Κατά την άποψη μου, η γλωσσολογική τύπου κριτική, για να περιοριστώ πιο πολύ σε αυτή, δεν είναι πάντοτε αδόκιμη.
Για παράδειγμα, σύμφωνα με γλωσσολογικές θεωρίες, ο αρχαιότερος τύπος επιθέτων θεωρούνται τα διγενή και τρικατάληκτα. Αυτό επειδή πρώτα υπήρξε ο διαχωρισμός μεταξύ έμψυχων και άψυχων και αργότερα ακολούθησε ο διαχωρισμός σε αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα.
Επίσης, υπάρχουν και διγενή και μονοκατάληκτα, όπως ὁ, ἡ βλάξ και ὁ, ἡ πένης. Αλλά και διγενή και τρικατάληκτα, όπως ὁ,ἡ ἀθάνατος, τὸ ἀθάνατον, ὁ,ἡ τιμωρός, το τιμωρόν και ὁ, ἡ τύραννος, τὸ τύραννον.
Αν ενδιαφέρεται παραπάνω κάποιος, μπορεί να ψάξει και να βρει, όσον αφορά την ινδοευρωπαϊκή ομογλωσσία ποιοι και γιατί θεωρούνται αρχαιότεροι τύποι, ποιος ήταν ο πρώτος διαχωρισμός και άλλα σχετικά.
Μπορεί η γλώσσα, ή καλύτερα ο τρόπος χρήσης κάποιων λέξεων και το περιεχόμενο που έχουν να αντανακλά κάποιες απόψεις. Αλλά αυτό μπορεί να γίνει αποκομμένα, από το χώρο και το χρόνο που γινόταν η χρήση αυτών;
Πριν έρθω σε πιο σύγχρονες περιόδους, οι οποίες σχετίζονται περισσότερο με γλώσσες της ινδοευρωπαϊκής ομογλωσσίας και όπως αυτές αναπτύχθηκαν περισσότερο στην Ευρώπη, ας δούμε τι συμβαίνει σε άλλες γλωσσικές ομάδες.
Ας λάβουμε υπόψιν στην αφρικανική γλώσσα Zande, η οποία μιλιέται σε περιοχές του Κονγκό, του Σουδάν και της Κεντρικής Αφρικανικής Δημοκρατίας διαθέτει 4 γένη: ένα για το αρσενικό, ένα για το θηλυκό, ένα για τα ζώα και ένα για τα άψυχα.
Αλλά ας πάμε στην Ασία. Σε γλώσσες, όπως τα τουρκικά και τα κορεάτικα, υπάρχουν προσωπικές αντωνυμίες, άρθρα ή καταλήξεις σε επίθετα και ουσιαστικά που δηλώνουν γένος; Η ερώτηση είναι περισσότερο ρητορική, μιας και δεν διαθέτουν. Αυτό όμως σημαίνει ότι εδώ και τόσους αιώνες που έχει η γλώσσα τους ένα τέτοιο γνώρισμα δεν προκύπτουν έμφυλα ζητήματα, προκαταλήψεις και άλλα σχετικά; Εδώ στα τουρκικά, που υπήρξαν λέξεις που διέθεταν αρσενικό και θηλυκό, διότι ήταν ξένα δυτικά δάνεια, έχουν αντικατασταθεί από καθαρά τουρκικές λέξεις. Αυτός σημαίνει ότι έχουν λυθεί όλα τα υπόλοιπα ζητήματα;
Ακόμα οι παραπάνω ιδιότητες δεν παρατηρούνται και στα φαρσί; Δηλαδή, σε μία ινδοευρωπαϊκή γλώσσα; Και οι ομιλούντες αυτή τη γλώσσα, κατόρθωσαν λόγω μία τέτοιας γλώσσας να ξεπεράσουν τα όποια κοινωνικά προβλήματα ή αντανακλά η γλώσσα τους το πόσο έχει, εδώ και αιώνες, ξεπεράσει τέτοια προβλήματα;
Από την άλλη, κάποιες λέξεις και έννοιες, ανάλογα την εποχή και τη χρήση της λέξης, αλλάζει η απόχρωση της λέξης ή έχει μία από παραπάνω έννοιες ανάλογα στο πως χρησιμοποιείται.
