρος του σώματος. To σκοινί σφίγγει το λαιμό του Ιούδα και το κεφάλι του γέρνει προς τα πίσω. Κάτω από τα πόδια του εικονίζεται το βαλάντιο και τα αργύρια. Σύμφωνα με την ευαγγελική αφήγηση ο Ιούδας επέστρεψε τα αργύρια στους αρχιερείς και κατόπιν αυτοκτόνησε. Εντούτοις η απεικόνιση των αργυρίων κάτω από το νεκρό σώμα δηλώνει ότι η αιτία της προδοσίας ήταν η φιλαργυρία του. Ο Κλήμης Ρώμης , ο Ωριγένης , ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος και ο Πρόκλος Κωνσταντινουπόλεως υποστηρίζουν ότι η φιλαργυρία του Ιούδα ως αιτία της προδοτικής του συμπεριφοράς ήταν αποτέλεσμα της επίδρασης του Σατανά.



Εικονογραφημένο Τετραευαγγέλιο , φ.8r ( 6ος αι. ), Ιταλία , Ροσάνο Καλαβρίας. Η σκηνή βασίζεται στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου ( 27,4 ).
Επάνω ο Χριστός οδηγείται στον Πιλάτο.
Κάτω αριστερά ο Ιούδας επιστρέφει τα τριάκοντα αργύρια στους αρχιερείς. Ο ένας αρχιερέας αποστρέφει το πρόσωπό του από τον Ισκαριώτη προβάλλοντας ταυτόχρονα τα χέρια με τις παλάμες προς τον μαθητή και εκφράζοντας έτσι την άρνησή του να δεχθεί τα αργύρια , αλλά και την αδιαφορία του για την μεταμέλεια του Ιούδα.
Κάτω δεξιά ο απαγχονισμός του Ιούδα. Το κεφάλι γέρνει προς τα κάτω , τα μάτια και το στόμα είναι ανοιχτά , τα χέρια κρέμονται μπροστά απ' τους μηρούς και τα πέλματα βαριά κλίνουν προς το έδαφος . Ο θάνατος έχει επέλθει.


Ψαλτήριο Χλουντώφ ( β΄μισό του 9ου αι. ), Μόσχα , Ιστορικό Μουσείο
Πάνω δεξιά η προσευχή του Ιησού στη Γεθσημανή.
Από κάτω η διαβολική ενέργεια συσκότισης του νου και της καρδιάς του Ιούδα που οδηγεί στην προδοσία .
Κάτω δεξιά ο απαγχονισμός. Το σχοινί από το οποίο κρέμεται το σώμα του Ιούδα δεν είναι δεμένο στο δέντρο , αλλά το κρατά ένας δαίμονας που ίπταται πάνω από το δέντρο για να τον οδηγήσει στον τόπο της τιμωρίας , στην κόλαση. Λέει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος : "Ο προδούς την εαυτού ψυχήν απώλεσε και εν άδη νυν εστι , την απαραίτητον αναμένων κόλασιν." Ο Ιούδας οδηγείται στον απόγνωση και στην αυτοκτονία από τον συνεργό του στο έργο της προδοσίας , τον διάβολο.
Κάτω αριστερά κρατώντας βιβλίο είναι ο απόστολος Ματθίας , ο οποίος πήρε την θέση του Ιούδα.


Ναός Καρσί Κιλισέ Καππαδοκίας , 1212 μ.Χ. Οι τιμωρίες των αμαρτωλών. Ο διάβολος κάθεται πάνω σε δράκοντα που καταβροχθίζει ανθρώπινα μέλη και με το αριστερό χέρι τραβά το σχοινί που είναι δεμένο στο λαιμό του Ιούδα.

Απ' τον 14ο αι. το νεκρό σώμα του Ιούδα άρχισε να παριστάνεται γυμνό σε κατάσταση τυμπανισμού. Η απεικόνιση αυτή βασίζεται στην διήγηση του Παπία περί αρρώστιας του Ιούδα και ήταν αρκετά διαδεδομένη παρόλο που δεν συμφωνεί με την Καινή Διαθήκη. Την περίοδο αυτή αρχίζει να απεικονίζεται ο Ιούδας μέσα σε σπηλαιώδες άνοιγμα , εικονογραφικό στοιχείο που θα γίνει δημοφιλέστερο στην μεταβυζαντινή ζωγραφική.


