Ιάννης Ξενάκης

[ST48410]

Συναφαί για πιάνο και ορχήστρα

[ST48410]

Αντίχθων, σκηνική μουσική για 86 ή 60 εκτελεστές, 1971

Spoiler

George Balanchine commissioned this composition in 1969, after having choreographed successfully two compositions by Xenakis in the past: Metastaseis and Pithoprakta, completed in 1955 and 1957 respectively. Even though these two compositions were not initially thought to be ballets, Xenakis already had previously written a ballet: Kraanerg, for orchestra and tape. Antikhthon was composed to be premiered by the New York City Ballet. As Xenakis put it:

He left the choice of subject to me; I could write either program music with a plot or music without a story, i. e. abstract music. I chose this latter form, but I gave it a mysterious, evocative title, in order to convey to the choreographer a semblance of an argument that would be more "concrete" than pure musical thoughts.
(Iannis Xenakis, Notes on the orchestral score of Antikhthon)

The Pythagorean term anti-khthon means Counter-Earth. This Greek term comes from the fifth or sixth century, when the Pythagoreans were the first people to assert that the earth is not the center of the universe. They believe that all the planets and starts, including a counter-earth which was invisible from the earth, revolved around a central invisible fire. According to Xenakis, his music displayed an involuntary affinity with these ideas.

Structure:
This composition is in only one movement and takes around 23 minutes to perform. The piece is score for an orchestra or either 86 or 60 musicians, with variations on the amount of performers in the string section. Some critics claim that the composition can be divided into five distinct sections. However, this division is not present nor recognizable in the original score.

Antikhthon is scored for three flutes, three oboes, three clarinets in B-flat, three bassoons, four French horns in F, three trumpets in C, three trombones, one tuba, timpani, two snare drums without snares, two to four tom-toms, and a string section. The composition also requires a special layout for the orchestra on stage. The orchestra has to be divided into five vertical sections, into which all the instruments, including the string section, are separated. The strings also have their own distribution norms.

Antikhthon is also remarkable for the clarinets' split sounds used along the whole piece. Clarinetists have to play up to four different techniques, entitled "Zones" by Xenakis, which alter and enrich their sonorities. The clarinet part annotations were set out by the Conservatoire de Paris clarinet professor and Xenakis's contemporary Guy Deplus. In the piece, some musicians are also asked to play quarter tones and also third tones.

[ST48410]

Άρουρα για 12 έγχορδα, 1971

[ST48410]

μισό αιώνα πριν...

Ένα έργο για κλαρινέτο και τσέλο. Χάρισμα

[sharp]

Γιατί, εσένα είναι μητρική σου γλώσσα; Εκεί που κάθεσαι σιγοτραγουδάς το Πιθοπρακτά; Γιατί αυτό σημαίνει μητρική γλώσσα.

Προφανώς όχι. Ξεκινάμε με μειονέκτημα την επαφή μας με την τέχνη της εποχής μας σε σχέση με τους ακροατές άλλων περιόδων. Θέλω να πω ότι αυτό εξηγεί (μεταξύ άλλων) και κάποιες δυσκολίες, κάποιες αντιδράσεις και το ότι αρκετά πράγματα ιδίως στην αρχή μας ξενίζουν πολύ.

Τζαζ, ροκ, μουσική κινηματογράφου, καμπαρέ του μεσοπολέμου π.χ. Κουρτ Βάιλ, Γκέρσουιν, Κόπλαντ, Μπάρτοκ, Βίλλα Λόμπος, εθνικές σχολές, για να φτάσουμε στους δικούς μας Βάρβογλη, Λαυράγκα, Κωνσταντινίδη, Πετρίδη, αποτελούν επίσης μερικά παραδείγματα μουσικής της εποχής μας.

[sharp]

Αν σε ενδιαφέρει το σύστημά του, μπορείς να διαβάσεις το βιβλίο του Formalized Music.