Βλέπετε, τη γερμανική λέξη Volk, που συνήθως σημαίνει λαός. Αυτή, όμως, δεν άρχισε ανάμεσα σε πρωτοναζιστικούς παγγερμανιστικούς κύκλους να έχει μια άλλη έννοια, τέτοια ώστε την περίοδο του Γ’ Ράιχ όταν γινόταν χρήση της λέξης Volksgemeinschaft, σήμαινε απλά λαϊκή κοινότητα; Γιατί τότε αποδίδεται ως εθνολαϊκή ή/και εθνοφυλετική κοινότητα στις μέρες μας, όταν γίνεται αναφορά στη ναζιστική περίοδο;
(σημ. για όποιον ενδιαφέρεται για ευφημισμούς και για εκγερμανισμούς της εποχής εκείνης, υπάρχει το βιβλίο της Karen Doerr, Nazi-Deutsch/Nazi German: An English Lexicon of the Language of the Third Reich.)
Για να φθάσουμε στις ΗΠΑ, και πως μία τέτοια τάση αρχικά απέκτησε ριζώματα εκεί. Είναι η επιλογή χρήσης λέξεων μοναδικό χαρακτηριστικό ενός ρεύματος ή αποτελεί μία παράλληλη εξέλιξη μίας υπάρχουσας τάσεως;
Για να μην κάνω χρονική αναδρομή, σε ζητήματα που άπτονται της αγγλοσαξονικής κουλτούρας και πως αυτή απέκτησε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στις ΗΠΑ, γενικότερα στην εποχή μας παρατηρείται παράλληλη ανάπτυξη ευφημισμών του τύπου παράπλευρες απώλειες [collateral damage], βελτιωμένες ή ενισχυμένες τεχνικές ανάκρισης [enhanced interrogation techniques], μεταξύ θέσεων εργασίας [between jobs] και συρρίκνωση [downsizing], το οποίο στα ελληνικά αποδίδεται συνήθως ως μείωση προσωπικού.
(άνοιγμα περένθεσης: για να μην αρχίσω να μιλάω για τη λέξη gentrification, και όταν αυτή συμβαίνει ιδίως σε περιοχές της Καλιφόρνια όπου ζουν φτωχοί και μειονότητες και πως αναγκάζονται να φεύγουν τελικά, για να ζουν υπάλληλοι ή στελέχη εταιριών τύπου Google, σε μία εταιρία που εργάζονται 2,5% αφροαμερικανοί και 3,6 % λατινοαμερικανοί, αλλά οι υπάλληλοί τους είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι σε ζητήματα γλώσσας και αντωνυμιών. Α, μη το ξεχάσω υπάρχει συνδικάτο εργαζομένων στη συγκεκριμένη εταιρία και αλληλεγγύη για όσους κάνουν δουλειές του ποδαριού; κλείσιμο παρένθεσης)
Όταν σε τηλεοπτικά προγράμματα και ραδιοφωνικές εκπομπές μπαίνει ένας ήχος για να μην ακουστούν κάποιες λέξεις, όταν σε άλμπουμ υπάρχει προειδοποίηση για το περιεχόμενο των στίχων. Ακόμα και πριν την έναρξη τηλεοπτικών εκπομπών υπάρχει προειδοποίηση σχετικά με το περιεχόμενο γλώσσας ή σκηνών. Όταν το βιβλίο του Μαρκ Τουέιν Οι περιπέτειες του Χακλμπέρι Φιν ήταν απαγορευμένο, στα τέλη του 19ου αιώνα, σε δημόσια βιβλιοθήκη της Μασαχουσέτης, εξαιτίας της χρήσης άσεμνης γλώσσας, ενώ στις μέρες μας εκδόθηκε αναθεωρημένη έκδοσης που απαλείφει τη λέξη νέγρος. Όταν το 1955 υπήρξε η τηλεοπτική διασκευή του βιβλίου στο τηλεοπτικό κανάλι ABC δεν υπήρχε καμία αναφορά στη δουλεία, για να μην δυσαρεστήσει κάποιους ευαίσθητους της εποχής, όπως επίσης δεν ήταν αφροαμερικάνός αυτός που υποδύθηκε τον Τζιμ.
Τέλος, τα ακρώνυμα γενικότερα έχουν ευρεία χρήση στα αγγλικά και κυρίως στην αμερικάνικη γλώσσα. Αν και εγώ όποτε τα ακούω δε μπορώ να ξεχάσω την ευρεία χρήση τους από τον αμερικανικό στρατό, από τη λέξη Jeep, μέχρι τη λέξη FYI.
Αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ρατσιστές και νεοφασίστες, οι οποίοι θα βρουν τρόπο να εκφράσουν και να προσαρμόσουν τη ρητορική τους στη γλώσσα της εποχής. Από την άλλη, όμως, δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και ζητήματα τα οποία πρέπει να προκαλέσουν προβληματισμό και να παρατηρηθούν, όπως τα παραπάνω, πιο σφαιρικά και πιο διεισδυτικά.
ΥΓ. αναρωτιέμαι άμα γινόταν ανάλογη συζήτηση για τα γαλλικά και τα γερμανικά.