Ναός του Χριστού Παντοκράτορα ( 1346 - 1350 ), Σερβία , Ντέτσανι. Παλαιολόγεια Περίοδος . Ο απαγχονισμός του Ιούδα και η πτώση του σώματός του στο έδαφος. Το δέντρο βρίσκεται σε βαθμιδωτό βράχο. Ο Ιούδας φοράει μόνο το ιμάτιο , ενώ ο χιτώνας είναι πεσμένος κάτω από τα πόδια του. Όταν πέφτει από το δέντρο πάνω στον απότομο βράχο με το κεφάλι προς τα κάτω, το ιμάτιο ανεμίζει και αποκαλύπτονται τα οπίσθιά του. Στην εικονογράφηση αυτή συνδυάζεται τόσο η ευαγγελική μαρτυρία ( απαγχονισμός ) όσο και η αποστολική ( πτώση και αποβολή σπλάχνων ).


Σπηλαιώδης ναός στο Ιβάνοβο της Βουλγαρίας , 14ος αι. Το κάτω δεξιό τμήμα της παράστασης έχει καταστραφεί λόγω ρωγμής. Το σώμα του Ιούδα είναι γυρισμένο με το κεφάλι προς τον κορμό του δέντρου . Είναι γυμνός εκτός από τη μέση , το κεφάλι γέρνει μπροστά , το στόμα είναι ανοιχτό και το αριστερό χέρι και πόδι προτάσσονται ελαφρά , ώστε η μορφή αποκτά κινητικότητα. Στο βάθος φαίνονται τα τείχη της Ιερουσαλήμ.

Ο απαγχονισμός του Ιούδα στη Βυζαντινή τέχνη
Νεκτάριος Ζάρρας
Δρ Αρχαιολογίας
https://www.archaiologia.gr/wp-content/ ... 7/99-1.pdf

[ΣΚΕΠΤΙΚΟΣ]

Η ζωή είναι το πολυτιμότερο δώρο που χάρισε ο Θεός στον άνθρωπο , κατά τη διδασκαλία του Πλάτωνος ( Νόμοι , Θ 837c). Στον Φαίδωνα του Πλάτωνα ο Κέβης ρωτά τον Σωκράτη γιατί δεν επιτρέπεται σε κάποιον να αυτοκτονεί. Ο Σωκράτης απαντά λέγοντας πως ο θάνατος είναι πάντοτε κακό και ποτέ αγαθό. Δεν είναι θεάρεστο οι αυτόχειρες να ευεργετούν τον εαυτό τους , αλλά να περιμένουν άλλον ευεργέτη , δηλαδή τον Θεό. Ο άνθρωπος είναι κτήμα του Θεού και ο Θεός φροντίζει γι' αυτόν. Έτσι ο άνθρωπος δεν πρέπει να φονεύει τον εαυτό του , πριν ο Θεός διαμορφώσει τις συνθήκες μιας τέτοιας ανάγκης , όπως συνέβη με τη δική του περίπτωση ( του Σωκράτη ). Ο Σωκράτης διδάσκει πως η ζωή του φιλοσόφου είναι πρόβα , μελέτη θανάτου , ανεξαρτησία και κάθαρση της ψυχής από τα πάθη του σώματος και μετά τον θάνατο η ψυχή των δικαίων χαίρει της επιμέλειας των καλών και σοφών θεών. Στους Νόμους ο Σωκράτης επικρίνει τον αυτόχειρα , ο οποίος αφαιρεί ό,τι πιο αγαπητό και οικείο διαθέτει , τη ζωή του , χωρίς να του το επιβάλει το κράτος ή κάποια συμφορά ή ντροπή , με μοναδική αιτιολογία τη δειλία , τη τεμπελιά και τη ραθυμία. Μόνο αν ζούσε σε αβάστακτες συνθήκες θα είχε μια δικαιολογία να αφαιρέσει τη ζωή του. Και πάλι όμως δεν νομιμοποιείται. Οι αυτόχειρες, χωρίς καμία εξαίρεση , θα πρέπει να θάβονται χωρίς τιμές και οι τάφοι τους να είναι σε απόσταση από εκείνους των άλλων πολιτών και να μη φέρουν ούτε επιτάφια στήλη ούτε το όνομα του αυτόχειρα.