Χαιρομαι που φερνεις στη συζητηση αυτο το βιβλιο που το βρηκα αφορητο οχι γιατι δηθεν εχει μαθηματικο βαθος αλλα γιατι μου φανηκε αφανταστα επιτηδευμενο και πομπωδες, ο συγγραφεας του αραδιαζει μαθηματικους φορμαλισμους (μαζι με διασπαρτες αρχαιοελληνικουρες) που δεν εχουν καμια συνοχη και οργανικη ενοτητα, πολυ φοβαμαι για λογους εντυπωσιασμου. Επειδη ομως δεν γνωριζω απο θεωρια της μουσικης θα ηθελα αν εχεις την διαθεση να αναφερθεις εκτενεστερα.

Δεν είναι παράξενο που σού έκανε τέτοια εντύπωση, σαν άνθρωπος ήταν πολύ σνομπ.
Και δεν πειράζει που δεν ξέρεις μουσική, σύμφωνα με τον ίδιο δεν παίζει ρόλο, όσο περισσότερο μαθηματικά ξέρεις, τόσο το καλύτερο.
Οι "αρχαιοελληνικούρες" με ενοχλούν και εμένα, δυστυχώς μού θυμίζουν τον βλάχο Έλληνα που προσπαθεί να εντυπωσιάσει τους κουτόφραγκους.

[ST48410]

Γιατί, εσένα είναι μητρική σου γλώσσα; Εκεί που κάθεσαι σιγοτραγουδάς το Πιθοπρακτά; Γιατί αυτό σημαίνει μητρική γλώσσα.

Προφανώς όχι. Ξεκινάμε με μειονέκτημα την επαφή μας με την τέχνη της εποχής μας σε σχέση με τους ακροατές άλλων περιόδων. Θέλω να πω ότι αυτό εξηγεί (μεταξύ άλλων) και κάποιες δυσκολίες, κάποιες αντιδράσεις και το ότι αρκετά πράγματα ιδίως στην αρχή μας ξενίζουν πολύ.

Τζαζ, ροκ, μουσική κινηματογράφου, καμπαρέ του μεσοπολέμου π.χ. Κουρτ Βάιλ, Γκέρσουιν, Κόπλαντ, Μπάρτοκ, Βίλλα Λόμπος, εθνικές σχολές, για να φτάσουμε στους δικούς μας Βάρβογλη, Λαυράγκα, Κωνσταντινίδη, Πετρίδη, αποτελούν επίσης μερικά παραδείγματα μουσικής της εποχής μας.

Αν υποτεθεί ότι οι συνομιλητές ανήκουμε κυρίως στην ηλικιακή ομάδα 30-60, μουσική της εποχής μας, δηλαδή μουσική που γράφτηκε τα χρόνια που ζούμε εμείς, δες τι έχουμε:

Κουρτ Βάιλ, Γκέρσουιν, Κόπλαντ, Μπάρτοκ, Βίλλα Λόμπος, εθνικές σχολές, για να φτάσουμε στους δικούς μας Βάρβογλη, Λαυράγκα, Κωνσταντινίδη, Πετρίδη.

Και τώρα σοβαρά. Η εξοικείωση με τον Πετρίδη και τον Κωνσταντινίδη θα σε βοηθήσει να ακούσεις σύγχρονη σοβαρή μουσική; Τα ήδη που ανέφερες (τζαζ, ροκ, κινηματογραφική,) εκτός του ότι αφορούν κυρίως εμπορική μουσική (που τα πράγματα λειτουργούν κάπως διαφορετικά από αυτό που συζητάμε στο νήμα), έχω ένα πολύ μικρό ποσοστό συνθέσεων (ίσως μικρό μέρος της τζαζ και επίσης μικρό της κινηματογραφικής) που μπορεί να δημιουργήσει κάποιες προσλαμβάνουσες για να ετοιμάσει τον ακροατή για αυτά που ακούει στον Ξενάκη και τους άλλους πρωτοπόρους των τελευταίων δεκαετιών. Η μουσική τους δυστυχώς είναι άγνωστη γλώσσα για το ευρύ κοινό.