Ο Αριστοτέλης ( Ηθικά Νικομάχεια ) καταδικάζει την αυτοκτονία για λόγους φτώχειας , ερωτικών απογοητεύσεων και οδυνηρών συμβάντων , επειδή η αυτοχειρία είναι δειλία μπροστά στις δοκιμασίες. Ο αυτόχειρας για λόγους οργής , όχι μόνο ενεργεί ανορθολογικά και ανόμως , αλλά βλάπτει και την πολιτεία.


Κατά την ελληνιστική περίοδο, όπου παρατηρούνται μεγάλες πολιτικές μεταβολές , από τις οποίες βασικότερη είναι η μετάβαση από την πόλη - κράτος της κλασικής περιόδου στην κοσμόπολη των βασιλέων της νέας εποχής , άνθησαν τα φιλοσοφικά συστήματα των Στωικών , των Επικουρείων και των Σκεπτικών. Οι Στωικοί δραστηριοποιήθηκαν για πέντε αιώνες ( 301 π.Χ. - 180 μ.Χ. ) και ήταν η σημαντικότερη φιλοσοφική σχολή των ελληνιστικών χρόνων. Η στωική φιλοσοφία πήρε το όνομά της απ' την Ποικίλη Στοά. Εκεί άρχισε τα μαθήματά του ο Ζήνων ο Κιτιεύς , ο ιδρυτής του στωικισμού. Η στωική φιλοσοφία διακρίνεται σε 3 φάσεις : α) Η Αρχαία Στοά εκπροσωπείται από τον Ζήνωνα τον Κιτιέα , τον Κλεάνθη , τον Περσαίο, τον Αρίστωνα τον Χίο , τον Ήριλλο τον Καρχηδόνιο , τον Χρύσιππο τον Σολέα, τον Ζήνωνα τον Ταρσέα , τον Αντίπατρο τον Ταρσέα και τον Αρχίδημο τον Ταρσέα. β) Η Μέση Στοά εκπροσωπείται από τον Βόηθο τον Σιδώνιο ( + 119 μ.Χ. ), τον Παναίτιο τον Ρόδιο , τον Ποσειδώνιο τον Απαμέα ( 135 - 51 π.Χ. ) και τον Κικέρωνα ( 106 - 43 π.Χ. ). γ) Η τρίτη περίοδος εκτείνεται στους δύο πρώτους αιώνες των αυτοκρατορικών χρόνων και εκπροσωπείται από τον Άρειο Δίδυμο , τον Σενέκα , τον Επίκτητο και τον Μάρκο Αυρήλιο.

Κατά τον στωικισμό σκοπός του ανθρώπου πρέπει να είναι η ευδαιμονία. Ο στωικός σοφός πρέπει να έχει αρετές , οι οποίες μόνο στον Θεό αρμόζουν. Κατά τους Στωικούς μπορούσε να τερματίσει κάποιος τη ζωή του για 5 λόγους : 1 ) Aδήριτη ανάγκη. Ο Κόδρος θυσίασε τη ζωή του υπέρ της πατρίδος κατά τον χρησμό της Πυθίας. 2) Τυραννικό καθεστώς που εξαναγκάζει τους πολίτες να ενεργούν παρά τη θέλησή τους , παραβιάζοντας τα ιερά και τα όσια. 3) Η μακρά ασθένεια που παρακωλύει την χρησιμοποίηση , εκ μέρους της ψυχής , του σώματος ως εργαλείου. 4) Η μεγάλη πείνα και στέρηση. 5) Η αφύσικη μέθη που φτάνει στα όρια της τρέλας. Οι Στωικοί Ζήνων ο Κιτιεύς , ο Κλεάνθης και ο Αντίπατρος ο Ταρσεύς τερμάτισαν οι ίδιοι βιαίως τη ζωή τους. Ο ιδρυτής του στωικισμού Ζήνων , γέρων , φεύγοντας από τη σχολή σκόνταψε και πέφτοντας έσπασε το δάκτυλό του. Τότε, κτυπώντας τη γη με το χέρι του φώναξε : Έρχομαι . Γιατί με καλείς ; Και τερμάτισε τη ζωή του με πνιγμό ή με αποχή τροφής. Ο Χρύσιππος υποστηρίζει ότι ο σοφός δικαιολογείται να αυτοκτονήσει κάτω από συνθήκες αβάστακτης θλίψης , ανίατης αρρώστιας και ακρωτηριασμού.

Οι Στωικοί υπήρξαν οι κύριοι κληρονόμοι της παράδοσης των Κυνικών. Οι Κυνικοί διέφεραν απ' τους Πλατωνικούς και τους Αριστοτελικούς. Δεν αναγνώριζαν κάποιο πολιτικό καθήκον , αλλά πίστευαν στην ατομική ανεξαρτησία από όλες τις δεσμεύσεις του πολιτικού βίου. Οι Κυνικοί θεωρούσαν ως αγαθό την αρετή , ως κακό την κακία , ενώ όλα τα άλλα , περιλαμβανομένης και της ζωής , ήταν αδιάφορα. Γι' αυτό και έφευγαν απ' την ζωή αυτοκτονώντας.

Στη βιογραφία του Πλωτίνου ο Πορφύριος ( 3ος αι. μ.Χ. ) αναφέρει για τον εαυτό του πως ήθελε να αυτοκτονήσει. Ο Πλωτίνος το διαισθάνθηκε και διέγνωσε μελαγχολία. Έτσι προέτρεψε τον Πορφύριο να κάνει είνα ταξίδι για να επανεύρει την ηρεμία του , πράγμα που έπραξε.

Οι Στωικοί της αυτοκρατορικής περιόδου ήταν υπέρμαχοι της αυτοκτονίας. Ο Σενέκας την υποστηρίζει για το γήρας , όπου εξασθενεί η διανοητική και σωματική ρώμη. Είναι πράξη ελευθερίας. Ο σοφός πρέπει να ζει όσο πρέπει και όχι όσο μπορεί. Ο Φρύγας Στωικός Επίκτητος ( 2ος αι. μ.Χ. ) υποστηρίζει πως ο άνθρωπος μπορεί να αυτοκτονήσει όποτε θέλει , όπως το μικρό παιδί σταματά το παιχνίδι όποτε θέλει.


Οι Στωικοί περί της αυτοχειρίας
Ανδρέας Μάνος
Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης
https://www.archaiologia.gr/wp-content/ ... 7/98-7.pdf

.

.

[Ζαποτέκος]

[Ζαποτέκος]

Ο απαγχονισμός του Ιούδα στη Μεταβυζαντινή Ζωγραφική
Γιώργος Τσιγάρας
Δρ. Θεολογίας και Βυζαντινολογίας
https://www.archaiologia.gr/wp-content/ ... 7/99-6.pdf

- Συχνά απεικονίζεται η σκηνή της Θείας Μετάληψης , στην οποία ο Ιούδας αποχωρεί και δεν προσέρχεται να κοινωνησει, ενώ ένας ζωόμορφος διάβολος κάθεται στους ώμους του.

- Η απεικόνιση του απαγχονισμού του Ιούδα , αν και είναι σπάνια στην βυζαντινή τέχνη και στην τέχνη της δυτικής μεσαιωνικής περιόδου , εντούτοις ξεκινά απ' την παλαιοχριστιανική περίοδο ( βλ. παραπάνω Ο Απαγχονισμός του Ιούδα στη Βυζαντινή Τέχνη ).


Άγιον Όρος , Μονή Διονυσίου, Από αριστερά προς τα δεξιά : ο απαγχονισμός του Ιούδα, η μεταμέλεια και η επιστροφή των τριάκοντα αργυρίων.


Κρεμασμένος σε δέντρο που λυγίζει από το βάρος του κορμιού του ο Ιούδας φέρνει τα χέρια του στο λαιμό για να απαλλαγεί από τον βρόγχο. Ναός Αγίου Νικήτα στο Cucer.