[ST48410]

Δεν είναι παράξενο που σού έκανε τέτοια εντύπωση, σαν άνθρωπος ήταν πολύ σνομπ.

Ο άνθρωπος ήταν αφιερωμένος σε αυτό που έκανε και το έκανε για μια ζωή. Συνέθετε, δίδασκε και έγραφε για αυτό που τον ενδιέφερε και μόνο. Πραγματική ευτυχία δηλαδή. Γιατί σνομπ;

Και δεν πειράζει που δεν ξέρεις μουσική, σύμφωνα με τον ίδιο δεν παίζει ρόλο, όσο περισσότερο μαθηματικά ξέρεις, τόσο το καλύτερο.

Δεν ισχύει. Δες συνθέτες που έκαναν παρόμοιες προσπάθειες χωρίς να γνωρίζουν τα της μουσικής σύγκρινε τα έργα τους. Αν αναφέρεσαι μόνο στους ακροατές, γενικά από αυτούς δεν απαιτήθηκε ποτέ σπουδάσουν μουσική προκειμένου να ακούσουν.

Οι "αρχαιοελληνικούρες" με ενοχλούν και εμένα, δυστυχώς μού θυμίζουν τον βλάχο Έλληνα που προσπαθεί να εντυπωσιάσει τους κουτόφραγκους.

Εδώ νομίζω ότι κάνεις πλάκα. Πολύ πριν ασχοληθεί συστηματικά με τη σύνθεση, είχε εκδηλώσει μεγάλη αγάπη και θαυμασμό για την Αρχαία Ελλάδα και μελετούσε Πλάτωνα και άλλους. Δηλαδή αυτός πολύ περισσότερο σε σχέση με άλλους θα είχε το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει τέτοιους τίτλους.

[ST48410]

Γύρω στο 1953-54 και την ίδια περίπου εποχή που συνθέτει τις Μεταστάσεις, εργαζόμενος στο αρχιτεκτονικό γραφείο του διάσημου Le Corbusier, του ανατίθεται η σχεδίαση της πρόσοψης του μοναστηριού της La Tourette.

[ST48410]

Λα Τουρέτ (Λυόν, Γαλλία, 1956-1960)
Το «πρόβλημα» της όψης του μοναστηριού, όπως ο ίδιος ο Ξενάκης το θέτει, ήταν συγχρόνως αισθητικό, κατανομής και λειτουργικό. Στόχος ήταν να χαραχθούν στην ευθεία του πατώματος του κάθε ορόφου οι θέσεις των κατακόρυφων στοιχείων από σιδηροπαγές σκυροκονίαμα έτσι ώστε οι μεταξύ τους υαλοπίνακες να σχηματίσουν μια κυμαίνουσα, ζωντανή πρόσοψη. Η λύση του προβλήματος ήρθε μέσα από τα μαθηματικά. Με την χρήση των δυναμικών της χρυσής τομής στον ρυθμό εναλλαγής των καθέτων αυτών στοιχείων, η οποία δημιούργησε πυκνώσεις και αραιώσεις ή και ξαφνικές, απότομες εναλλαγές αυτών, ο Ξενάκης κερδίζει το "στοίχημα" και η όψη παίρνει ζωή. Ταυτόχρονα μέσα από την διαχείριση του φωτός που αυτές οι εναλλαγές επιτυγχάνουν το λεξιλόγιο του έρχεται σε απόλυτο συντονισμό με αυτό του Λε Κορμπυζιέ, που διακατέχει το υπόλοιπο κτίσμα. Αργότερα ο ίδιος λέει ότι θα μπορούσε να είχε εισαγάγει μια πιθανοτική λογική αντί της ρυθμιστικής που χρησιμοποίησε, κάτι που θα συναντήσουμε σε μετέπειτα έργα του. Εκείνη την εποχή εργαζόταν πάνω στο μουσικό έργο του Μεταστάσεις, η δομή του οποίου θα διαποτίσει αργότερα την κατασκευή του περίπτερου της Philips και θα εισαγάγει μια νέα εποχή για τον ίδιο.