Η στιγμή του θανάτου του Ισκαριώτη. Το σώμα ακίνητο , άψυχο , ευθυτενές και άκαμπτο σε ερημικό και μελαγχολικό τοπίο. Έχει παραδώσει το πνεύμα. Τα χέρια βρίσκονται κατά μήκος του σώματος. Άγιον Όρος , Κυριακό της Σκήτης Ξενοφώντος , 1766 , φωτ. Γ. Τσιγάρα.


Οι ζωγράφοι Κωνσταντίνος και Αθανάσιος απεικονίζουν τον άψυχο πλέον Ιούδα να έχει λυγισμένα τα πόδια. Άγιον Όρος , Καθολικό Μονής Φιλοθέου , 1752 , Φωτ. Γ. Τσιγάρας


Κάτω από το άψυχο σώμα του Ιούδα διακρίνεται η γυμνή , ξαπλωμένη , παχύσαρκη , πληγιασμένη , αποκρουστική και τυμπανισμένη μορφή που ταυτίζεται με τον αυτόχειρα Ισκαριώτη. ( Σε άλλες παραστάσεις το πτώμα κατατρώγουν σκουλήκια ). Βασιλική Καλαμπάκας, Ναός Αγίου Γεωργίου , 17ος αι.



Αριστερά ο Ιούδας επιστρέφει τα αργύρια. Δεξιά ο Ιούδας κρέμεται απ' τα κλαδιά συκιάς. Κατανοεί το απονενοημένο της πράξης του , αντιδρά και προσπαθεί με δραματικό τρόπο να απαλλαγεί απ' την θηλιά που ο ίδιος έφτιαξε για τον εαυτό του. Είναι ακόμη ζωντανός , τινάζει το κεφάλι προς τα πίσω , λυγίζει τα πόδια του , έχει τα μαλλιά ανακατωμένα , τα μάτια ανοιχτά και φέρνει τα χέρια στο λαιμό για να απαλλαγεί απ' την ασφυξία. Είναι οι σπασμωδικές κινήσεις πριν από τον θάνατο. Βελτσίστα, Ναός της Μεταμόρφωσης , 1568.


Σε ερεβώδη σπηλιά , τον Άδη , διακρίνεται ο Ιούδας , μια παχύσαρκη και γεμάτη πληγές μορφή. . Βελτσίστα, Ναός της Μεταμόρφωσης , 1568


Ο μοναχικός αυτόχειρας κρέμεται από φοινικιά. Βίτσα Ζαγορίου , Ναός Αγίου Νικολάου , 1618/9
( συνεχίζεται )

[Ζαποτέκος]

( συνέχεια απ' το προηγούμενο )

Αριστερά η μεταμέλειά και η επιστροφή των αργυρίων. Δεξιά ο απαγχονισμός και η τυμπανισμένη μορφή στο σπήλαιο. ( Σε άλλες παραστάσεις απεικονίζεται μόνο η ερεβώδης σπηλιά χωρίς την τυμπανισμένη μορφή του νεκρού Ιούδα ). Το δέντρο έχει λιγοστό φύλλωμα και βρίσκεται πάνω σε βράχους που σχηματίζουν σπηλιά. Το δέντρο λυγίζει από το βάρος του σώματος του αυτόχειρα. Νησί Ιωαννίνων , Μονή Ντίλιου , 1543


Ο Ιούδας επιστρέφει τα 30 αργύρια. Η παράσταση αυτή ίσως λειτούργησε ως πρότυπο για την απεικόνιση της παραλλαγής αυτής σε μεταγενέστερα μνημεία. Νησί Ιωαννίνων, Μονή Φιλανθρωπηνών 1531/2

[Ζαποτέκος]

Οι Αχαιοί βρίσκουν τον Αίαντα νεκρό, πεσμένο στο γυμνό ξίφος. Οι δυο γέροντες Φοίνικας και Νέστορας , σχολιάζουν το τραγικό γεγονός πάνω από το νεκρό. Από δεξιά πλησιάζουν ο Αίας ο Λοκρός , ο Τεύκρος και ο Αγαμέμων .