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CE ... E%B7%CF%82

[ST48410]

Μια πολεοδομική πρόταση κατακόρυφων πόλεων



Η κοσμική πόλη (1965)
« Οι πόλεις είναι μονότονες, χωρίς ταυτότητα, δεν ανακλούν το θαύμα της ανθρώπινης ψυχής. Κάθε άλλο...» Μέσα στη μικρή θα έλεγε κανείς πορεία του Ξενάκη στην αρχιτεκτονική, πρόλαβε και μίλησε για μερικές ιδέες που αφορούν την πολεοδομία και τις σύγχρονες πόλεις. Οι προτάσεις του πάνω στο θέμα αυτό θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και ως ουτοπικές, οι σκέψεις όμως που τον οδήγησαν εκεί, κάθε άλλο παρά ουτοπικές ήταν. Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται τα καίρια για την εποχή του προβλήματα της πολεοδομίας είναι και πάλι αντισυμβατικός. Την εποχή όπου οι ασφυκτικές μεγαλουπόλεις έχουν οδηγήσει τους περισσότερους να μιλάνε για αποκέντρωση, ο Ξενάκης μιλάει για τον μύθο της αποκέντρωσης και την φυσική τάση του ανθρώπου για συγκέντρωση. Υποστηρίζει ότι η συγκέντρωση φέρνει την πρόοδο, κάτι το οποίο στηρίζει και μέσω των μαθηματικών, με βάση τα οποία λέει ότι σύμφωνα με τον νόμο των μεγάλων αριθμών η εμφάνιση εξαιρετικών συμβάντων είναι απίθανη σε μικρότερους πληθυσμούς. Φτάνει να υποστηρίζει την ανάγκη μεγάλων πληθυσμιακών συγκεντρώσεων, την πλήρη ανεξαρτησία από το έδαφος και το τοπίο, πόλεις κατακόρυφες μέχρι του ύψους των τριών χιλιάδων μέτρων, μιλάει για ανεμπόδιστη θέα ακόμη και πάνω από τα σύννεφα, κατανομή των κατοίκων προς μια πλήρη ετερογένεια η οποία καθιστά την πόλη ζωντανή, μιλάει για τεχνολογικές καινοτομίες: κλιματικά ρυθμιζόμενες πόλεις, με υπερταχείες κατακόρυφες επικοινωνίες που θα φτάνουν και τα 200 χλμ. την ώρα, με συστήματα ανακύκλωσης κλπ, αναφέρει όρους όπως εσωτερική νομαδικότητα και εναλλάξιμους χώρους...μια “κινητική αρχιτεκτονική”.

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CE ... E%B7%CF%82

[ST48410]

παραμένουμε στο 1971 με το έργο Mikka για σόλο βιολί

[ST48410]

Βρισκόμαστε στο 1972 με το έργο Λίναια Αγών για χάλκινα πνευστά

[Beria]

Όταν το 1975 επέστρεψε για πρώτη φορά στην Ελλάδα τον ρώτησαν οι δημοσιογράφοι:
Ως αρχιτέκτων - πολεοδόμος ποια είναι η πρόταση σας για την Αθήνα;
και απάντησε:
πυρηνική βόμβα

[Maspoli]

Όταν το 1975 επέστρεψε για πρώτη φορά στην Ελλάδα τον ρώτησαν οι δημοσιογράφοι:
Ως αρχιτέκτων - πολεοδόμος ποια είναι η πρόταση σας για την Αθήνα;
και απάντησε:
πυρηνική βόμβα

Δε βλέπω όμως από και κάνα κύμα να εγκαταλείπει την Αθήνα αφού τόσο άσχημη την βρίσκετε (όντας σε μεγάλο βαθμό αχάριστοι)